Σκοπός του Μυστικισμού είναι η βιωματική,υπαρξιακή αναζήτηση,η άμεση σχέση και η πνευματική ένωση με το Θεό ή το θείο.Αυτή επιδιώκεται με αυτοσυγκέντρωση,προσευχή,απάθεια θεωρία,έκσταση.Ο Μυστικισμός αποτελεί συνήθως το διαισθητικό στοιχείο στη θρησκευτική εμπειρία και εμφανίζεται σε σχεδόν όλες τις θρησκείες από τις πιο πρωτόγονες εώς τις πιο εξελιγμένες.Κάποτε αναπηδά μέσα από πετρώδεις περιοχές μιας εξωτερικής θρησκευτικότητας,δίνοντας νέα άνθηση στο θρησκευτικό αίσθημα.
Λόγω των ποικίλων μορφών με τις οποίες εμφανίζεται στην Ιστορία των Θρησκευμάτων και αντιφατικών στοιχείων τα οποία κάποτε περιλαμβάνει,δεν υπάρχει γενικά αποδεκτός ορισμός.Κατά κανόνα ο Μυστικισμός,ο οποίος εκφράζει την άμεση εμπειρία και σχέση του ανθρώπου με το Άγιο,διαφέρει από την αποκρυφιστική μυστικοπάθεια και τις απόκρυφες δοξασίες και τεχνικές.
Η σχέση Μυστικισμού και οργανωμένης θρησκείας εμφανίζεται ιδιότυπη,ένα μείγμα σεβασμού και δυσπιστίας.Συνήθως,ένα αληθινά θρησκευόμενο πρόσωπο έχει φλέβα μυστική,και ένας δονούμενος από τη βίωση του Αγίου μυστικός είναι έντονα θρησκευτική προσωπικότητα.Παρά ταύτα δεν πρέπει να συγχέεται η εν γένει θρησκευτικότητα με τον Μυστικισμό.Η θρησκεία είναι ένα πολύ ευρύτερο φαινόμενο.Όπως,εξάλλου,υπάρχουν μορφές μυστικισμού μη θρησκευτικές.
Δεν υπάρχει απόλυτη συμφωνία ως προς τα χαρακτηριστικά του Μυστικισμού.H W.R.Winge(1889)είχε διακρίνει:Πρώτον,την εσωτερική γνώση.Δεύτερον,την ησυχία.Τρίτον,την ενδοσκόπηση.Και τέταρτον,την περιφρόνηση και την παραμέληση των υλικών πραγμάτων..Στον 20ο. αι. ως χαρακτηριστικά του Μυστικισμού αναγνωρίζονται συνήθως τα επισημασθέντα από τον W.James(1902):1.Το ανέκφραστο(ineffability).2.Το νοητικό στοιχείο(noetic),εφόσον η η μυστική εμπειρία επιζητεί μια ολική αντίληψη του σύμπαντος,που ασφαλώς ανήκει στη νοητική σφαίρα.3.Η παθητικότητα(passivity).4.Η παροδικότητα(transiency).Τελευταίως ο L.Duprey(1987)προτείνει στη θέση της παροδικότητας την έννοια της ρυθμικότητας(rythmic),διότι η εμπειρία αυτή επανέρχεται με κάποιο ρυθμό.Και ακόμη προσθέτει ως 5,την ολοκλήρωση(intergration),διευκρινίζοντας ότι η μυστική συνείδηση επιτυγχάνει να υπερβεί διάφορες αντιθέσεις και με την ενόραση να τις συνθέσει.
Πολλοί υποστήριξαν ότι υπάρχει κοινός παρονομαστής κάτω από τις πιο ποικίλες μορφές Μυστικισμού.Όσο όμως κι αν διαπιστώνονται κοινά γνωρίσματα στη μυστική εμπειρία διαφόρων θρησκευτικών συστημάτων,σοβαρές επίσης είναι και οι αποκλίσεις,οι ιδιαίτεροι χρωματισμοί.Η κάθε μυστική εμπειρία διατηρεί κάτι το ειδικό,το προσωπικό.
Μέσα στον θρησκευτικό μυστικισμό διακρίνονται καθαρά δυο ρεύματα:το ένα,που γενικά θα μπορούσε να ονομαστεί μονιστικής ή μονιστικιζούσης κατευθύνσεως (Νεοπλατωνισμός,ινδουϊστική Αντβάιτα,Ταοϊσμός),και το άλλο το θεϊστικό,που αναπτύχθηκε στις προφητικές θρησκείες.Στο πρώτο,το μυστικό βίωμα κορυφώνεται στον πλήρη αφανισμό του ανθρώπινου εγώ μέσα στην απόλυτη Αρχή ή το θείο Πνεύμα.Στο δεύτερο,η ανθρώπινη προσωπικότητα εξυψώνεται και διατηρείται ενωμένη με τον Θεό.Ανάλογα με τον βαθμό συμμετοχής του Μυστικού στη διαδικασία για την επιστροφή του στον Θεό,ο Μυστικισμός εμφανίζεται ως ενεργητικός,θεωρητικός ή ησυχαστικός.
Ως προς τους εξωτερικούς τύπους,διακρίνονται:1.Θεωρητικές και διανοητικές μορφές Μυστικισμού,στις οποίες αναζητείται μια συνεκτική ενότητα.Και εδώ αναπτύχθηκαν ήπιοι ή ακραίοι ,εξωστρεφείς ή εσωστρεφείς,θεϊστικοί ή μη θεϊστικοί τύποι.2.Μορφές αφοσιώσεως,που τονίζουν το συναισθηματικό στοιχείο και επιζητούν την προσέγγιση του Απολύτου με την αγάπη.3.Εκστατικές και ερωτικές μορφές,που προκαλούν ερωτικά αισθήματα και εξάρσεις.Μερικές φορές οι δυο τελευταίοι τύποι συγχέονται.
Η μυστική εμπειρία συχνά αναπτύσσει μέσα στην ανθρώπινη συνείδηση τη συναίσθηση της παγκοσμιότητας και της ενότητας με όλους τους ανθρώπους.Συνήθως,στις πνευματικότερες μορφές μυστικισμού δεσπόζει ειρηνική,ενοποιός διάθεση.Οι μυστικές εμπνεύσεις ζωογονούν το θρησκευτικό βίωμα,κρίνουν και υπερβαίνουν τις παραδοσιακές θρησκευτικές δομές,κάποτε αμφισβητούν και σείουν την συμβατική εξωτερική θρησκευτικότητα,ενώ δεν λείπουν και οι επικίνδυνες παρεκκλίσεις.
Αναστάσιος Αλβανίας,Ίχνη από την αναζήτηση του υπερβατικού,εκδ.Ακρίτας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου