Ρουμπλιόφ, Αγία Τριάδα

 

http://panagiotisandriopoulos.blogspot.com/2021/06/blog-post_51.html

Η ταινία του Αντρέι Ταρκόφσκι για τον περίφημο Ρώσο αγιογράφο του 15ου αιώνα Αντρέι Ρουμπλιόφ, τελειώνει με την εικόνα της Αγίας Τριάδας του Ρουμπλιόφ - σύμβολο, θα λέγαμε, της Ρωσικής Ορθοδοξίας - η οποία από ασπρόμαυρη γίνεται έγχρωμη καθώς κλείνει η ταινία. Και νιώθεις ένα θάμβος, καθώς το πλάνο του Ταρκόφσκι σε συνέχει κυριολεκτικά, έτσι που να νομίζεις ότι είσαι ο τέταρτος της Τριάδας! 

Ο Ταρκόφσκι στο βιβλίο του "Σμιλεύοντας το χρόνο" εξηγεί: 

«Δεν βλέπουμε την Αγία Τριάδα του Ρουμπλιόφ όπως την έβλεπαν οι σύγχρονοί του, κι όμως η εικόνα ζει αιώνες. Ήταν ζωντανή τότε, είναι ζωντανή και σήμερα, και συνδέει τους ανθρώπους εκείνου του αιώνα με τούτον. Η Αγία Τριάδα θεωρείται εξαίρετο μουσειακό κομμάτι, ίσως και πρότυπο του ζωγραφικού ύφους εκείνης της περιόδου. Μπορούμε όμως να τη δούμε κι αλλιώς: να στραφούμε στο ανθρώπινο, πνευματικό νόημά της, που παραμένει ζωντανό και οικείο για μας που ζούμε στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Έτσι προσεγγίζουμε κι εμείς την αλήθεια η οποία έδωσε την Αγία Τριάδα». 

Η Ορθόδοξη αναπαράσταση της Αγίας Τριάδος είναι η Φιλοξενία του Αβραάμ. Βαθειά συμβολική. Ο Αβραάμ και η Σάρα διακονούν τους τρεις ξένους, που δεν είναι άλλοι από τα τρία πρόσωπα της μιας θεότητος και παριστάνονται ως άγγελοι. Η απεικόνιση περιλαμβάνει και πολλές άλλες εικονογραφικές λεπτομέρειες που έχουν σχέση με ένα τραπέζι. Ο Ρουμπλιόφ αφαιρεί τον Αβραάμ και τη Σάρα κι έτσι αδυνατίζει το ιστορικό πλαίσιο της σκηνής της φιλοξενίας του Αβραάμ, δίνοντας έμφαση στην Τριαδολογία. Το τραγικό έχει υπερνικηθεί, ο ρόλος του Πνεύματος έχει ολοκληρωθεί και βασιλεύει πλέον η ειρήνη του μέλλοντος αιώνος. 

Όπως γράφει ο αγιογράφος παπα - Σταμάτης Σκλήρης "στο εσχατολογικό αυτό όραμα συνεισφέρει η ευγένεια των χρωματικών συνδυασμών, μοναδικών σε ολόκληρη την ορθόδοξη εικονογραφική παράδοση, όπου καμμιά πινελιά δεν προσβάλλει τη διάχυτη χρωματική ισορροπία, καμμιά παραφωνία δεν ταράζει τη χρωματική συμφωνία. Στο ίδιο όραμα εντάσσεται, τέλος, και ο γεωμετρικός ρυθμός που υποβάλλει την ύπαρξη που δεν απειλείται από το κακό μέσα σε μιαν ακύμαντη αιωνιότητα». 

Σημαντική και η ακόλουθη παρατήρηση του π. Σταμάτη Σκλήρη: «Αρκεί ν’ αντιπαραβάλουμε τη φωτοσκίαση των ενδυμάτων του Θεοφάνη αφ’ ενός και του Ρουμπλιώφ αφ’ ετέρου προς τη φωτοσκίαση των τοιχογραφιών της Μονής της Χώρας Κωνσταντινουπόλεως, για να συμπεράνουμε ότι ο Ρουμπλιώφ στάθηκε πιό βυζαντινός από τον δάσκαλό του. Δεν πρόκειται όμως μόνο για μια τέτοια λεπτομέρεια, αλλά για όλα τα στοιχεία που συγκροτούν το μνημειώδες και μοναδικό έργο του. Όχι μόνο στις φορητές εικόνες, όπως αυτές του Χριστού και των Αρχαγγέλων της Δεήσεως, αλλά και στις τοιχογραφίες, ο Ρουμπλιώφ φωτίζει τα πρόσωπα με τον τρόπο της βυζαντινής πλαστικότητας, σε αντίθεση προς τον έντονο εξπρεσιονισμό των τοιχογραφιών του Θεοφάνη». 

Έτσι, η μοναδικότητα της εικόνας έγκειται τόσο στην χρωματική και ρυθμική της πρόταση όσο και - κυρίως - στην σπουδαία θεολογική διάστασή της. 

Π.Α.Α.