https://www.newindianexpress.com/nation/2025/Jul/30/high-in-himalayan-mountains-ladakhs-yak-herders-struggle-to-survive-a-warming-world?utm_source=website&utm_medium=related-stories
Κουβαλώντας τον ενός έτους γιο της στην πλάτη, η Τσερίνγκ Ντόλμα οδηγεί μια ντουζίνα γιακ σε μια πέτρινη μάντρα, καθώς πέφτει το σούρουπο στα ερημικά βουνά της απομακρυσμένης περιοχής Λαντάκ της Ινδίας.
Μερικοί βοσκοί που προσέχουν τα ζώα είναι οι μόνοι άνθρωποι ορατοί για μίλια στις ανεμοδαρμένες πεδιάδες, όπου η αραιή βλάστηση δίνει τη θέση της σε πετρώδεις πρόποδες και απότομες κορφές. Για γενιές, οι βοσκοί όπως η Ντόλμα βασίζονταν στο λιώσιμο των χιονιών που κυλούσε μέσα από τις πτυχές των βουνών για να τροφοδοτήσει τα ψηλά οροπέδια όπου έβοσκαν τα γιακ τους. Πλέον, όμως, όπως λένε οι ίδιοι, το χιόνι και η βροχή έχουν γίνει πιο απρόβλεπτα, και το χορτάρι λιγοστεύει.
«Παλιά χιόνιζε και έβρεχε», λέει η 32χρονη. «Τώρα έχει μειωθεί πολύ. Ακόμη και οι χειμώνες είναι πιο ζεστοί απ’ ό,τι παλιά».
Στο Λαντάκ, μια περιοχή κοντά στο Θιβέτ που αποτελούσε μέρος της αρχαίας διαδρομής του Δρόμου του Μεταξιού, οι περισσότερες δουλειές με τα γιακ — το άρμεγμα, η συλλογή μαλλιού, η φροντίδα των κοπαδιών — γίνονται από γυναίκες. Είναι δουλειές ως επί το πλείστον χειρωνακτικές.
Σε μια άλλη κοιλάδα, η Κούντζιας Ντόλμα φτιάχνει τσάι με γάλα γιακ και ελέγχει το βούτυρο που έφτιαξε, ενώ με το δεξί της χέρι γυρίζει τον βουδιστικό της προσευχητάριο. Η 73χρονη, που δεν έχει συγγένεια με την Τσερίνγκ Ντόλμα, έχει περάσει όλη της τη ζωή δίπλα στα γιακ, δουλεύοντας ατελείωτες ώρες για να φτιάχνει προϊόντα από το γάλα τους και να ράβει κουβέρτες από το μαλλί τους.
«Ξυπνάμε κάθε μέρα στις 5 το πρωί», λέει.
«Με τον άντρα μου αρμέγουμε τα γιακ και κάνουμε όλες τις δουλειές μέχρι το μεσημέρι. Ξεκουραζόμαστε λίγο και μετά συνεχίζουμε το απόγευμα. Έτσι είναι όλη μας η ζωή».
Όμως αυτός ο τρόπος ζωής απειλείται, καθώς η κλιματική αλλαγή κάνει το Λαντάκ λιγότερο φιλόξενο για τα γιακ και οι νεότεροι στρέφονται προς άλλες δουλειές.
Η αύξηση της θερμοκρασίας και οι απρόβλεπτες βροχές κάνουν πιο δύσκολη την εύρεση θρεπτικής βλάστησης για τα γιακ — ζώα συγγενικά με τα βουβάλια και τα βοοειδή — και προκαλούν περισσότερο άγχος στον οργανισμό τους, που είναι προσαρμοσμένος στο ψύχος. Σύμφωνα με ερευνητές, η μέση θερμοκρασία στην περιοχή του Λαντάκ έχει αυξηθεί κατά 3°C τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες. Τα κύματα καύσωνα είναι εντονότερα, και οι βροχές πιο ακανόνιστες.
Αν και είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί ακριβώς η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στον πληθυσμό των γιακ, οι επιστήμονες θεωρούν πως αποτελεί σημαντικό παράγοντα μείωσης. Η κυβέρνηση εκτιμά ότι ο αριθμός των γιακ στο Λαντάκ έπεσε από σχεδόν 34.000 το 2012 σε λιγότερα από 20.000 το 2019 — το πιο πρόσφατο έτος με διαθέσιμα στοιχεία.
Απειλούμενη οικολογία, απειλούμενη κληρονομιά
Η Κούνζανγκ Άνγκμο, βοσκός, έχει δει τις αλλαγές με τα ίδια της τα μάτια.
«Παλιά υπήρχαν πολλά γιακ. Τώρα όχι πια», λέει. «Παλιά χιόνιζε πολύ. Τώρα λιγότερο, και με το λιγότερο νερό έχουμε λιγότερο χορτάρι».
Ο Τσερίνγκ Άνγκτσοκ, 75 ετών, έχει μεγαλώσει με γιακ. «Από το γιακ τα παίρνουμε όλα — φαγητό, γάλα, ρούχα, βούτυρο, τυρί, κρέας, μαλλί, ακόμα και κοπριά. Τίποτα δεν πάει χαμένο. Έτσι μεγαλώσαμε όλοι μας».
Ο πρώην βοσκός Θερίνγκ Νόρφελ, 70 ετών, θυμάται εποχές με πλούσια βλάστηση.
«Όταν ήμουν μικρός, είχε περισσότερο χορτάρι, περισσότερο νερό και περισσότερη άγρια ζωή», λέει. Δείχνοντας προς γυμνά βουνά στο βάθος, προσθέτει: «Παλιά όλα αυτά τα βουνά ήταν γεμάτα χιόνι. Τώρα είναι σκέτοι βράχοι. Και αφού δεν υπάρχει χιόνι ή πάγος, υπάρχει λιγότερο νερό. Και αυτό επηρεάζει την ανάπτυξη του χορταριού που τρώνε τα γιακ».
Η οικολογία του Λαντάκ εξαρτάται από τους βοσκούς
Ο Τάσι Ντόρτζι, ειδικός στην κτηνοτροφία και τα ορεινά βοσκοτόπια από το Διεθνές Κέντρο Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης Ορεινών Περιοχών, λέει πως η περιοχή και οι άνθρωποί της πλήττονται ιδιαίτερα από την υπερθέρμανση του πλανήτη.
«Τα παγετώνια λιώνουν γρήγορα, οι βροχές είναι έντονες και ακανόνιστες, και τα χιόνια λιγοστεύουν. Όλα αυτά επηρεάζουν άμεσα τους βοσκούς και τα ζώα τους», λέει.
Ο Στανζίν Ράμπγκαϊς, κυβερνητικός υπάλληλος της Λαντάκ, αποδίδει την αύξηση βακτηριακών ασθενειών στα γιακ στις υψηλότερες θερμοκρασίες της περιοχής.
Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η μείωση της παραδοσιακής βοσκής απειλεί όχι μόνο την τοπική κτηνοτροφία αλλά και το εύθραυστο οικοσύστημα των Ιμαλαΐων. Οι βοσκοί φροντίζουν τα λιβάδια, περιορίζουν τα χωροκατακτητικά φυτά και διατηρούν τη βιοποικιλότητα. Η περιοχή, σε υψόμετρο άνω των 3.000 μέτρων, φιλοξενεί είδη όπως η λεοπάρδαλη του χιονιού, η κόκκινη αλεπού και το μπλε πρόβατο.
«Αν χαθούν οι βοσκοί, αλλάζει όλο το τοπίο», λέει ο Ντόρτζι.
«Απλώνονται αγκαθωτοί θάμνοι, η άγρια ζωή χάνει την τροφή της και το οικοσύστημα καταρρέει. Δεν πρόκειται μόνο για τα ζώα — είναι ένας ολόκληρος τρόπος ζωής και η υγεία της γης».
Ο Ράμπγκαϊς πιστεύει πως αν τα προϊόντα των γιακ τύχουν της κατάλληλης προώθησης, μπορούν να διατεθούν και εκτός περιοχής. Λέει, για παράδειγμα, ότι το μαλλί των νεογέννητων γιακ είναι λεπτότερο από τα περισσότερα εμπορικά μαλλιά, συγκρίσιμο σε απαλότητα με το κασμίρ.
Ο παραδοσιακός τρόπος ζωής και η φυγή της νέας γενιάς
Οι ευκαιρίες σε τουρισμό και άλλες βιομηχανίες, μαζί με την πρόσβαση στην εκπαίδευση, ωθούν τους νέους να εγκαταλείπουν τη βοσκή. Οι βοσκοί λένε πως οι νέοι Λαντάκι προτιμούν δουλειές λιγότερο σκληρές και με καλύτερη αμοιβή. Οι βοσκοί ταξιδεύουν μεγάλες αποστάσεις σε δύσβατα βουνά αναζητώντας βοσκοτόπια και είναι συνεχώς εν κινήσει.
«Η επόμενη γενιά δεν θέλει πια αυτή τη δουλειά. Δουλεύουν στον ινδικό στρατό ή σπουδάζουν και ψάχνουν για κάτι άλλο», λέει ο Νόρφελ.
Το Λαντάκ, γνωστό για τα βουδιστικά μοναστήρια και τα μονοπάτια πεζοπορίας, έχει δει μεγάλη άνοδο του τουρισμού τα τελευταία χρόνια, καθώς οι μεταφορές έχουν βελτιωθεί — φέρνοντας νέες δουλειές.
Ο Ράμπγκαϊς προειδοποιεί πως οι περισσότεροι βοσκοί σήμερα είναι μεγάλοι σε ηλικία, και αν δεν στραφούν νέοι σε αυτή την εργασία, «το μέλλον της είναι ζοφερό».
Ανάμεσα στις λίγες εξαιρέσεις είναι ο 32χρονος Πουντσούκ Νάμντολ, που επέλεξε να συνεχίσει την παραδοσιακή εργασία.
«Παλιά δεν υπήρχε άλλη δουλειά — μόνο τα γιακ και τα υπόλοιπα ζώα», λέει. «Τώρα, όμως, δεν υπάρχει κανείς να τα φροντίσει. Η βοσκή γιακ είναι σκληρή δουλειά, και όλο και λιγότεροι την αντέχουν».
Το πλήρες ρεπορτάζ στον σύνδεσμο
