Η έρημος που τραγουδά

https://strangepress.gr/2020/01/24/to-mystiriodes-thayma-tis-erimou-pou-tragouda/

Ο διάσημος Άγγλος διπλωμάτης, επιστήμονας και εξερευνητής Bertram Thomas, ο οποίος κατά το έτος 1935 είχε μόλις επιστρέψει στην πατρίδα του από μια ακόμα περιπετειώδη περιήγηση στις αχανείς και αφιλόξενες ερήμους της Αραβίας, διηγήθηκε ότι σε πολλά μέρη έτυχε να συναντήσει “το θαύμα της άμμου που τραγουδά” στην απέραντη εκείνη έρημη έκταση.

Το μυστηριώδες τραγούδι της ερήμου αντηχούσε κυρίως όταν έπαιρνε να βραδιάζει, σαν ένα παράδοξο παράπονο μέσα στην ατελείωτη σιωπή της ερήμου. Μερικές φορές, θα έλεγε κανείς πως κάποιο αόρατο χέρι έσειε γλυκά τις χορδές μιας άρπας, αλλά, μερικές φορές πάλι, έκρουε δυνατά τις μεμβράνες ενός μακρινού τυμπάνου.

“Το θαύμα της ερήμου που τραγουδά” δε συνέβαινε μονάχα στην Αραβία. Διάσημες είναι οι αμμώδεις εκτάσεις της Καλιφόρνιας για το τραγούδι τους, ιδίως κοντά στα μεξικανικά σύνορα. Μάλιστα, έχει αποκρυσταλλωθεί ολόκληρη παράδοση για το άσμα τους.

Οι Μεξικανοί διηγούνταν, λοιπόν, ότι κάτω από την άμμο της Καλιφόρνιας ήταν κάποτε θαμμένο ένα μοναστήρι και πως καθημερινά, όταν οι καμπάνες του σήμαιναν τον εσπερινό, τότε η άμμος άρχιζε να μουρμουρίζει το τραγούδι της, που κατέφθανε από πολύ μακριά.

Μα και σε άλλα μέρη της Γης, ταξιδιώτες και εξερευνητές είχαν παρατηρήσει πως εκεί που η άμμος συσσωρευόταν σε ολάκερα βουνά, ανέδιδε συχνά τραγουδιστούς ήχους και ανείπωτες μελωδίες.

Ταξιδιώτες από τη Νότια Αφρική ορκίζονταν πως την είχαν ακούσει να γελάει, ενώ ένας μηχανικός από τη Χιλή, κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, είχε εξιστορήσει πως είχε ακούσει εκεί αμμώδεις εκτάσεις, που άφηναν διαρκώς έναν μελωδικό ψίθυρο.

Στη Σαχάρα, και μάλιστα στα ανατολικά της τμήματα, φαίνεται πως υπάρχουν αμμώδεις εκτάσεις που εκπέμπουν έναν ήχο που μοιάζει με λυπημένο κλάμα. Και στην έρημο της Λιβύης, ταξιδιώτες και εξερευνητές αντιλήφθηκαν το τραγούδι της άμμου, όπως επίσης και στη Χαβάη, όπου η άμμος ξεσπάει σε κλάμα γοερό. Τότε, οι ιθαγενείς του νησιού ξέρουν πως θα ξεσπάσει άγρια καταιγίδα ή ακόμα και τυφώνας.

Έξω από την αμερικανική πολιτεία της Νεβάδα, ο αδιάκοπος μουσικός ψίθυρος της ερήμου ακούγεται σε απόσταση μεγαλύτερη των δέκα χιλιομέτρων.

Υποτίθεται πως η φυσική αιτία της φωνής αυτής της ερήμου είναι η προστριβή των χιλιάδων εκατομμυρίων κόκκων της άμμου μεταξύ τους. Κάθε φορά που ένας κόκκος γλιστράει πάνω στον άλλον, προκαλεί κάποια πίεση και καθώς η κίνηση αυτή επαναλαμβάνεται κατά εκατομμύρια φορές, δημιουργούνται ηχητικά κύματα, που οι δονήσεις τους προκαλούν τους ήχους αυτούς που μοιάζουν με τραγούδι.

Κατά μια άλλη θεωρία, το φαινόμενο αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι οι κόκκοι της άμμου ανακατεύονται με κόκκους από διάφορα άλατα, που, όταν εξατμιστεί το λιγοστό νερό και η υγρασία, σχηματίζουν ένα είδος μεμβράνης, εντελώς αδιαπέραστης στον αέρα. Όταν, λοιπόν, οι κόκκοι της άμμου γλιστρούν, προστρίβονται μεταξύ τους πάνω ή κάτω από τη μεμβράνη κι έτσι, παράγονται οι ήχοι που μοιάζουν πότε με τη μελωδία μιας άρπας ή ενός βιολιού και πότε αντηχούν σαν κλάμα ή σαν γέλιο.

Ανάμεσα στις πολλές παραδόσεις και τα αναρίθμητα παραμύθια που έχουν σχηματιστεί γύρω από το παράδοξο αυτό φυσικό φαινόμενο, αξίζει να αναφέρουμε τη δεισιδαιμονία του λαού του Θιβέτ.

Οι κάτοικοι του Θιβέτ, λοιπόν, διηγούνταν στα παιδιά τους πως επάνω στην έρημο του οροπεδίου του Θιβέτ ζούσε ένα λαός νάνων. Οι νάνοι αυτοί ήταν πάντοτε εύθυμοι και χαρούμενοι και διοργάνωναν συνέχεια γιορτές και πανηγύρια, χορεύοντας στους ήχους μιας μαγικής μουσικής.

Μα, όταν ένας πρίγκιπας του μικροσκοπικού αυτού γηθαλέου και πασίχαρου λαού τύχαινε να παντρευτεί, τότε η μαγική μουσική της ερήμου γινόταν ωραιότερη και μπορούσαν να την ακούσουν ξεκάθαρα και οι κοινοί θνητοί, δηλαδή όλοι οι κάτοικοι του θιβετιανού οροπεδίου.

Πιο χαριτωμένη ακόμη είναι η ιστορία του Μαχαραγιά του Κασμίρ. Κατά τους εορτασμούς της στέψης του, ο πάμπλουτος αυτός άρχοντας θέλησε να καταπλήξει τους προσκεκλημένους του, που είχαν συρρεύσει από όλα τα μέρη της εξωτικής χώρας του. Είχε ταξιδέψει άλλοτε στην Αμερική και είχε ακούσει να μιλούν για το μυστηριώδες τραγούδι της άμμου της Καλιφόρνιας.

Διέταξε, λοιπόν, μη λογαριάζοντας διόλου τα έξοδα, να του φέρουν βαπόρια στις Ινδίες, φορτωμένα με αυτήν την κελαρυστή άμμο. Επομένως, βουνά ολόκληρα από αυτήν την καλιφορνέζικη άμμο συσσωρεύθηκαν στους μαγευτικούς κήπους του παλατιού του.

Και ο Μαχαραγιάς με τους προσκεκλημένους του ανέμεναν με περισσή αγωνία να απολαύσουν την υπερκόσμια ετούτη μουσική. Αλλά, δυστυχώς, προς μεγάλη απογοήτευση όλων τους και ιδίως του Μαχαραγιά, που για να αφουγκραστεί το τραγούδι της άμμου στο παλάτι του είχε δαπανήσει αμύθητα ποσά, η άμμος δυστρόπησε και πείσμωσε σαν ντίβα, καταπώς φαίνεται, και δεν τραγούδησε. Ούτε η Φύση ούτε και τα θαύματά της αγοράζονται, ακόμα και από έναν ζάμπλουτο πρίγκιπα.

Εν τούτοις, πολλοί γεωλόγοι ανακάλυψαν και σε πολλά μέρη της Ευρώπης την ύπαρξη της άμμου του τραγουδά. Το φαινόμενο παρατηρείται κυρίως στις ακτές της Βαλτικής, όπου υπάρχουν ατελείωτες εκτάσεις από αμμουδιές, οι οποίες αναδίδουν ανεξήγητους ήχους και μουρμουρητά.

Μάλιστα, ο Άγγλος γεωλόγος Hugh Miller ανακάλυψε τέτοιες μουσικές αμμουδιές στη νήσο Eigg, που ανήκει στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Εβρίδων, απέναντι από τη Σκωτία. Είχε διηγηθεί πώς κατατρόμαξε μια μέρα, που, ενώ περπατούσε στην παραλία του γραφικού αυτού νησιού, ξαφνικά και χωρίς καμιά φανερή αιτία, άρχισε γύρω του ένας δαιμονιώδης και εξακολουθητικός θόρυβος, ένας εύρυθμος ήχος από αόρατα σφυρίγματα.

Στη μικρή πόλη Πόντολκαϊ της Τσεχοσλοβακίας είχε σημειωθεί κι εκεί το μουσικό αυτό φαινόμενο. Υπάρχει ένα ποτάμι στην περιοχή, όπου οι κάτοικοι των περιχώρων συνήθιζαν να κολυμπούν κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Και όλοι άκουσαν αυτό το παράδοξο άσμα, που έμοιαζε σαν ένα συρτό, παραπονετικό μοιρολόι.

Στην αρχή, το τραγούδι ακουγόταν από την αντικρινή όχθη και όταν οι ακροατές πήγαιναν προς τα εκεί για να δουν από πού προερχόταν η μυστηριώδης μελωδία, τότε αντηχούσε πάλι από την άλλη όχθη και έπειτα ξανά το ίδιο.

Για πολύ καιρό δεν μπορούσαν να εξηγήσουν το παράξενο φαινόμενο, έως ότου οι γεωλόγοι αποφάνθηκαν ότι χωρίς αμφιβολία επρόκειτο για το ίδιο φαινόμενο που παρατηρείται στις ερήμους της Αφρικής και της Ασίας.

Ωστόσο, oι κάτοικοι της περιοχής αρνούνταν να συμβιβαστούν με μια τόσο στυγνά επιστημονική και εκλογικευμένη ερμηνεία ενός τόσο εντυπωσιακού και μελίρρυτου φαινομένου.

Όχι, λοιπόν. Γι’ αυτούς το θλιβερό εκείνο τραγούδισμα της άμμου προερχόταν από τις ψυχές των σκοτωμένων στρατιωτών, που έπεσαν στη φοβερή μάχη κοντά στο Λευκός Όρος. Έτσι, μόλις νύχτωνε, περνούσαν από τη χώρα τους κι άφηναν, ως αλησμόνητη παρακαταθήκη, το λυπημένο τους τραγούδι.