https://www.agiazoni.gr/article.php?id=30942667958397081343
Κωνσταντίνου Μιλτιάδης (Καθηγητής Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ.)
Ἡ ἔναρξη τῆς δημόσιας δράσης τοῦ Ἰησοῦ συνδέεται ἀπὸ τὸν εὐαγγελιστὴ Ματθαῖο μὲ τὴν πραγματοποίηση μιᾶς ἐξαγγελίας τοῦ προφήτη Ἠσαΐα. Οἱ εὐαγγελιστὲς παραθέτουν συχνὰ στὰ κείμενά τους χωρία ἀπὸ τὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ἰδιαίτερα ἀπὸ τὰ Προφητικὰ Βιβλία της, ὅταν περιγράφουν διάφορες σημαντικὲς στιγμὲς τῆς ζωῆς τοῦ Ἰησοῦ, τὶς ὁποῖες παρουσιάζουν ὡς ἐκπλήρωση κάποιων προρρήσεων τῶν ἀρχαίων προφητῶν.
Αὐτὸ συμβαίνει ἰδιαίτερα στὸ Κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγέλιον, κάτι ἄλλωστε ποὺ εἶναι ἀναμενόμενο, ἀφοῦ τὸ Εὐαγγέλιο αὐτὸ ἀπευθύνεται σὲ προερχόμενους ἀπὸ τὸν ἰουδαϊσμὸ χριστιανοὺς καὶ εἶναι λογικὸ νὰ ἐνδιαφέρονταν γιὰ τὸ ἂν ὁ Ἰησοῦς στὸν ὁποῖο πίστεψαν εἶναι πράγματι ὁ Χριστὸς γιὰ τὸν ὁποῖο μίλησαν οἱ προφῆτες καὶ τὸν ἀνέμεναν γιὰ γενιὲς ὁλόκληρες οἱ πρόγονοί τους. Ἔτσι, ἀπὸ τὴν πρώτη κιόλας σελίδα τοῦ Εὐαγγελίου του ὁ εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος περιγράφει τὴ γέννηση καὶ τὰ πρῶτα χρόνια τῆς ζωῆς τοῦ Ἰησοῦ ὡς ἐκπλήρωση τῶν ἀρχαίων προφητειῶν γιὰ τὸν ἀναμενόμενο λυτρωτή.
Κατὰ ἀνάλογο τρόπο περιγράφεται καὶ ἡ ἔναρξη τῆς δημόσιας δράσης τοῦ Ἰησοῦ (Ματ 4:12-17). Ἡ περικοπὴ ἀρχίζει μὲ τὴν πληροφορία τῆς σύλληψης τοῦ Ἰωάννη τοῦ Προδρόμου. Ἡ δράση τοῦ Ἰωάννη σηματοδοτεῖ τὸ ἀποκορύφωμα καὶ τὸ τέλος τῆς περιόδου ἀναμονῆς τοῦ Μεσσία καὶ ταυτόχρονα τὴν ἀρχὴ μίας νέας ἐποχῆς, τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Περιεχόμενο τοῦ κηρύγματος τοῦ Ἰησοῦ εἶναι τὸ ἴδιο μὲ αὐτὸ τῶν προφητῶν ποὺ προηγήθηκαν, ἡ μετάνοια. Μόνον ποὺ ἡ μετάνοια στὸ κήρυγμα τοῦ Ἰησοῦ δὲν εἶναι προϋπόθεση γιὰ νὰ ἔλθει ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ὅπως στὸ προφητικὸ κήρυγμα, ἀλλ’ ἐπεῖγον προσκλητήριο, γιατί ἦλθε ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
Ὅμως ἀπὸ τὴν παραπάνω περικοπὴ προκύπτει ἴσως κάποιος προβληματισμὸς γιὰ τὸν σύγχρονο ἀναγνώστη τῆς Βίβλου. Ὅπως ἀναφέρθηκε, οἱ εὐαγγελιστὲς ἐπιχειροῦν μὲ τὴν παράθεση προφητικῶν χωρίων νὰ πείσουν τοὺς συγχρόνους τους ὅτι ὁ Ἰησοῦς εἶναι ὁ ἀναμενόμενος Μεσσίας. Κρίνοντας ἐκ τοῦ ἀποτελέσματος, τὸ ἐγχείρημα δὲν ὑπῆρξε ἀπόλυτα ἐπιτυχές, καθὼς ἡ πλειονότητα τῶν Ἰουδαίων ἀρνήθηκε τελικὰ νὰ ἀκολουθήσει τὸν Ἰησοῦ. Ἀντίθετα ἕναν περίπου αἰώνα ἀργότερα, ὁ Μπὰρ Κοχβά, ἕνας ζηλωτὴς Ἰουδαῖος ἐπαναστάτης, κατάφερε μὲ τὴν ἴδια ἐπιχειρηματολογία νὰ πείσει σὲ τέτοιο βαθμὸ τοὺς συμπατριῶτες του ὅτι εἶναι ὁ Μεσσίας, ὥστε ἀκόμα καὶ ὅταν ἡ ἐξέγερσή του κατὰ τῶν Ρωμαίων (132 – 135 μ.Χ.) πνίγηκε στὸ αἷμα, οἱ τελευταῖοι ὀπαδοί του νὰ προτιμήσουν τὴν αὐτοκτονία ἀπὸ τὴν παράδοση στὸν ἐχθρό.
Τὸ πρῶτο ἑπομένως ἐρώτημα ποὺ γεννᾶται ἀφορᾶ στὸν λόγο τῆς ἄρνησης τῶν Ἰουδαίων νὰ ἀκολουθήσουν τὸν Ἰησοῦ, παρ’ ὅλο ποὺ ἔβλεπαν ὅτι ὅλες οἱ προφητεῖες ἐπιβαιώνονταν μὲ τὸ ἔργο καὶ τὴ διδασκαλία του. Καὶ ἀπὸ τὸ ἐρώτημα αὐτὸ προκύπτει ἕνα δεύτερο ποὺ ἀφορᾶ στὸ λόγο γιὰ τὸν ὁποῖο ἡ Ἐκκλησία ἐπιμένει νὰ προβάλλει σήμερα αὐτὲς τὶς προφητεῖες, τὴ στιγμὴ ποὺ οἱ χριστιανοὶ σήμερα δὲν ἀμφισβητοῦν πλέον τὴ θεότητα τοῦ Ἰησοῦ.
Γιὰ νὰ ἀπαντήσει κανεὶς στὸ πρῶτο ἀπὸ τὰ ἐρωτήματα αὐτὰ πρέπει νὰ γυρίσει νοερὰ πίσω, στὰ τέλη τοῦ 587 π.Χ. ὅταν τὰ στρατεύματα τοῦ Ναβουχοδονόσορα, βασιλιᾶ τῆς κοσμοκράτειρας τότε Βαβυλώνας, καταλάμβαναν γιὰ δεύτερη φορὰ τὴν πρωτεύουσα τοῦ ἀδύναμου, μικροῦ καὶ ὑποτελοῦς ἤδη βασιλείου τοῦ Ἰούδα, τὴν Ἱερουσαλήμ. Σφαγές, λεηλασίες καὶ ἐξορία ἦταν, ὅπως συμβαίνει πάντα σὲ τέτοιες περιπτώσεις, τὰ ἐπακόλουθα τῆς ἅλωσης. Τὰ τείχη τῆς πόλης καὶ τὰ σημαντικότερα κτήριά της κείτονταν σὲ ἐρείπια• ὁ ἴδιος ὁ περίφημος ναὸς τοῦ Σολομώντα, μάρτυρας ἑνὸς ἄλλοτε λαμπροῦ παρελθόντος, πυρπολημένος καὶ κατεστραμμένος• τὰ σκεύη τοῦ ναοῦ, καὶ τὸ ἱερότερο ὅλων ἡ κιβωτὸς τῆς διαθήκης, λάφυρα στὰ χέρια τῶν ἐχθρῶν.
Ὅμως δὲν εἶναι αὐτὰ ποὺ κυρίως ἀπασχολοῦν τοὺς αἰχμάλωτους στὴ Μεσοποταμία Ἰουδαίους. Τὸ μυαλὸ τους τὸ τυραννάει μία ἄλλη, πολὺ πιὸ βασανιστικὴ σκέψη. Αἰῶνες ὁλόκληρους εἶχαν μάθει νὰ θεωροῦν τὸν Θεὸ δικό τους καὶ εἶχαν ἰσχυροὺς λόγους νὰ τὸ πιστεύουν αὐτό• αὐτὸς ὁ Θεὸς τοὺς ἔβγαλε ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο μὲ τρόπο θαυμαστό, τοὺς ὁδήγησε μέσα ἀπὸ τὴν ἔρημο ὅπου τοὺς φρόντιζε καὶ τοὺς προστάτευε, τοὺς χάρισε τὴ χώρα ὅπου τόσα χρόνια κατοικοῦσαν εὐτυχισμένοι. Τώρα ὅμως διαπιστώνουν ὅτι ὁ Θεὸς τοὺς ἐγκατέλειψε• ὅτι ὁ Θεός τους δὲν ἦταν πιὰ μαζί τους. Οἱ διαπιστώσεις αὐτὲς ἔγιναν παράπονο καὶ τὸ παράπονο τραγούδι:
Στῆς Βαβυλώνας τὰ ποτάμια,
ἐκεῖ καθίσαμε καὶ κλάψαμε, …
πῶς τοῦ Κυρίου τὴν ὠδὴ
σὲ ξένη γῆ νὰ ψάλλουμε; (Ψαλ 136:1,4)
Τρέχουν στοὺς προφῆτες ποὺ ἐπέζησαν καὶ τοὺς ρωτοῦν γεμάτοι ἀγωνία. Καὶ ἡ ἀπάντηση τῶν προφητῶν εἶναι ὁμόφωνη: “Δὲν ἐγκατέλειψε ὁ Θεὸς τὸν λαό του, ἀλλὰ ὁ λαὸς ἐγκατέλειψε τὸν Θεὸ του”. Αἰῶνες ὁλόκληρους, μὲ τὸν ἕνα ἢ τὸν ἄλλο τρόπο, οἱ προφῆτες προειδοποιοῦσαν γιὰ τὴν καταστροφὴ ποὺ ἔρχεται ἐξαιτίας τῆς ἀπομάκρυνσης τοῦ λαοῦ ἀπὸ τὸν Θεό του. Ὅμως ὁ λαός, μεθυσμένος ἀπὸ τὴν εὐημερία ποὺ τοῦ πρόσφεραν οἱ εὐεργεσίες τοῦ Θεοῦ, δὲν ἄκουγε. Ἔμαθε νὰ ἐμπιστεύεται τὰ ὅπλα του, τὴ στρατιωτική του δύναμη, τὶς συμμαχίες μὲ τὶς μεγάλες δυνάμεις καὶ τὰ διπλωματικὰ παιχνίδια στὴν ἐξωτερικὴ πολιτική.
Ὅμως ἡ ἀπάντηση τῶν προφητῶν δὲν ἐξαντλεῖται στὴν κριτικὴ γιὰ τὰ λάθη ποὺ ἔγιναν στὸ παρελθὸν καὶ ὁδήγησαν στὴν καταστροφή. Βεβαιώνουν ὅτι ὁ Θεὸς θὰ δώσει ἄλλη μία εὐκαιρία στὸν λαό του καὶ μέσῳ αὐτοῦ σ’ ὁλόκληρη τὴν ἀνθρωπότητα. Ἕνας νέος ἡγέτης θὰ γεννηθεῖ, ὁ ὁποῖος δὲν θὰ στηρίζει τὴν ἐξουσία του στὴ βία καὶ στὴν καταπίεση ὅπως οἱ ἡγεμόνες τῆς ἐποχῆς, ἀλλὰ θὰ φέρει φῶς καὶ χαρὰ σ’ ὅλους τοὺς λαοὺς τῆς γῆς. Ἡ πρώτη ἀπὸ τὶς προφητεῖες αὐτὲς βρίσκεται στὸ βιβλίο τοῦ προφήτη Ἠσαΐα:
Λαὲ ποὺ πορεύεσαι στὸ σκοτάδι,
φῶς δεῖτε λαμπρό•
ἐσεῖς οἱ κάτοικοι τῆς χώρας ὅπου κυριαρχεῖ ὁ θάνατος,
πάνω σας φῶς θὰ λάμψει.
… μπροστά σου, Κύριε, θὰ χαροῦν,
ὅπως αὐτοὶ ποὺ χαίρονται στὸν θερισμὸ …
Γιατί ἀφαιρέθηκε ὁ ζυγὸς ποὺ ἦταν πάνω τους
καὶ τὸ ραβδὶ ποὺ χτύπαγε τὴ ράχη τους …
Γιατί γιὰ χάρη μας γεννήθηκε ἕνα παιδί,
μᾶς δόθηκε ἕνας γιὸς …
Μεγάλη θὰ εἶναι ἡ ἐξουσία του,
καὶ ἡ εἰρήνη του δὲν θὰ ἔχει τέλος•
θὰ καθίσει στὸν θρόνο τοῦ Δαυίδ,
θὰ ἀποκαταστήσει τὴ βασιλεία του,
καὶ θὰ φροντίσει γι’ αὐτὴν μὲ δίκαιη κρίση καὶ δικαιοσύνη … (Ἠσα 9:2-7).
Στὸ ἴδιο βιβλίο περιέχεται καὶ ἡ δεύτερη προφητεία. Ὁ ἀναμενόμενος ἡγέτης θὰ κατάγεται ἀπὸ τὴ γενιὰ τοῦ Δαβίδ, θὰ καθοδηγεῖται ἀπὸ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, θὰ ἔχει σοφία καὶ σύνεση, ὀρθὴ κρίση καὶ δύναμη, γνώση καὶ εὐσέβεια, ὥστε νὰ ἐπιβάλει τὴ δικαιοσύνη συντρίβοντας τὴ βία καὶ τὴν καταπίεση, ὄχι ὅμως μὲ τὴ δύναμη τοῦ σκήπτρου του, ἀλλὰ μὲ τὴ δύναμη τοῦ λόγου του (βλ Ἠσα 11:1-9).
Οἱ προφητεῖες αὐτὲς ζέσταιναν τὶς καρδιὲς τοῦ λαοῦ, ἀνανέωναν τὶς ἐλπίδες του καὶ τὸν στήριζαν γιὰ νὰ ἀντέξει τὶς δοκιμασίες. Ὅμως τὰ χρόνια ποὺ ἀκολούθησαν ἦταν πολὺ σκληρά. Τὴ βαβυλωνιακὴ κατοχὴ διαδέχτηκε ἡ περσικὴ καὶ αὐτήν, ἡ πιὸ σκληρὴ καὶ καταπιεστική, ἡ ἑλληνική, γιὰ νὰ δώσει καὶ αὐτὴ μὲ τὴ σειρὰ της τὴ θέση της στὴ ρωμαϊκή. Οἱ ἐλπίδες, βέβαια, δὲν ἔσβησαν, ἄλλαξαν ὅμως ἀρκετὰ ὡς πρὸς τὸ περιεχόμενό τους. Ἡ μακροχρόνια καταπίεση ἄλλαξε τὴ μορφὴ τοῦ ἀναμενόμενου ἡγέτη καὶ τοῦ ρόλου του. Ἡ δικαιοσύνη ποὺ θὰ φέρει κατανοεῖται πλέον ὡς ἐκδίκηση καὶ τὸ ὅραμα τῆς εἰρήνης ἀντικαταστάθηκε ἀπὸ τὴν ἐλπίδα τῆς ἀπελευθέρωσης ἀπὸ τὸν ρωμαϊκὸ ζυγό. Ἔτσι, ὁ εἰρηνικὸς καὶ δίκαιος παγκόσμιος βασιλιὰς ἔγινε στὴ φαντασία τοῦ λαοῦ ἕνας βίαιος καὶ ἀνελέητος τοπικὸς ἐπαναστάτης.
Ἔτσι, εὔκολα γίνεται κατανοητὸ τὸ γιατί οἱ συμπατριῶτες του ἀπέρριψαν τὸν Ἰησοῦ καὶ ἀρνήθηκαν νὰ τὸν ἀκολουθήσουν ὁδηγώντας τον ἀκόμα καὶ στὸν θάνατο.
Οἱ Ἰουδαῖοι ἀρνήθηκαν νὰ δεχτοῦν τὸν Ἰησοῦ ὡς Μεσσία, ἀλλὰ ἡ ἄρνηση αὐτὴ δὲν ἦταν ἱκανὴ νὰ ἀκυρώσει τὸ σχέδιο τοῦ Θεοῦ γιὰ τὸν κόσμο. Ἀπὸ τοὺς μαθητὲς τοῦ Χριστοῦ προέκυψε ἕνας νέος λαὸς τοῦ Θεοῦ, ἕνας νέος Ἰσραήλ, ἡ Ἐκκλησία. Ἀπὸ αὐτὴν τὴν ἀλήθεια προκύπτει καὶ ἡ ἀπάντηση στὸ δεύτερο ἐρώτημα ποὺ τέθηκε παραπάνω. Ὡς λόγος Θεοῦ οἱ προφητεῖες ἔχουν αἰώνια ἰσχὺ καὶ ἀπευθύνονται στοὺς πιστοὺς ὅλων τῶν ἐποχῶν. Ἀναπτέρωσαν τὸ ἠθικὸ τῶν αἰχμάλωτων στὴ Μεσοποταμία Ἰουδαίων καὶ ἔδωσαν στοὺς Ἰουδαίους τῆς ἐποχῆς τοῦ Ἰησοῦ τὴ δυνατότητα νὰ τὸν ἀναγνωρίσουν καὶ νὰ τὸν ἀκολουθήσουν. Ἀπευθύνονται ὅμως καὶ στὸν νέο Ἰσραήλ, στοὺς σύγχρονους χριστιανούς. Τοὺς ὑπενθυμίζουν ὅτι ἡ ἀπελπισία δὲν εἶναι ἀνίκητη• ὅτι «φῶς λαμπρὸ» μπορεῖ νὰ φωτίσει καὶ τὰ δικά τους σκοτάδια καὶ νὰ τοὺς ὁδηγήσει ἔξω ἀπὸ τὰ ἀδιέξοδα ποὺ βιώνουν. Ἀρκεῖ νὰ μὴν κάνουν τὰ λάθη τοῦ παλιοῦ Ἰσραήλ. Ἀρκεῖ νὰ δοῦν τὶς παλιὲς προφητεῖες ὄχι ὡς ἐξαγγελίες προνομίων γιὰ τοὺς ἴδιους, ἀλλὰ ὡς ὁδοδεῖκτες γιὰ μία ἀληθινὴ σχέση μὲ τὸν Θεό, ξεκινώντας ἀπὸ τὸ τελευταῖο μήνυμα τοῦ Προδρόμου καὶ τὸ πρῶτο τοῦ Χριστοῦ: Μετάνοια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου