Του Γεώργιου Κ. Φίλη Ph.D. (Dunelm, 2010)
Επίκουρου Καθηγητή Διεθνών Σχέσεων, Ledra College, Λευκωσία
Διδάσκων ΕΚΠΑ και ΣΕΘΑ
Το να προσπαθήσει κάποιος να σκιαγραφήσει σε ένα σύντομο άρθρο την παγκόσμια γεωπολιτική και γεωστρατηγική κατάσταση σε πλανητικό επίπεδο όπως αυτή διαμορφώνεται για το 2022 αποτελεί πρόκληση πρώτου μεγέθους τόσο λόγω της πολυπλοκότητας των ζητημάτων όσο και της εκτίμησης/περιγραφής των δυνητικών επιπτώσεων που μπορούν οι εξελίξεις να επιφέρουν τόσο στην ασφάλεια του έθνους και του κράτους μας (Ελλάδα και Κύπρος) όσο και στην καθημερινότητά μας.
Ξεκινάμε με την πλέον βασική παραδοχή πως ο κόσμος μας, ο «χώρος» (space) μέσα στον οποίο οι γεωπολιτικοί δρώντες (κύριοι και περιφερειακοί) λειτουργούν είναι ολόκληρος ο πλανήτης και κυρίως η «υπερ-ήπειρος» που ονομάζουμε «Παγκόσμια Νήσος» (World Island), δηλαδή η Ευρασία με την Αφρική.
Μέσα σε αυτή κυρίως την περιοχή οι κύριοι παγκόσμιοι γεωπολιτικοί δρώντες, οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Κίνα συνεργάζονται ή/και συγκρούονται με βάση την αρχή της απόκτησης «ισχύος» (power) ή/και «ασφάλειας» (security) σε έναν αναδυόμενο πολυπολικό κόσμο ο οποίος προσομοιάζει με την περίοδο 1815-1914, την εποχή των Μεγάλων Δυνάμεων, των τοπικών κρίσεων, των συμμαχιών και της δημιουργίας μίας ευαίσθητης ισορροπίας δυνάμεων η οποία κατάφερε μεν να κρατήσει τον κόσμο σε μία κατά βάση ειρηνική κατάσταση, νοούμενη ως απουσία ενός μεγάλου πολέμου, για έναν ακριβώς αιώνα, η οποία όμως κατέληξε στην τραγωδία του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η σύγκρουση των κύριων αυτών δυνάμεων σε συνδυασμό με τη συμμετοχή δευτερευόντων γεωπολιτικών δρώντων λαμβάνει χώρα στην περιφέρεια της Παγκοσμίου Νήσου, ήτοι εκεί που οι (υπο)ήπειροι συναντούνται καθώς και βρέχονται από τις περιβάλλουσες θάλασσες και ωκεανούς. Τέσσερα κυρίως γεωπολιτικά σύμπλοκα / μέτωπα μπορούν να καταδειχθούν:
- το Ανατολικο-Ευρωπαϊκό, από τη Βαλτική έως τη Μαύρη Θάλασσα
- αυτό του υδάτινου Άξονα Μαύρη Θάλασσα – Στενά – Αιγαίο – Ανατολική Μεσόγειος
- αυτό της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής (Middle East & North Africa), από την Εγγύς / Μέση Ανατολή / Βόρεια Αφρική-Μεσοποταμία-Ιράν-Αφγανιστάν-Πακιστάν-Ινδία
και
- αυτό της Άπω Ανατολής
Σε όλα αυτά τα μέτωπα σε γενικές γραμμές οι ΗΠΑ προσπαθούν μέσω της στρατηγικής της «Διπλής Ανάσχεσης» (Dual Containment) να περιορίσουν την Ρωσία και την Κίνα ταυτοχρόνως. Η Ρωσία από τη πλευρά της προσπαθεί να εμπεδώσει τη σφαίρα επιρροής της σε αυτό που ονομάζει «Εγγύς Εξωτερικό» (Near Abroad), δηλαδή στις συνορεύουσες με αυτή χώρες ενώ η Κίνα προσπαθεί μέσω καταρχήν της «ήπιας ισχύος» (soft power) του σχεδίου Belt Road Initiative (ΒRΙ) (ένας νέος ηπειρωτικός και θαλάσσιος δρόμος του Μεταξιού) να εμπεδώσει μία γεωοικονομική πρωτοκαθεδρία στην Παγκόσμια Νήσο. Ταυτοχρόνως η Αμερικανική στρατηγική δημιουργεί αντι-συσπείρωση με τη Μόσχα και το Πεκίνο να προσπαθούν να έρθουν κοντά, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως και τα συμφέροντα των δύο αυτών χωρών είναι απολύτως συμβατά. Για παράδειγμα, η Ρωσία βλέπει με σκεπτικισμό την επέκταση της κινεζικής επιρροής στην Κεντρική Ασία αλλά και στη ρωσική Σιβηρία. Μέσα στον ευρύτερο αυτό ανταγωνισμό «κουμπώνουν» και οι περιφερειακές συγκρούσεις με τις μεγάλες δυνάμεις να εμπλέκονται και να προσπαθούν να κατευθύνουν τις εξελίξεις προς την κατεύθυνση της υψηλής στρατηγικής που έχουν σχεδιάσει.
Αναφορικά με λοιπόν με τα τέσσερα επιμέρους γεωπολιτικά σύμπλοκα/μέτωπα μπορούμε να επικεντρώσουμε στις έξης βασικές διενέξεις:
- Ανατολικο-Ευρωπαϊκό Θέατρο:
- Ρωσία-Ουκρανία: Ίσως η πλέον εμφανώς θερμή περιοχή του πλανήτη με την πιθανότητα άμεσης εμπλοκής Μόσχας και Ουάσιγκτον. Εκτιμάται πως η Ρωσία εάν και εφόσον θεωρήσει πως η Δύση περνάει κάποιες «κόκκινες γραμμές» (π.χ. έναρξη διαδικασίας εισόδου στο ΝΑΤΟ της Ουκρανίας, περεταίρω συγκέντρωση δυτικών δυνάμεων πλησίον των συνόρων της, ή προσπάθεια του Κιέβου να ανακαταλάβει τις αυτόνομες περιοχές της Ανατολικής Ουκρανίας) θα «διαβεί τον Ρουβίκωνα» με ότι αυτό συνεπάγεται για την παγκόσμια ειρήνη.
- Βοσνία-Ερζεγοβίνη & Κόσσοβο: H Σερβική ηγεσία στην Μπάνια Λούκα της Βοσνίας προσφάτως ενεργοποίησε τη διαδικασία ανεξαρτητοποίησης βασικών κρατικών θεσμών από το Σεράγεβο και δημιουργίας ξεχωριστών Σερβικών δομών. Η κίνηση αυτή υποστηρίζεται σθεναρά από το Βελιγράδι το οποίο με την αρωγή της Ρωσίας (επαν)εξοπλίζεται και έχει εκφράσει την πρόθεσή του να ενοποιήσει όλους τους Σερβικούς πληθυσμούς της Πρώην Γιουγκοσλαβίας υπό ένα κράτος, συμπεριλαμβανομένου και αυτούς του Κοσσόβου το οποίο κινείται σε τροχιά ολοκλήρωσης με την Αλβανία. Η περιοχή λειτουργεί για τη Ρωσία ως χώρος «αντιπερισπασμού» της Δύσης από την Ουκρανία κατά συνέπεια τα δύο αυτά μέτωπα πρέπει να θεωρηθούν ως ενιαία.
- Υδάτινος Άξονας Μαύρη Θάλασσα-Στενά-Αιγαίο-Ανατολική Μεσόγειος
Η περιοχή αυτή αποτελεί τον γεωπολιτικό/γεωοικονομικό/γεωπολιτισμικό «ζωτικό χώρο» του έθνους μας. Η μαξιμαλιστική αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας έχει ως βασικό σκοπό τη μετατροπή της Κύπρου σε έναν χώρο –όχι χώρα- τον οποίο θα ελέγχει απολύτως και την μετάπτωση της Ελλάδας σε κράτος μειωμένης κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων το οποίο θα αποτελεί δορυφόρο αυτής. Είναι εκφρασμένη δημοσίως και τεκμηριωμένη επιστημονικώς άποψη του γράφοντος πως με την Τουρκία, είτε του κυρίου Ερντογάν, είτε του οποιουδήποτε διάδοχου σχήματος αυτού, ο Ελληνισμός δεν θα αποφύγει τη σύγκρουση στο εγγύς μέλλον. Η μόνη περίπτωση αναβολής της σύγκρουσης αυτής είναι μία ολική κατάρρευση της Τουρκίας σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, κάτι στο οποίο δεν πρέπει να υπολογίζει κανείς στην Ελλάδα όταν δημιουργεί στρατηγική αποτροπής.
- Ευρύτερη Μέση Ανατολή
Πέραν του πολέμου όλων εναντίον όλων που εκτυλίσσεται από το 2011 και εντεύθεν, η Αραβική Άνοιξη μετατράπηκε σε έναν Ισλαμιστικό Χειμώνα, ο οποίος έχει οδηγήσει την περιοχή της Βορείου Αφρικής και Ευρύτερης Μέσης Ανατολής έως και το Αφγανιστάν σε μία σύγκρουση Σιιτών-Σουνιτών αλλά και Ισλαμιστών-Κοσμικών. Ο Λίβανος και η Λιβύη βρίσκονται στο χείλος ενός νέου εμφυλίου πολέμου όπου θα διασπείρει ένα νέο κύμα τρομοκρατίας αλλά και περιφερειακής αποσταθεροποίησης στην περιοχή. Το Κουρδικό και η μετα-πολεμική Συρία δημιουργούν τρόμο στην Τουρκία ενώ θα πρέπει να σταθούμε στην υπο εξέλιξη σύγκρουση που βρίσκεται στο όριο του υβριδικού με τον ανοιχτό συμβατικό πόλεμο: Αυτή του Ισραήλ με το Ιράν.
Η κατάσταση εκτιμάται πως βαίνει προς ανοιχτή σύγκρουση με το Ισραήλ να είναι έτοιμο να χτυπήσει το Ιράν, και την Τεχεράνη μετά την επιτυχία στον έλεγχο του Ιράκ, Σιιτική κυβέρνηση, και την επιβίωση Αλαουίτη Άσαντ να έχει δημιουργήσει ένα Σιιτικό τόξο από την Τεχεράνη στις ακτές του Λεβάντε στον Λίβανο (Χεσμπολλάχ).
- Άπω Ανατολή
Η Κίνα πέραν της οικονομικής της ηγεμονίας έχει αρχίσει να ναυπηγεί αεροπλανοφόρα και ελικοπτεροφόρα σε… οικονομίες κλίμακας δημιουργώντας μία αεροναυτική δύναμη η οποία αποτελεί πλέον απειλή για χώρες όπως η Νότια Κορέα, η Ιαπωνία και η Ταιβάν. Η εκφρασμένη στρατηγική «ενοποίησης» της Κίνας με κάθε μέσο καθώς και οι κινήσεις του Πεκίνου τόσο στα στενά της Ταιβάν όσο και στη νότια Σινική Θάλασσα δημιουργούν αντιδράσεις. Η Ιαπωνία για παράδειγμα για το 2022 θα έχει τον μεγαλύτερο αμυντικό προϋπολογισμό της ιστορίας της. Ταυτοχρόνως, οι Αγγλοσαξονικές δυνάμεις με τη συμφωνία AUKUS δημιουργούν σταδιακά το ΝΑΤΟ της Ασίας το οποίο θα καλύπτει έχει ως προκεχωρημένες βάσεις την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα και την Ταιβάν, ενώ το κέντρο του θα είναι η Αυστραλία. Επιπροσθέτως με την QUAD βάζει και την Ινδία στο παιχνίδι.
Κλείνοντας θα πρέπει να επισημανθούν τα εξής:
- Με βάση τη γενική γεωπολιτική ανάλυση ΟΛΑ τα γεωπολιτικά σύμπλοκα συνδέονται μεταξύ τους αφού είναι μέρη της παγκόσμιας σκακιέρας των τριών βασικών γεωπολιτικών δρώντων.
- Δεν γίνεται καμία αναφορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση διότι έχει αποδείξει πως ούτε «Ευρωπαϊκά» σκέφτεται ούτε «Ενωτικά» ενεργεί. Η Γερμανία ή η Γαλλία ενεργούν με βάση απολύτως τα ιδιοτελή εθνικά τους συμφέροντα.
- Σε όλα τα γεωπολιτικά σύμπλοκα, βασική παράμετρος που θα πρέπει να εξεταστεί θα είναι το θέμα της ενεργειακής ασφάλειας, η οποία αυξάνει τη σημασία της στα τεκταινόμενα στην Ανατολική Ασία (εφοδιασμός Κίνας), στην Ανατολική Ευρώπη & Μεσόγειο (εφοδιασμός «Ευρώπης»/Γερμανίας).
- Τα πλέον επίφοβα μέτωπα για το 2022 εκτιμάται πως είναι αυτό της Ρωσίας-Ουκρανίας σε συνδυασμό με το Βαλκανικό και η υβριδική/συμβατική σύγκρουση Ιράν-Ισραήλ. Η Τουρκία αποτελεί μία wild card/ «τρελό» (;) τον όποιο όλοι θέλουν να χρησιμοποιήσουν αλλά κανένας δεν θέλει να τον αφήσει τελείως ανεξέλεγκτο. Κατά συνέπεια, ο Ελληνισμός (Ελλάς και Κύπρος) θα πρέπει να προετοιμαστεί από άποψη ενίσχυσης της ετοιμότητας καθώς και του ΦΡΟΝΗΜΑΤΟΣ και ΕΝΟΤΗΤΑΣ του να απαντήσει εμφατικό ΟΤΑΝ, όχι ΕΑΝ, η Τουρκία θα ανοίξει την πόρτα του φρενοκομείου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου