Κινεζικός μυστικισμός

Στη Κίνα βλάστησε και αναπτύχθηκε ένα από τα πιο αρχαία μυστικά συστήματα.Το θεωρητικό του υπόβαθρο βρίσκεται στα αρχαία φιλοσοφικά αξιώματα του Λάο-Τσε και τα αποφθέγματα της ποιητικής δημιουργίας του Τσουάνγκ-Τσε.Το βασικό ιερό βιβλίο του Ταοϊσμού Τάο-τε-Τσινγκ(προφερόμενο Ντάου-ντα-Τσινγκ),που αποδίδεται στον Λάο-Τσε(6ος αι π.Χ.),καθορίζει μια γραμμή ασκητική με πολλές μυστικές τάσεις.Η ύψιστη πραγματικότητα,το Ταό,προσδιορίζεται με αντιφατικές φράσεις και αποφατική γλώσσα.Είναι αθέατο,ακατανόητο,άμορφο,τέλειο,αναλλοίωτο,απρόσωπο,πληροί τα πάντα,είναι πηγή των πάντων.Υπήρχε πριν από όλους τους αιώνες,πριν από τη γη και τον ουρανό.Είναι η πρώτη αρχή του σύμπαντος.Πρόκειται για μια τάση μονιστική,που διαβλέπει απόλυτη ενότητα στο σύμπαν.


Η ταοϊσική αντίληψη για τη δημιουργία είναι ότι από το Τάο προήλθε το Εν,δηλαδή η μεγάλη Μονάδα,και από αυτήν οι δύο πρώτες ουσίες,"γιαν" και "γιν",θετική και αρνητική,που αντιπροσωπεύουν και αγκαλιάζουν όλες τις μεγάλες αντινομίες.:φως-σκιά,αρσενικό-θηλυκό κλπ.Τέλος,αυτές γέννησαν τον ουρανό και τη γη,τον άνθρωπο,από αυτές προήλθαν όλα τα δημιουργήματα.Το Τάο δεν είναι μόνο η απόλυτη πηγή κάθε υπάρξεως,αλλά συγχρόνως κρατάει σε αρμονία όλα τα φαινόμενα της φύσεως.Η ενέργειά του είναι αναγκαία και αυτόματη.Αποτελεί το ύψιστο ανθρώπινο σκοπό.Ο άνθρωπος πρέεπι να επιδιώξει την αυτοεγκατάλειψή του στο Τάο.Βασικά,τα μέσα γι'αυτή την εναρμόνιση είναι η ησυχία,η απάθεια,η επιστροφή στην πρωτόγονη απλότητα.


Η βασική θέση που προτείνει ο Ταοϊσμός (η περίφημη "γουό γουάι") θα μπορούσε να συνοψισθεί στην παρότρυνση "μην κάνεις τίποτε" ή "κάνε το καθετί μην κάνοντας τίποτε".Για να επιτύχει ο άνθρωπος τον συντονισμό του με το Τάο και να βρίσκεται σε αρμονία με τα εξωτερικά πράγματα,η ταοϊστική παράδοση καθόρισε μια μυστική διαδικασία,με πρώτη φάση την κάθαρση,δεύτερη τον φωτισμό-όταν η αρετή δε χρειάζεται πλέον μια συνειδητή προσπάθεια,αλλά γίνεται αυθόρμητα-και τρίτη,την εσωτερική ενότητα.Όλοι οι άνθρωποι δυνάμει μπορούν να προχωρήσουν προς το Τάο.Ο Ταοϊσμός κήρυξε την περιφρόνηση του πλούτου,των ηδονών,της συσσωρεύσεως γνώσεως και διαμόρφωσε μια νοοτροπία διαμετρικά αντίθετη από την αντίστοιχη του κλασικού Κομφουκιανισμού.

Αργότερα,ο Ταοϊσμός εκφυλίστηκε σ'ένα σύστημα μαγείας,αλχημείας,αποκρυφιστικής μυστικοπάθειας.Το έργο του Τάο-Λινγκ(1ος ή 2ος αι. μ.Χ)έδωσε στον Ταοϊσμό σαφέστερη εξωτερική οργάνωση.Ιδρύθηκαν πολλά μοναστήρια,ανδρικά και γυναικεία,που παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες με τα βουδδιστικά,καθώς και ναοί,οι οποίοι στέγασαν ποικίλες εικόνες διαφόρων θεοτήτων.Ανεξάρτητα από αυτήν την εξέλιξη,ο κινεζικός μυστικισμός στις βασικές του πηγές εμφανίζει χαρακτηριστικές ομοιότητες με τον Νεοπλατωνισμό,με τον οποίο συμφωνεί τόσο στο θέμα της τελικής ενότητας,που είναι απρόσιτη στη γνώση και μπορεί να επιτευχθεί με διαίσθηση,ανάταση και έκσταση,όσο και στην άποψη ότι η απόλυτη Αρχή δεν μπορεί να ταυτισθεί με το όλο ή μέρος του υλικού σύμπαντος.

Αναστασίου Γιαννουλάτου,Ίχνη από την αναζήτηση του υπερβατικού,εκδ.Ακρίτας