Η μεγαλύτερη επιτάχυνση επιδεινώνει την εκμετάλλευση των πιο αδυνάτων

Η μεγάλη ταχύτητα κεφαλαιοποιεί τον χρόνο των λίγων με ταχύτατο ρυθμό, αλλά παραδόξως το κάνει με μεγάλο κόστος σε χρόνο για όλους. Στη Βομβάη ελάχιστοι άνθρωποι έχουν αυτοκίνητο. Μπορούν, λοιπόν, να πάνε σε μια επαρχιακή πρωτεύουσα ένα πρωινό και κάνουν αυτή την εκδρομή μια φορά την εβδομάδα. Πριν δυο γενιές το ταξίδι αυτό ήταν κοπιαστικό και διαρκούσε μια εβδομάδα. Το έκαναν, όσοι το έκαναν, μια φορά το χρόνο. Τώρα ξοδεύουν πιο πολύ χρόνο σε πιο πολλές εκδρομές. Αλλά αυτοί οι ίδιοι διακόπτουν με τα αυτοκίνητά τους την κυκλοφοριακή ροή χιλιάδων ποδηλάτων και τρίκυκλων ταξί που κινούνται μες στη Βομβάη με ρυθμό αποτελεσματικής μετακίνησης ανώτερο από τον αντίστοιχο ρυθμό του Παρισιού, του Λονδίνου ή της Νέας Υόρκης. Εδώ το αυτοκίνητο παραλύει μια ολόκληρη κοινωνία. Ο συνολικός χρόνος που δαπανά μια κοινωνία στις μεταφορές αυξάνεται πολύ ταχύτερα από την εξοικονόμηση του χρόνου που πετυχαίνουν οι λίγοι με τις ταχείες μετακινήσεις τους. Η κυκλοφορία αυξάνεται απεριόριστα όσο αυξάνονται τα διαθέσιμα μέσα μεταφοράς. Πάνω από ένα συγκεκριμένο κατώφλι η εκροή του βιομηχανικού συμπλέγματος που έχει στηθεί για ν αμετακινεί τους ανθρώπους κοστίζει στη κοινωνία περισσότερο χρόνο από αυτόν που "κερδίζει". Η οριακή χρησιμότητα μιας μικροαύξησης στην ταχύτητα λίγων ανθρώπων έχει για τίμημά της την ολοένα αυξανόμενη οριακή αντιχρησιμότητα της επιτάχυνσης αυτής για τη μεγάλη πλειονότητα. 

Πάνω από μια κρίσιμη ταχύτητα κανένας δε μπορεί να "κερδίζει" χρόνο χωρίς να εξαναγκάζει κάποιον άλλον να τον "χάνει". Ο άνθρωπος που απαιτεί μια μια θέση σε ένα ταχύτερο όχημα τονίζει ότι ο χρόνος του αξίζει περισσότερο από το χρόνο ενός επιβάτη ενός βραδύτερα κινούμενου οχήματος. Πάνω από μια συγκεκριμένη ταχύτητα οι επιβάτες γίνονται καταναλωτές του χρόνου άλλων ανθρώπων, και τα επιταχύνοντα οχήματα γίνονται μέσα για την επίτευξη μιας καθαρής μεταβίβασης χρόνου ζωής. Ο βαθμός μετατόπισης μετριέται σε κβάντα ταχύτητας. Αυτή η αρπαγή χρόνου από τους ανθρώπους που μένουν πίσω, δηλαδή από την πλειονότητα, εγείρει ηθικά ζητήματα γενικότερης φύσης από την αιμοκάθαρση ή τη μεταμόσχευση ανθρώπινων οργάνων.

Πάνω από μια συγκεκριμένη κρίσιμη ταχύτητα τα εκμηχανισμένα οχήματα δημιουργούν αποστάσεις που μόνο αυτά μπορούν να καλύπτουν. Δημιουργούν αποστάσεις για όλους και τις καλύπτουν μόνο για ορισμένους. Ένας καινούριος χωματόδρομος μεσ' από τους αγριότοπους καθιστά ορατή την πόλη αλλά όχι και προσιτή για τους περισσότερους Βραζιλιάνους αγρότες που μόλις τα βγάζουν πέρα καλλιεργώντας τη γη τους. Ο νέος αυτοκινητόδρομος ταχείας κυκλοφορίας επεκτείνει το Σικάγο, αλλά και τραβάει όσους έχουν γερά αυτοκίνητα μακριά από το κέντρο της πόλης που καταντάει γκέτο. Η μεγαλύτερη επιτάχυνση επιδεινώνει την εκμετάλλευση των πιο αδυνάτων, τόσο στο Ιλινόις όσο και στο Ιράν.

Ιβάν Ίλιτς, Ενέργεια και Ισοτιμία - Στο Σοσιαλισμό φτάνεις μόνο με ποδήλατο, εκδ. Νησίδες.