Ο «πρώτος άστεγος Θεός»

shedia

Ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης κ. κ. Βαρθολομαίος ανοίγει διάπλατα τις πόρτες του για να υποδεχθεί τους ανθρώπους της «σχεδίας» και να συνομιλήσει μαζί τους για τον Χριστό, ο οποίος ήταν ο «πρώτος άστεγος Θεός», το αναφαίρετο δικαίωμα της στέγασης και τους πλειστηριασμούς για τα οποία «πονά η ψυχή μας», τον διαθρησκειακό διάλογο, τη θρησκευτική τρομοκρατία, το προσφυγικό, τη Συμφωνία του Παρισιού και την ανάγκη «να προστατεύσουμε και τον τελευταίο κόκκο άμμου σε αυτόν τον πλανήτη» και, βεβαίως, για την αγάπη, η οποία, όπως υπενθυμίζει, «προϋποθέτει τον άλλον, τον πλησίον».

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. κ. Βαρθολομαίου

στην Eλεωνόρα Ορφανίδου

Φωτογραφίες: Γιάννης Ζινδριλής

Για τον Νίκο, τον πωλητή της «σχεδίας» μας, το ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη ήταν εξαρχής ένα ταξίδι ζωής. Η προοπτική ότι θα συναντούσε τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. κ. Βαρθολομαίο τού προκαλούσε συγκίνηση, αλλά και άγχος. Προσπαθούσε να σκεφτεί τις λέξεις και να ελέγξει τα συναισθήματα. Η συνάντηση, τελικώς, δεν ήταν μια συγκλονιστική εμπειρία μόνο για εκείνον, αλλά για όλους όσοι ήμασταν εκεί και μπορούμε να μαρτυρήσουμε ότι η συγκίνηση ήταν αμοιβαία και ότι μπορεί η αγάπη να κάνει δυνατά τα αδύνατα. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης δέχθηκε τον Νίκο στο Φανάρι και επέλεξε να παραχωρήσει τη συνέντευξη που ακολουθεί στη «σχεδία». Αν αυτός δεν είναι ένας συμβολισμός του ταξιδιού που μας προτείνει, ενός σχεδίου αγάπης προς τον άλλο, τότε τι είναι!

ΕΟ Παναγιώτατε, η συνέντευξη αυτή θα διαβαστεί από τους Έλληνες την Πρωτοχρονιά. Θα διαβαστεί και από πολλούς φτωχούς ανθρώπους. Το περιοδικό θα πωληθεί και θα διαβαστεί από άστεγους. Ποιο μήνυμα θα θέλατε να στείλετε για τη νέα χρονιά; 

ΟΙΚ. Π.  Με την ευκαιρία αυτής της συνεντεύξεως, επιθυμώ, καταρχάς, να σας ευχαριστήσω για τη δυνατότητα που μου δίνετε να επικοινωνήσω με κάθε ευαίσθητο άνθρωπο που συμπάσχει και συμπονά τους εμπερίστατους συνανθρώπους του. Γνωρίζω ότι το περιοδικό «σχεδία» είναι το μοναδικό ελληνικό περιοδικό δρόμου, που διακινείται από άστεγους και άνεργους συμπολίτες μας, συγκαταλέγεται στα πάνω από 100 περιοδικά δρόμου που κυκλοφορούν ήδη σε 35 χώρες στον κόσμο, με ένα αναγνωστικό κοινό που ξεπερνά τα 6.000.000 πρόσωπα διαφόρων ηλικιών. Το περιεχόμενο του περιοδικού, αλλά και οι άνθρωποι που το διακινούν, μας δίδουν ένα συγκλονιστικό μήνυμα: ότι η ζωή μάς επιφυλάσσει πολλές ανατροπές. Κάποιος μπορεί ξαφνικά να αντιμετωπίσει ποικίλες δυσκολίες και να περιέλθει στο «περιθώριο» της ζωής και σε μια κατάσταση δυσάρεστη και, εν πολλοίς, δύσκολα διαχειρίσιμη. 

Αλλά για μας τους χριστιανούς η αποξένωση από αυτό τον κόσμο είναι ένα οικείο φαινόμενο. Αυτές τις ημέρες των εορτών έχουμε ενώπιόν μας την εικόνα του Θεού, ο οποίος όχι μόνο ταπεινώθηκε εθελούσια και έγινε άνθρωπος αλλά και δέχθηκε την άρνηση και τον παραγκωνισμό από μέρους της ανθρωπότητας. Μία ταπεινή φάτνη ήταν το μοναδικό κατάλυμα που βρέθηκε για να φιλοξενήσει τη γέννησή Του. Και μετά από λίγες ημέρες, ο Χριστός, ως νήπιο, έγινε «ο πρώτος άστεγος Θεός» -ας επιτραπεί ο όρος- που βίωσε την προσφυγιά και την ξενιτιά, αναγκαζόμενος να εγκαταλείψει τον τόπο της γεννήσεώς Του και να μεταβεί με τους γονείς του στην Αίγυπτο. Η Εκκλησία μας, λοιπόν, από τη φύση της βρίσκεται δίπλα στον άνθρωπο που, χωρίς να το θέλει, έχει τεθεί στο περιθώριο της ζωής, σ’ αυτόν που δοκιμάζεται και υποφέρει, γιατί η κεφαλή της, που είναι ο Ιησούς Χριστός, γεύτηκε και ο ίδιος την ξενιτιά, την προσφυγιά και την άρνηση των ανθρώπων.

Δυστυχώς, στη σημερινή εποχή της πολυδιάστατης κρίσης που βιώνουμε, χιλιάδες αδελφοί μας βρίσκονται αντιμέτωποι με το ενδεχόμενο να μείνουν χωρίς κατοικία αφού, όπως ακούμε, αρκετά σπίτια θα κατασχεθούν με τους πλειστηριασμούς, λόγω των ανεξόφλητων δανείων. Πονά η ψυχή μας γι’ αυτή τη νέα πραγματικότητα και ευχόμαστε να είναι όσο πιο ανώδυνη γίνεται για τον ελληνικό λαό, που ήδη έχει ταλαιπωρηθεί αρκετά. Προπαντός, να διαφυλαχθεί στο ακέραιο η συνοχή της κοινωνίας. Για την Εκκλησία μας, είναι σημαντικό ο κάθε άνθρωπος να έχει στέγη. Πιστεύουμε βαθύτατα στο ανθρώπινο και αναφαίρετο δικαίωμα της στέγασης, που αποτελεί τη βασική προϋπόθεση για να δημιουργήσουμε σωστές οικογένειες και υγιή πρόσωπα για την κοινωνία μας. Ο άνθρωπος χωρίς σπίτι δεν αισθάνεται ασφάλεια και σιγουριά. Όλοι χρειάζονται μια κατοικία, όλοι πρέπει να έχουν το χώρο τους, ως βασική προϋπόθεση για την ύπαρξη προσωπικής ζωής, ώστε να μπορούν, ελεύθερα και ειρηνικά, να κάνουν όνειρα και να έχουν ελπίδες για το μέλλον. Δεν είχαν άδικο οι παλαιότεροι, όταν έλεγαν ότι «ευτυχισμένος άνθρωπος είναι αυτός που βρίσκει στο σπίτι του γαλήνη». Αλλά σήμερα από κάποιους συνανθρώπους μας λείπει το σπίτι, λείπει η στέγη, που θα τους εξασφαλίσει τη γαλήνη και τη δυνατότητα απρόσκοπτης προσωπικής ζωής. 

Αν, επομένως, θέλετε να δώσω ένα μήνυμα για το νέο έτος, θα παρακαλούσα τους πάντες να συμβάλουν, με τον δικό του τρόπο ο καθένας, ώστε όχι απλώς να μειωθούν οι άστεγοι, αλλά όλοι να βρουν μια στέγη. Είναι βαθιά και αληθινή η επιθυμία μου να λυθεί το πρόβλημα της στέγης για όλους ανεξαιρέτως. Και ασφαλώς να μην υπάρξουν νέοι άστεγοι, να μη βγουν οικογένειες στους δρόμους.

ΕΟ Μας αγγίζει, Παναγιώτατε, η κουβέντα σας αυτή, αλλά ο κόσμος έχει αλλάξει πάρα πολύ από τότε που ειπώθηκε ότι «ὁ Θεός ἀγάπη ἐστί» και ότι πρέπει να «ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν». Μερικές φορές νιώθουμε όλοι εγκλωβισμένοι σε έναν κόσμο όπου η αγάπη είναι απλώς ζητούμενο και όχι πραγματικότητα. Τι είναι η αγάπη σήμερα, Παναγιώτατε; Παραμένει το μέσον και το μήνυμα; 

ΟΙΚ. Π.  Η ορθόδοξη θεολογία και η φωνή των Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας διδάσκουν ότι αντιλαμβανόμαστε και αισθανόμαστε τον Θεό μόνο όταν αγαπούμε. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Η αγάπη, δηλαδή, του χριστιανού δοκιμάζεται στην ανθρώπινη σχέση και στην καθημερινότητα. Δεν πρόκειται για μια υψηλή θεωρία, αλλά για βίωμα και πράξη. Αυτό σημαίνει ότι χωρίς το πρόσωπο του πλησίον δεν μπορούμε να σωθούμε. Πολύ χαρακτηριστικά σημειώνει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης αυτό που κι εσείς θέσατε ήδη στο ερώτημά σας: «ἀγαπήσεις τόν πλησίον σου ὡς σεαυτόν», προσθέτοντας λίγο παρακάτω ότι «μείζονα ταύτης ἀγάπην οὐδείς ἔχει, ἵνα τις τὴν ψυχήν αὐτοῦ θῇ ὑπέρ τῶν φίλων αὐτοῦ», που ουσιαστικά σημαίνει ότι η αγάπη δεν μπορεί να υπάρξει στην απομόνωση, αλλά προϋποθέτει τον άλλο, τον πλησίον. Όποιος αγαπά προσλαμβάνει τον πλησίον, ενστερνίζεται τη ζωή και τις δοκιμασίες του, μετέχει στον πόνο του και δίνει αυτό που είναι και όχι αυτό που έχει.

Δεν μπορούμε να βρούμε τη ζωή μας και τον εαυτό μας χωρίς το άνοιγμα προς τον άλλο. Αυτό ασφαλώς δεν σημαίνει «κάνω κάτι τυπικά για τον εμπερίστατο αδελφό μου και μετά επαναπαύομαι», αλλά «βάζω ένα τέλος στη λογική της εσωστρέφειας και της ιδιοποίησης, της κατοχής, της προσκόλλησής μου στα υλικά πράγματα, στα πάθη μου και τις επιθυμίες μου». Είναι τρόπος ζωής το να μετέχεις στη ζωή του άλλου και να κερδίζεις μια επιτυχία που δεν συνεπάγεται την αποτυχία του πλησίον, αλλά την κοινωνία και την ανακάλυψη ενός δρόμου που οδηγεί στην αλήθεια.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο θα μπορούσαμε να δούμε και -γιατί όχι;- να λύσουμε τα πρακτικά προβλήματα των ανθρώπων, των αδελφών μας που δεν έχουν στέγη, δουλειά, φαγητό και άλλα βασικά αγαθά που δικαιούται να έχει ο κάθε άνθρωπος.

Η ΕΙΔΩΛΟΠΟΙΗΣΗ

ΕΟ Ζούμε σε μια εποχή εντός της οποίας αναδύθηκε η τρομοκρατία εν ονόματι του Θεού. Κατ’ ακρίβειαν, πόλεμοι και τρομοκρατία φόρεσαν θρησκευτικό μανδύα – η τζιχάντ, ο ISIS. Όχι ότι παλιότερα δεν είχαμε θρησκευτικούς πολέμους, ακόμη και χριστιανικούς. Ήδη, σήμερα, το Πατριαρχείο Αντιοχείας βρίσκεται στην καρδιά της Συρίας και αντιμετωπίζει σοβαρά ζητήματα επιβίωσης. Πώς αντιλαμβάνεστε το πρόβλημα της θρησκευτικής τρομοκρατίας ή του πολέμου εν ονόματι του Θεού; 

ΟΙΚ. Π.  Επανειλημμένως έχουμε καταδικάσει κάθε μορφή βίας και κάθε πόλεμο που γίνονται εν ονόματι της πίστεως. Κάθε πόλεμος στο όνομα της θρησκείας είναι πόλεμος ενάντια στην ίδια τη θρησκεία. Μάλιστα, η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας, που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2016 στην Κρήτη, καταδίκασε κάθε σύγκρουση και πόλεμο που οφείλονται στον θρησκευτικό φανατισμό και αναφέρθηκε ιδιαιτέρως στα προβλήματα που αντιμετωπίζει το Πατριαρχείο Αντιοχείας στη Μέση Ανατολή, εκφράζοντας έντονη ανησυχία για την αύξηση των καταπιέσεων και διώξεων των χριστιανών από τις εστίες τους. 

Μέσα στο ίδιο πλαίσιο, το Οικουμενικό Πατριαρχείο είχε ανακηρύξει το 2017 ως έτος αφιερωμένο στην ιερότητα της παιδικής ηλικίας, διότι, εκτός των άλλων προβλημάτων που θίγουν τα δικαιώματα των παιδιών, γνωρίζουμε ότι το 2016 πάνω από 50 εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως ξεριζώθηκαν από τις εστίες τους και εκτοπίστηκαν εντός και εκτός των συνόρων της πατρίδας τους, λόγω της βίας και των πολεμικών συγκρούσεων, εκ των οποίων πολλές είχαν θρησκευτικά κίνητρα. 

Το πρόβλημα, όμως, έχει και βαθύτερες διαστάσεις. Ο πόλεμος εν ονόματι του Θεού βασίζεται σε μια αρρωστημένη προσέγγιση της πίστεως. Όλοι όσοι, στο όνομα της θρησκείας, αντιδρούν βίαια, ουσιαστικά, έρχονται να πολεμήσουν την υποτιθέμενη ζημιά που προκαλεί ο δήθεν μοντερνισμός και η εκκοσμίκευση στα θεμέλια του δόγματος. Γι’ αυτό ειδωλοποιούν συγκεκριμένες διδασκαλίες, τις οποίες θεωρούν ως απαράβατους νόμους και βάσει αυτών κρίνουν ανελέητα και με μίσος όλους τους ανθρώπους. Αυτό είναι το κοινό υπόβαθρο του θρησκευτικού φονταμενταλισμού, το οποίο θα μπορούσαμε να περιγράψουμε ως αντιμοντερνισμό, αντινεωτερικότητα και αντιδυτικισμό. Το μίσος, όμως, εν ονόματι του Θεού δεν οδηγεί μόνο σε πόλεμο, του οποίου τα αποτελέσματα είναι ορατά και μας θλίβουν βαθύτατα, αλλά επιφέρει και πνευματικές συνέπειες, για τις οποίες κι εμείς στην Ορθόδοξη Εκκλησία προβληματιζόμαστε έντονα.

Είναι πολύ λεπτή η διάκριση μεταξύ της παραδοσιακότητας και του φονταμενταλισμού. Κάποιοι θεωρούν ότι είναι παραδοσιακοί, αλλά στην ουσία είναι φανατικοί και φονταμενταλιστές. Την παράδοση τη δεχόμαστε και την επικροτούμε. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι ο πρώτος και ο μεγαλύτερος θεματοφύλακας της παραδόσεως. Τον θρηκευτικό φανατισμό, όμως, και το μίσος δεν τα δεχόμαστε και δεν τα επευλογούμε. Το ζητούμενο είναι να οδηγούμε τους ανθρώπους στον Θεό. Ο θρησκευτικός φανατισμός και ο φονταμενταλισμός απομακρύνουν τους ανθρώπους από τον Θεό. Εάν, μάλιστα, ανεχτούμε κι εμείς οι ορθόδοξοι τη δημιουργία τέτοιων φαινομένων στις ενορίες και στις κατά τόπους Μητροπόλεις, τότε να ξέρετε ότι τα παιδιά μας στο μέλλον δεν θα μπορούν να βρουν και να συναντήσουν βιωματικά τον Θεό της ειρήνης. Υποχρεωτικά, τότε, θα κινηθούν ανάμεσα σε ένα καταστροφικό δίπολο: θα επιλέξουν είτε τον θρησκευτικό εξτρεμισμό είτε την αθεΐα, δηλαδή την άρνηση του Θεού. Δεν θα μπορούν να βρουν τη γνήσια και αληθινή σχέση με τον Θεό, αυτήν που ειρηνεύει την ανθρώπινη ψυχή. Η φονταμενταλιστική προσέγγιση της Αγίας Γραφής και των Πατέρων οδηγεί στην ειδωλοποίηση και όχι στην αλήθεια της Αγίας μας Εκκλησίας.

ΕΟ Ποια είναι η πρόταση της Εκκλησίας γι’ αυτή την κατάσταση;

ΟΙΚ. Π.  Είναι πολύ επικίνδυνο να αυτοχρίζεται ο καθένας ως ο γνήσιος και μοναδικός εκφραστής της αληθείας και της πίστεως. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία δεν εμπιστευόμαστε πρόσωπα ούτε προσωπικές προσεγγίσεις της διδασκαλίας της Αγίας Γραφής, των Ιερών Κανόνων και των Πατέρων. Εμπιστευόμαστε τη Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, η οποία δεν κάνει λάθη και η οποία εκφράζεται πάντοτε συνοδικώς. Η Σύνοδος είναι ο μοναδικός τρόπος εκφράσεως και διατυπώσεως της αλάθητης ερμηνείας της πίστεως και της διαφυλάξεως της ενότητας. Όλα τα άλλα βασίζονται στην κατάχρηση της Εκκλησίας και οδηγούν στον αποπροσανατολισμό από την αλήθεια. 

Για τις περιπτώσεις εκείνες κατά τις οποίες υπάρχουν συγκρούσεις και θέματα βίας, η πρότασή μας είναι ο διάλογος. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η Ορθόδοξη Εκκλησία στο σύνολό της συμμετέχουν τόσο στους διαχριστιανικούς όσο και στους διαθρησκειακούς διαλόγους με τον Ιουδαϊσμό και το Ισλάμ. Όπως ανέφερα σε μια πρόσφατη ομιλία μου στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, με τον διαθρησκειακό διάλογο δεν σημαίνει ότι κάποιος πρέπει να αρνηθεί την πίστη του, αλλά να αλλάξει τη σκέψη ή τη στάση του έναντι του άλλου. Οι προκαταλήψεις και η επιθετικότητα προέρχονται από την παρερμηνεία της θρησκείας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο διαθρησκειακός διάλογος μπορεί να απομακρύνει το φόβο και την καχυποψία και να προωθήσει ένα πνεύμα εμπιστοσύνης και σεβασμού.

Ο διάλογος, όπως ξέρετε, έχει μια μακρά ιστορία στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ξεκίνησε πρώτα με την Εκκλησία της Παλαιάς Ρώμης, επί πατριάρχου Αθηναγόρου. Και σήμερα συνεχίζουμε. Πολλά από τα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας δεν φαίνονται με την πρώτη ματιά, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν. Οι σχέσεις μας με τον πάπα Φραγκίσκο είναι φιλικές και μπορώ να πω αδελφικές. Έχουμε κοινά ενδιαφέροντα, κοινές αγωνίες και προσδοκίες. Ήμουν παρών κατά την τελετή της ενθρονίσεώς του. Συναντηθήκαμε έπειτα στα Ιεροσόλυμα, στη Ρώμη, στην Κωνσταντινούπολη, όταν επισκέφθηκε το Πατριαρχείο μας, αργότερα στη Λέσβο, στην κοινή μας συνάντηση με τους πρόσφυγες, ενώ πρόκειται να συναντηθούμε, και πάλι, τον ερχόμενο Μάιο στη Ρώμη. Προσωπικώς, πιστεύω στον διαχριστιανικό διάλογο και τον στηρίζω, διότι εκφράζει την πάλη και την προσπάθεια της ενότητας εναντίον του κατακερματισμού και της διασπάσεως. Αυτό πρέπει όλοι οι ορθόδοξοι να το συνειδητοποιήσουμε. Ο θεολογικός διάλογος αγωνίζεται κατά του διχαστικού παρελθόντος μας και ιερουργεί, κατά κάποιον τρόπο, το μυστήριο της ενότητας των χριστιανών. 

Σαφώς, βέβαια, αναγνωρίζεται η διαφορετικότητα και η ποικιλία που υπάρχει στην κάθε πλευρά. Ωστόσο, πρέπει να αποφασίσουμε τι προτιμούμε: την απομόνωση και την εσωστρέφεια ή την κοινωνία με τον άλλο; Το άνοιγμα προς τον πλησίον ή την απαξίωσή του; Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, πάντως, επιλέγει ασυζητητί το διάλογο και την κοινωνία.

ΕΟ Πώς πιστεύετε ότι μπορεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της τρομοκρατίας και της μετανάστευσης η Ευρώπη; Προσωπικά, θεωρείτε ότι η Ευρώπη πρέπει να παραμείνει πάση θυσία ένα κλειστό χριστιανικό περιβάλλον; 

ΟΙΚ. Π.  Μα η Ευρώπη δεν είναι σήμερα ένα κλειστό χριστιανικό περιβάλλον. Είναι μια ήπειρος όπου ασφαλώς ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός και οι χριστιανικές αξίες διαδραμάτισαν καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση των θεμελίων της, αλλά ταυτόχρονα συνέβαλαν και στην καλλιέργεια του ανοιχτού πνεύματος απέναντι στον ξένο και τις διαφορετικές κουλτούρες. Αν και κατά το παρελθόν πολλοί Ευρωπαίοι έφυγαν ως οικονομικοί μετανάστες προς άλλες ηπείρους, η σταθερότητα και η ανάπτυξη που βιώνει η Δυτική Ευρώπη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κυρίως λόγω και του εγχειρήματος της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, την κατέστησαν ελκυστική για οικονομικούς μετανάστες από άλλες περιοχές του πλανήτη. Πρόκειται για μια πρόκληση με την οποία η γηραιά ήπειρος απέδειξε την ανοιχτότητά της, που βασίζεται –και το τονίζω αυτό- στις χριστιανικές αξίες του σεβασμού και της αποδοχής της ετερότητας, δηλαδή στη χριστιανική της ταυτότητα.

Τα προβλήματα που υπάρχουν σήμερα θα λυθούν, εάν πρωτίστως επικρατήσει η ειρήνη στις περιοχές από τις οποίες, υπό τις παρούσες δυσμενείς συνθήκες, χιλιάδες αθώοι αδελφοί μας γίνονται πρόσφυγες, αναγκαζόμενοι να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Και ασφαλώς θα πρέπει να υπάρξει μια περισσότερο δίκαιη κατανομή του πλούτου και των φυσικών πόρων. Οι οικονομικές ανισότητες επιφέρουν κοινωνικές ανισότητες και θίγουν θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. 

Να υπενθυμίσω στο σημείο αυτό ότι το 2018 συμπληρώνονται 70 χρόνια από την Οικουμενική Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, η οποία υιοθετήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου του 1948. Πρόκειται για μία διακήρυξη δεσμευτική, καταρχήν, για τις χώρες που την υπέγραψαν, αλλά και για όλες εκείνες που θέλουν να θεωρούν ότι ανήκουν στον πολιτισμένο κόσμο, όπου επικρατεί η ελευθερία, η δικαιοσύνη και η ισονομία, όπου ο κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να ζει αξιοπρεπώς και με ασφάλεια, να έχει πρόσβαση στα βασικά αγαθά και να μοιράζεται ισότιμα τους φυσικούς πόρους. 

Ίσως είναι ευκαιρία να επαναφέρουμε στη σκέψη μας μεγάλες αλήθειες, τις οποίες έχουμε θέσει στο περιθώριο ή τις έχουμε λησμονήσει παντελώς.

ΕΟ Νομίζω ότι καμία συνέντευξη μαζί σας δεν θα ήταν ολοκληρωμένη, αν δεν συνομιλούσαμε για το περιβάλλον. Είχατε συνεργαστεί παλιότερα με τον Αλ Γκορ σε θέματα περιβάλλοντος και νομίζω ότι είχε αναπτυχθεί μια αμοιβαία, υψηλή εκτίμηση. Ύστερα, το 2015, ήλθε και η Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή. Παναγιώτατε, τι θα σήμαινε μια υπαναχώρηση από αυτές τις αποφάσεις και συμφωνίες; 

ΟΙΚ. Π.  Σε πρόσφατο Μήνυμά μου προς τους συμμετέχοντες στην 23η Σύνοδο της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, που πραγματοποιήθηκε στη Βόννη της Γερμανίας, σημείωσα ότι αυτή αποτελεί μια ευκαιρία για μια αντικειμενική και σε βάθος επανεξέταση της κατάστασης του κόσμου μας, όπως, επίσης, και για το πού έχουμε φθάσει και πού κατευθυνόμαστε ως παγκόσμια κοινότητα, ειδικότερα υπό το φως της επείγουσας έκκλησης της Συμφωνίας των Παρισίων. Επισήμανα πως, παρά το γεγονός ότι τόσο πολλοί αναγνωρίζουν αναμφισβήτητα την κλιματική αλλαγή ως τη μεγαλύτερη κρίση που αντιμετώπισε η ανθρωπότητα μέχρι σήμερα, υπάρχει μεγάλη αντίσταση σε κάθε πρόσκληση για αλλαγή πλεύσεως. 

Δυστυχώς, επαναλαμβάνω και με την ευκαιρία αυτής της συνεντεύξεως ότι μερικοί συνεχίζουν να αγνοούν τα σημεία των καιρών, όπως είναι η άνευ προηγουμένου τήξη των πάγων, οι ακραίες καιρικές συνθήκες και οι καταστροφικές επιπτώσεις στην παγκόσμια παραγωγή, που θα αυξήσουν τη φτώχεια για εκατομμύρια κατοίκους του πλανήτη μας. Απευθύναμε, όμως, από το Οικουμενικό Πατριαρχείο έκκληση, ειδικά προς όλες τις θρησκευτικές κοινότητες και τους ηγέτες τους, που μπορούν να κάνουν πολλά, πείθοντας κυβερνήσεις και επιχειρήσεις να μην εφησυχάσουν, αλλά να ενισχύσουν και να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την προστασία του περιβάλλοντος.

Δεν συζητώ καθόλου το ενδεχόμενο της υπαναχώρησης, όπως είπατε. Είναι απαράδεκτο να οπισθοχωρήσουμε καθ’ οιονδήποτε τρόπο. Επίσης, είναι αδικαιολόγητο πλέον να κάνουμε βήμα σημειωτόν. Καλούμαστε όλοι να προχωρήσουμε στην υλοποίηση των δεσμεύσεων που έχουμε αναλάβει, για να προστατεύσουμε και τον τελευταίο κόκκο άμμου σε αυτόν τον πλανήτη, που είναι ο οίκος μας, το σπίτι μας. Σε αυτό το πνεύμα, συνυπογράψαμε με τον πάπα Φραγκίσκο, την 1η Σεπτεμβρίου, ημέρα την οποία το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει καθιερώσει, ήδη από το 1989, ως ημέρα προσευχής για την προστασία της Δημιουργίας του Θεού, κοινή Δήλωση, στην οποία υπογραμμίζαμε ότι είναι αδύνατον να υπάρξει μόνιμη λύση στο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, εάν η απάντηση δεν είναι συντονισμένη και συλλογική. Μόνο έτσι μπορούμε στην πράξη να προστατεύσουμε το φυσικό περιβάλλον και συνολικά τη Δημιουργία του Θεού. 

Σε αυτό τον οίκο, που λέγεται γη, στεγάζονται επτά δισεκατομμύρια άνθρωποι. Όλοι έχουμε ευθύνη. Όταν δεν προστατεύουμε το περιβάλλον ή, ακόμη χειρότερα, όταν το καταστρέφουμε, αναλαμβάνουμε τεράστια πνευματική ευθύνη έναντι του Θεού. Αμαρτάνουμε θανάσιμα.

Η ΑΠΟΛΥΤΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

ΕΟ Κλείνοντας, θα ήθελα να ρωτήσω κάτι πιο προσωπικό. Υπάρχει κάτι που στερηθήκατε με την ανάρρησή σας στον Οικουμενικό θρόνο; Θέτω εμμέσως και το ερώτημα αν νιώθετε ελεύθερος να απαντήσετε: Τι από τον πρότερό σας βίο νοσταλγείτε περισσότερο μετά το 1991;

ΟΙΚ. Π.  Όταν το 1961 εισήλθα στην Εκκλησία με την εις διάκονον χειροτονία μου, έθεσα τη ζωή μου στην υπηρεσία της. Η διακονία της Εκκλησίας, από οποιαδήποτε βαθμίδα και αν γίνεται αυτή, απαιτεί αυτοθυσία, ολοκληρωτική αφοσίωση και διάθεση προσφοράς. Η αληθινή ελευθερία για εμένα είναι να υπηρετώ τον Θεό και τον Άνθρωπο. Αυτή την ελευθερία επέλεξα, υπηρέτησα και υπηρετώ, μέσα σε αυτή την απόλυτη ελευθερία ζω και κινούμαι και έτσι θα συνεχίσω για όσο χρόνο μού το επιτρέψει ο Θεός. Αυτό, βεβαίως, που θα ήθελα είναι να υπήρχε περισσότερος χρόνος. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που έρχονται να δουν τον Πατριάρχη. Ο καθένας θέλει να πει το δικό του πρόβλημα. Υπάρχουν αναρίθμητα έγγραφα, που πρέπει προσωπικά να δω. Άπειρα γράμματα, επίσημες επιστολές, που πρέπει να φύγουν. Όλα αυτά απαιτούν πάρα πολύ χρόνο. Εργάζομαι μέχρι πολύ αργά το βράδυ. Κάθε μέρα. Όλο το χρόνο. Πολλές φορές αναγκάζομαι να πω «όχι» στον εαυτό μου, για να μην πω αυτό το «όχι» στους άλλους. Μερικές φορές, ως άνθρωπος, μπορεί να αισθανθώ κούραση, αλλά, τη στιγμή που λέω να αποσυρθώ, προκύπτει κάτι. Έρχεται κάποιος από μακριά. Κάποιος Αρχιερέας επιθυμεί μια συνεργασία. Τότε συλλογίζομαι: «Πρέπει να τον δεις» και έτσι, αντί να πω αυτό το «όχι» στον άλλο, το λέγω στον εαυτό μου. Αλλά, από την άλλη, αυτό με αναπαύει και δεν θέλω να το αλλάξω. Προσπαθώ να αγαπώ με τον τρόπο του Θεού: θυσιαστικά, κενωτικά και υπέρ των άλλων. Προσπαθώ όσο μπορώ να τους αναπαύω όλους. Η χαρά των άλλων γίνεται δική μου χαρά. 

Νομίζω πως όλα ξεκινούν από το όραμα και την ελπίδα που έχουμε μέσα μας. Προσωπικά, δεν επιδιώκω τίποτε για τον εαυτό μου. Θέλω μόνο να φέρουμε τον αδελφό σε κοινωνία με τον Θεό και να τον συνδέσουμε με την πηγή της χαράς, που είναι η Εκκλησία μας. Αναπαύομαι εσωτερικά και δοξάζω τον Θεό, όταν μετά από μία συνάντησή μου με κάποιους ή μετά από μία επίσκεψή μου σε κάποιο σημείο του κόσμου, οι άνθρωποι ομολογούν ότι γνώρισαν την Ορθόδοξη Εκκλησία και το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο. Πολλές φορές αισθάνομαι ότι ο χρόνος που αφιερώνω στους ανθρώπους, στερώντας τον από τον εαυτό μου, μπορεί να γίνει κλήση για κάτι ανώτερο και πνευματικότερο. Κι αυτή η ελάχιστη στιγμή, που με όλη μου την καρδιά την προσφέρω στους ανθρώπους, πιστεύω ότι μπορεί να γίνει η όντως μοναδική στιγμή της ζωής τους και να τους οδηγήσει σε μία μεταμόρφωση.

Ο Νίκος και η ύπαρξη του Θεού

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. κ. Βαρθολομαίος σέρβιρε ο ίδιος στον Νίκο τον ελληνικό καφέ και το υποβρύχιο, παραδοσιακά κεράσματα του Φαναρίου. Επέμεινε να τα δοκιμάσουμε, βλέποντας την αμηχανία μας και, παρά το γεγονός ότι είχε άλλη μια μέρα σκληρής, πολύωρης δουλειάς, πέρασε αρκετό χρόνο μαζί μας. Ήταν απλός, φιλικός, προσηνής. Ρώτησε ο Νίκος: «Αν σας καλούσα να με “πείσετε” για την ύπαρξη του Θεού, τι θα μου λέγατε;».

«Θα σε προκαλούσα να με πείσεις, αντίστοιχα, για τη μη ύπαρξη του Θεού. Είμαι σίγουρος ότι, πολύ σύντομα, θα έφτανες σε αδιέξοδο. Αλλά στη ζωή δεν υπάρχουν αδιέξοδα, γιατί ακριβώς υπάρχει ο Θεός, ο οποίος εμφανίζεται σε εμάς με ποικίλους τρόπους και, εκεί που απελπιζόμαστε, ένα χέρι βοηθείας, μία “σχεδία” έρχεται να μας σώσει από το όποιο προσωπικό “ναυάγιό” μας και να γεμίσει φως ελπίδας το παρόν και το μέλλον μας».