Η δημοκρατία είναι πνευματική κατάκτηση κυρίως της μέσης ηλικίας

https://ardin-rixi.gr/archives/232705

 του Στάθη Κεφαλούρου

       Ομολογώ πως δεν γνώριζα ότι ο δομικός παραλληλισμός ανάμεσα σε θεολογικές και πολιτικές έννοιες θεμελιώθηκε πριν έναν ολόκληρο αιώνα στο έργο του σπουδαίου Γερμανού  πολιτικού επιστήμονα και νομικού Carl Schmitt. Εξεπλάγη όμως  όταν διάβασα ότι κι εκείνος  στην  περίφημη  Πολιτική  Θεολογία του, έργο του 1922, καταπιάνεται αρχικά με την έννοια του θαύματος, το θαύμα της εξαίρεσης, όπως το αποκαλεί. Εκείνος το χρησιμοποιεί για να χαρακτηρίσει ως θαύμα την απόφαση του εκάστοτε θεματοφύλακα του κράτους να παρέμβει ωσάν Θεός  σε κρίσιμες και έκτακτες στιγμές, προκειμένου να σώσει το κράτος από τον εχθρό, που εκείνα τα χρόνια ήταν κατά Schmitt ο φιλελευθερισμός. Ακόμα κι αν χάριν της συζήτησης  αποδεχθούμε ως δόκιμη την αναγωγή μιας πολιτικής απόφασης στην σφαίρα του θείου και του θαύματος, τότε σίγουρα αυτή η πολιτική θεολογία είναι αυταρχική. Την κατανοούμε όμως, διότι τόσο αυτή όσο και ο συγγραφέας της αποτελούν πνευματικά παιδιά της δυτικής ευρωπαϊκής παράδοσης, που είχε σαν πυλώνες της το ρωμαϊκό δίκαιο και τον ρωμαιοκαθολικισμό. Δεν θα εξετάσουμε όμως στο άρθρο αυτό την μεγάλη επίδραση που τελικά άσκησε η πολιτική αυτή θεολογία πρώτα σε δεξιούς, μετά σε αριστερούς , ακόμα και σε νεοφιλελεύθερους σήμερα.

         Εμείς εδώ στο σταυροδρόμι δύσης και ανατολής σαν καλοί και πιο επιεικείς χριστιανοί, θα  πιάσουμε το θαύμα από αλλού. Έχω επισημάνει και άλλοτε πως ειδικά στην εποχή μας οφείλουμε να ξεκινάμε το νόημα των λέξεων από την κυριολεξία τους. Για πολλά χρόνια ακούμε να μιλάνε για το θαύμα της αρχαίας  αθηναϊκής δημοκρατίας και μάλλον όλα αυτά τα χρόνια εκλαμβάναμε την λέξη θαύμα ωσάν ένα καλολογικό στοιχείο, μια ωραία παρομοίωση. Τί είναι όμως θαύμα; Τι εννοεί ως θαύμα ο λαός μας; Ένα απίθανο συμβάν που προκαλεί θαυμασμό και κατάπληξη. Η απροσδόκητη μεταβολή μιας ύλης ή μιας κατάστασης εμπίπτει απόλυτα στην έννοια ενός θαύματος. Έρχεται π.χ. σ’ ένα παραμύθι μια μάγισσα και με το μαγικό της ραβδάκι  μετατρέπει τον βάτραχο σε πρίγκηπα, θαύμα. Ακόμα καλύτερα, και μέσα στην τρέχουσα ιστορία, έρχεται ο Χριστός στην Ιεριχώ και πέφτει στα πόδια του ένα τυφλός «Κύριε, θέλω  πίσω το φως των οφθαλμών μου» του είπε, και ο Ιησούς του απαντά «ανάβλεψε, η  πίστη σου σ’ έσωσε» και αμέσως πήρε πίσω το φως  των οφθαλμών του, θαύμα.

     Ποιό θαύμα λοιπόν συνέβη στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία και ακόμα μιλάμε γι’ αυτό; Για να το βρω γύρισα πίσω στα μαθητικά μου χρόνια και θυμήθηκα ότι οι καλοί μου φιλόλογοι, οι οποίοι με προετοίμασαν επιτυχώς για την εισαγωγή μου στο Πανεπιστήμιο, μας έλεγαν να προσέχουμε πως σε πολλές περιπτώσεις μέσα στο αρχαίο κείμενο οι λέξεις πλήθος ή πολλοί  μεταφράζονται ως κακοί στην νέα ελληνική. Σ’ αυτό ακριβώς το μεταίχμιο της λέξης πλήθους συνέβη το θαύμα στην αρχαία Αθήνα. Οι πολλοί γινήκανε για μια στιγμή καλοί και εγεννήθη η δημοκρατία. Δεν μπορεί να προσδιοριστεί χρονικά ακριβώς αυτή η στιγμή αλλά συνέβη και είναι πια ιστορική δηλαδή αληθινή και ακτινοβολεί ακόμα σε όλον τον κόσμο, όπως όλα τα γνήσια θαύματα

       Από αυτήν την άποψη η αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία συνιστά την καινή πολιτική διαθήκη των εθνών. Όπως ο Θεός  εγεννήθη  κατά σάρκα στην Βηθλεέμ  για να σταθεί δίπλα μας και να μας δείξει το δρόμο του φωτός, έτσι και οι πολλοί άνθρωποι σε συγκεκριμένη ιστορική στιγμή  με την συνδρομή της παιδείας, την αίσθηση  ευθύνης και την γνήσια αποδοχή της απόφασης της πλειοψηφίας, που προσιδιάζει στην κορυφαία χριστιανική  αρετή της ταπείνωσης, μας  έδειξαν τον δρόμο για πώς πρέπει να φτιάξουμε τις πολιτείες μας. Δύσκολος δρόμος, όπως άλλωστε και αυτός της σωτηρίας της ψυχής μας, αλλά όχι ακατόρθωτος. Γι’ αυτό και το πολιτικό αυτό θαύμα δεν έχει ακόμα εκπνεύσει. Προσπαθούν έκτοτε τα έθνη, το καθένα με τα χαρίσματα και τις αδυναμίες  που τους χάρισε ο Θεός να ανταπεξέλθουν και να πλησιάσουν αυτόν τον ανώτερο σκοπό, ήτοι οι πολλοί σε μια κοινωνία να γίνουν καλοί. Αλλά ακόμη κι όταν είναι λιγότεροι, να κάνουν υπομονή μέχρι να ξαναπείσουν τους πολλούς για τις ορθές τους θέσεις.

        Κακά τα ψέμματα όμως, η δημοκρατία είναι πνευματική κατάκτηση κυρίως της μέσης ηλικίας, όταν δηλαδή έχουν ήδη γεννηθεί και αναπτυχθεί μέσα στον άνθρωπο ευθύνες, έχουν επιτευχθεί συνθέσεις και συμβιβασμοί, όταν έχεις πια μάθει να ακούς και να είσαι διαλλακτικός. Όταν είσαι νέος και δη  φοιτητής και νομίζεις  πως τα ξέρεις όλα, όταν δηλαδή είσαι γεμάτος από βεβαιότητες, δεν είσαι στην ουσία δημοκράτης. Ακόμη κι αν φωνάζεις “ζήτω η δημοκρατία” ή “είμαι δημοκράτης”, μάλλον τον πατέρα σου ή τον παππού σου επαναλαμβάνεις. Γι’ αυτό δεν είναι ούτε ανεξήγητο ούτε και κακό που οι νέοι ξεκινούν από τα άκρα για να πλησιάσουν το κέντρο μεγαλώνοντας.

       Και δεν είναι μόνο ο σεβασμός των δικαιωμάτων της μειοψηφίας καρπός της δημοκρατίας , είναι πρωτίστως και η ελευθερία. Διότι αυτά τα δύο πάνε μαζί, όπως μας διδάσκει και η ορθόδοξη  χριστιανική  μαρτυρία. Όταν παραιτείσαι από το δικαίωμα σου να έχεις δίκιο, κερδίζεις την απόλυτη και ανόθευτη ελευθερία.

     Δεν είναι συνεπώς καθόλου τυχαίο πως η ανώφελη και κατ’ ουσίαν απάνθρωπη σήμερα προσπάθεια για αποιεροποίηση της ζωής μας πλήττει βάναυσα και πρώτα απ’ όλα την Εκκλησία και την Δημοκρατία.