Η επέκταση του εγκεφάλου

Νίκη Χασάπη, Θεολόγος MSc Θεολογίας

https://www.pemptousia.gr/2021/12/i-michanopiisi-tou-anthropou-i-epektasi-tou-egkefalou/

Ο εγκέφαλος θεωρείται το πολυπλοκότερο βιολογικό όργανο που υπάρχει στο σύμπαν. Η δομή του και ο τρόπος που λειτουργεί, αποτελούν τη μεγαλύτερη ίσως πρόκληση και το μεγαλύτερο μυστήριο για τους επιστήμονες. Ακόμα και σήμερα οι ερευνητές απέχουν πολύ από το να κατανοήσουν τον τρόπο λειτουργίας του, αν και τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει άλματα όσον αφορά στην εξερεύνησή του. Οι θεαματικές αυτές εξελίξεις, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της επιστήμης των υπολογιστών, οδήγησαν σε ένα είδος συνάντησης της φυσικής νοημοσύνης με την τεχνητή. Σε αυτό βοήθησε πολύ και η δημιουργία σύγχρονων μηχανημάτων, τα οποία  επιτρέπουν με έναν πολύ μεγάλο βαθμό ευκρίνειας, την απεικόνιση του εγκεφάλου και των λειτουργιών του.

Η προσπάθεια της απεικόνισης των εγκεφαλικών λειτουργιών, είχε ξεκινήσει εδώ και αρκετά χρόνια. Το 1875 ο Άγγλος βιολόγος RichardCaton ήταν ο πρώτος που ανακάλυψε, κάνοντας χρήση ενός γαλβανόμετρου, την ύπαρξη ηλεκτρικής δραστηριότητας στον εγκέφαλο κουνελιών[1].Όπως αναφέρθηκε  σε προηγούμενη ενότητα, ο εγκέφαλος αποτελείται από τους νευρώνες (νευρικά κύτταρα). Η ιδιαιτερότητά τους οφείλεται στο γεγονός ότι μπορούν να διεγερθούν ηλεκτρικά, επικοινωνώντας με αυτόν τον τρόπο μεταξύ τους,  μέσω ηλεκτρικών σημάτων. Η ηλεκτρική αυτή επικοινωνία ονομάζεται νευρική ώση[2].   Από τη στιγμή που ο Caton μπόρεσε και ανακάλυψε την ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου, μια σειρά πειραμάτων  και ερευνών, τα οποία πραγματοποιήθηκαν  στα επόμενα πενήντα χρόνια, οδήγησαν τον Γερμανό ψυχίατρο HansBergerστην πρώτη στην ιστορία, καταγραφή της ηλεκτρικής δραστηριότητας του εγκεφάλου, την οποία και ονόμασε ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (ΗΕΓ)ή διεθνώς EEG[3].Παράλληλα είχαν αρχίσει τα πειράματα με τις ηλεκτρικές διεγέρσεις συγκεκριμένων εγκεφαλικών περιοχών, οι οποίες αποτέλεσαν τους προδρόμους των σημερινών εγκεφαλικών  εμφυτευμάτων[4].Αυτές οι έρευνες, σε συνδυασμό με την τεράστια ανάπτυξη των νέων απεικονιστικών μεθόδων, οδήγησαν λίγα χρόνια αργότερα τους επιστήμονες στην ιδέα, αρχικά να αξιοποιήσουν την εγκεφαλική ηλεκτρική δραστηριότητα για εκπαιδευτικούς και θεραπευτικούς σκοπούς και στη συνέχεια, με την βοήθεια της ΤΝ και της νανοτεχνολογίας,  να εμφυτέψουν μικροϋπολογιστές στο εσωτερικό του, ώστε να πετύχουν ακόμα πιο θεαματικά αποτελέσματα.

Η ψηφιακή απεικόνιση του εγκεφάλου δημιούργησε και την εντύπωση ότι λύθηκαν πολλά από τα μυστήρια της νόησης και ιδιαίτερα όσον αφορά στα συναισθήματα και στη συμπεριφορά. Πολλοί ερευνητές θεώρησαν ότι τα υποκειμενικά βιώματα, μπορούν να αντικειμενικοποιηθούν μέσω της απεικόνισης. Για παράδειγμα, μπορούν να δουν τις περιοχές που ενεργοποιούνται όταν κάποιος ερωτεύεται, όταν πιστεύει στον Θεό, όταν εγκληματεί, όταν θυμώνει κ.α.[5]Με αυτόν τον τρόπο θεωρούν  ότι αν επέμβουν με τα κατάλληλα μέσα στις περιοχές αυτές, θα μπορέσουν να ελέγξουν ανεπιθύμητες συμπεριφορές, από ψυχικές παθήσεις και εγκληματικότητα, μέχρι τις σεξουαλικές αποκλίνουσες προτιμήσεις[6].

Μία αρκετά διαδεδομένη εφαρμογή εκπαίδευσης του εγκεφάλου με την χρήση υπολογιστή, η οποία τα τελευταία χρόνια εξαπλώνεται και στην Ελλάδα, είναι η λεγόμενη «νευροανάδραση». Οι ειδικοί τοποθετούν ηλεκτρόδια στο τριχωτό της κεφαλής, με σκοπό να εκπαιδεύσουν τον εγκέφαλο να λειτουργεί σε ένα συγκεκριμένο μήκος κύματος. Πρόκειται για μία μορφή εγκεφαλικής εκπαίδευσης, η οποία χρησιμεύει στη θεραπεία πολλών ψυχικών παθήσεων, ακόμα και στον έλεγχο του άγχους. Αφού τοποθετηθούν στο κεφάλι του ασθενούς  ηλεκτρόδια, τα οποία είναι συνδεδεμένα σε ηλεκτρονικό υπολογιστή, ο εκπαιδευόμενος παίζει ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι, κάνοντας χρήση του  είδους των εγκεφαλικών κυμάτων που παράγει ο εγκέφαλος του. Όταν το υποκείμενο καταφέρνει να παράγει κύματα κάτω των 10 Hz, μόνο τότε το παιχνίδι συνεχίζεται, επιβραβεύοντας έτσι τον εγκέφαλο και εκπαιδεύοντας τον σιγά-σιγά στην παραγωγή των συγκεκριμένων εγκεφαλικών κυμάτων, τα οποία δημιουργούνται όταν βιώνουμε ηρεμία[7].Πρόκειται πράγματι για μία περίπτωση συνεργασίας μεταξύ εγκεφάλου και υπολογιστή.

Ωστόσο η επαφή εγκεφάλου –υπολογιστή πρόκειται να πάρει μία πολύ πιο δραστική μορφή. Όπως προαναφέρθηκε, τα πειράματα με εμφυτεύσεις στο εσωτερικό του εγκεφάλου, έχουν ήδη αρχίσει εδώ και δεκαετίες. Σήμερα πλέον οι εμφυτεύσεις έχουν προχωρήσει σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μιλάμε για έλεγχο της συμπεριφοράς, γεγονός που επιτρέπει σε κάποιους να ανοίγουν το ζήτημα της ελευθερίας της βούλησης[8].Για παράδειγμα η οξεία κατάθλιψη μπορεί να αντιμετωπιστεί με εμφύτευση ηλεκτροδίων συνδεδεμένων σε έναν υπολογιστή, ο οποίος είναι εμφυτευμένος στο στήθος του ασθενή. Με τις κατάλληλες εντολές τα ηλεκτρόδια παραλύουν την υπεύθυνη για την κατάθλιψη περιοχή του εγκεφάλου, με αποτέλεσμα η ψυχική αυτή νόσος  να εξαφανίζεται[9].Ακόμα πιο εντυπωσιακά είναι τα αποτελέσματα των εμφυτευμάτων στην κινητικότητα των άκρων. Το 2006  οMatthew Nagleήταν ο πρώτος άνθρωπος, ο οποίος χάρις στο εμφύτευμα που έχει στον εγκέφαλο του μπορεί και συνδέεται σε ηλεκτρονικό υπολογιστή, μέσω του οποίου κινεί τα-από χρόνια παράλυτα- κάτω άκρα του[10].

Αν οι εφαρμογές αυτές υπόσχονται άμεση θεραπεία ή αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση μιας σειράς ασθενειών  και παθήσεων, τα παραδείγματα που ακολουθούν υπόσχονται ενίσχυση των ανθρώπινων ικανοτήτων και αισθήσεων, σε απολύτως υγιείς ανθρώπους. Ειδική υπηρεσία του Πεντάγωνου στις ΗΠΑ, έχει προχωρήσει στη μελέτη και κατασκευή εξωσκελετικών μηχανισμών, που θα επιτρέπουν στους στρατιώτες να τρέχουν πιο γρήγορα, να αντέχουν περισσότερο, να επιδεικνύουν τεράστια δύναμη, να ακούνε και να βλέπουν καλύτερα, ακόμα και να αντέχουν χωρίς ύπνο έως και μία βδομάδα[11].Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο CharlesT. Rubin,«τα όρια πλέον  μεταξύ ανθρώπου και μηχανής γίνονται δυσδιάκριτα»[12]. Πρόκειται για ειδικά κράνημε το όνομασυσκευές διακρανικής διέγερσης συνεχούς ρεύματος, με τα οποία τα ηλεκτρόδια που ακουμπάνε στο εξωτερικό μέρος  του κρανίου, διεγείρουν ή παρεμποδίζουν συγκεκριμένες εγκεφαλικές λειτουργίες[13].Με αυτόν τον τρόπο συνδέεται ο ανθρώπινος εγκέφαλος με υπολογιστές, ή με ρομποτικά μέλη σε τέτοιο βαθμό, ώστε όταν αφαιρεθούν το υποκείμενο να βιώνει το αίσθημα του ακρωτηριασμού[14].

Γίνεται φανερό ότι η ανάπτυξη της εικονικής πραγματικότητας που προσφέρουν τα σύγχρονα μηχανήματα, σε συνδυασμό με την νευροηλεκτρονική, υπόσχονται την απάλειψη των ορίων του εαυτού μας[15].Θα δημιουργηθεί άραγε ο βιονικός άνθρωπος, ο άνθρωπος που βλέπαμε κάποτε σε σήριαλ επιστημονικής φαντασίας ή μήπως στο μέλλον θα δημιουργηθεί, ο άνθρωπος-υβρίδιο; Στην επόμενη ενότητα, θα γίνει φανερό ότι  η διεπαφή εγκεφάλου-υπολογιστή, πρόκειται να πάρει μια πολύ πιο δραστική μορφή τα αμέσως επόμενα χρόνια. Στο μέλλον, με την κατάποση μιας κάψουλας, θα μπορεί να γίνει εκμάθηση ξένων γλωσσών, ενώ θα είναι δυνατό να ανεβαίνει το περιεχόμενο των σκέψεων μας στους υπολογιστές ακόμα και να δημιουργηθεί ένα αντίγραφο  του εγκεφάλου μας. Τελικά θα πρόκειται για διεπαφή, για συγχώνευση ή για υπέρβαση του ανθρώπινου είδους;

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ

 

Παραπομπές:

[1]Όπ., 23.

[2]Ν. Μπερεδήμα, «Αφαίρεση θορύβου από Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα με χρήση Τυφλού Διαχωρισμού Σημάτων» (Διπλωματική εργασία, Πανεπιστήμιο Πατρών, 2010) 15.

[3]Όπ,23.

[4]A. Keiper, «TheAgeofNeuroelectronics».

[5]F. Guillaume,G.Tiberghien, J.-Y.Baudouin, Οεγκέφαλος δεν είναι αυτό που νομίζετε,124.

[6]Όπ.,124.

[7]Μ. Σεβρισαριανού, «Νευροανάδραση», στον διαδικτυακό τόπο: https://www.iatronet.gr/ygeia/enallaktikes-therapeies/article/2354/nevroanadrasi.html (ημερομηνία ανάκτησης: 19-12-2020).

[8]A. Keiper, «The Age of Neuroelectronics». στον διαδικτυακό τόπο: https://www.thenewatlantis.com/publications/the-age-of-neuroelectronics (ημερομηνία ανάκτησης: 8-12-2020)

[9]Y. N. Harari, Homo Deus, 285.

[10]Π. Παπακωνσταντίνου, Άνθρωποι και Ρομπότ, 276.

[11]C. T.Rubin, «ManorMachine», στον διαδικτυακό τόπο: https://www.thenewatlantis.com/publications/man-or-machine (ημερομηνία ανάκτησης: 20-12-2020).

[12]Όπ.

[13]Y. N. Harari, Homo Deus, 285.

[14]Όπ.

[15]F. Baumann, «Humanism and Tranhumanism»,στον διαδικτυακό τόπο: https://www.thenewatlantis.com/publications/humanism-and-transhumanism (ημερομηνία ανάκτησης: 28-12-2020).