Χριστιανισμός και πολιτική

philalethe00.wordpress.com

Συχνά γίνεται λόγος για τη δυνατότητα ίδρυσης ενός χριστιανικού κόμματος, όπως και συμμετοχής σε αυτό. Από τη στήλη αυτή έχουμε μιλήσει ήδη προ μηνών για τις σχέσεις (ορθόδοξου) χριστιανισμού και πολιτικής. Στο σημερινό άρθρο θα επιχειρηθεί μια «επιγραμματική» προσέγγιση στο ζήτημα αυτό.

Πρέπει καταρχάς να πούμε ότι υπάρχουν ορισμένες γνωστές τάσεις στον εκκλησιαστικό ή θρησκευτικό χώρο, ειδικά στη χώρα μας:

Α)η μία τοποθέτηση συγκεφαλαιώνεται στο «ου ποιούμεν πολιτικήν», που προέρχεται από το χώρο των Θρησκευτικών Αδελφοτήτων, εκφράζοντας μια ισχυρή (αν και όχι τη μόνη) υπάρχουσα τάση του

Β)μια άλλη τοποθέτηση θεωρεί το ζήτημα μάλλον αδιάφορο εξ επόψεως του περιεχομένου του πολιτικού αγώνα. Ο Χριστιανός μπορεί μεν να πολιτευθεί, αλλά τα βασικά προσόντα του θα είναι κατά το μάλλον ηθικά


Στο πλαίσιο των παραπάνω τοποθετήσεων, εμπλέκεται στον ένα ή τον άλλο βαθμό μία άποψη περισσότερο αξιωματική: η δημιουργία ενός κόμματος που αποκαλεί τον εαυτό του χριστιανικό συνεπιφέρει, αυθωρεί και παραχρήμα, τον κομματιασμό, την κατάτμηση και φατριασμό του εκκλησιαστικού σώματος, καθώς και της εθνικής ενότητας, εφόσον έτσι λειτουργεί το πολιτικό σύστημα στα πλαίσια της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.



Εάν ανατρέξουμε στην εκκλησιαστική παράδοση, θα παρατηρήσουμε ότι πολλοί σημαντικοί άγιοι ή αγίες άσκησαν (και) πολιτική εξουσία: εκτός του Ιωάννη Βατάτζη ή του Μ. Κωνσταντίνου, μπορεί κανείς να θυμηθεί μεταξύ άλλων τον άγιο Νικόλαο Καβάσιλα, την αυτοκράτειρα Πλακίλλα, τον άγιο Ιωάννη τον Ελεήμονα και άλλους. Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης, ειδικότερα, στον επικήδειό του στην αγ. Πλακίλλα (σύζυγο του παρορμητικού και ενίοτε βίαιου, ισπανικής καταγωγής, Αυτοκράτορα Θεοδόσιου Α’) θα παρουσιάσει την πολιτική που άσκησε ως το κατεξοχήν μέσο σωτηρίας της:

«Εάν λοιπόν η επιδίωξη της όλων αυτών γίνεται πρόξενος της βασιλείας, μετρήστε, εάν είναι δυνατόν να μετρήσετε, πόσοι σκεπάστηκαν με ρούχα εκείνης, πόσους έθρεψε το χέρι της, πόσοι από τους φυλακισμένους όχι μόνο την επίσκεψή της αξιώθηκαν, αλλά και την πλήρη συγχώρεση. Και αν η επίσκεψη σε φυλακισμένους γίνεται πρόξενος της βασιλείας, η απαλλαγή από την τιμωρία αξίζει μεγαλύτερη τιμή, εάν υπάρχει βέβαια κάτι ανώτερο από την βασιλεία».

Βέβαια το πολίτευμα τότε ήταν μοναρχία με τη συμμετοχή εκλεκτορικών σωμάτων, ενώ σήμερα αστικό. Μήπως το πολίτευμα της εποχής ήταν πιο «ορθόδοξο» από το σημερινό; Ο άγιος Θεοφύλακτος Αχρίδος θα μιλήσει στην εποχή του (11ος-12ος αι.) για την αναγκαιότητα εκλογής του άρχοντα (βασιλιά) από το σύνολο του λαού, ενώ ο Μέγας Φώτιος (+893) θα παροτρύνει μεταξύ άλλων το Βούλγαρο βασιλιά Βόρι να βρει τρόπους, ώστε να καταστήσει τους υπηκόους του (συμ)μετόχους της αρχής του.

Για να είμαστε όμως δίκαιοι, πρέπει να επισημάνουμε και κάποιους κινδύνους που ενδέχεται να ελλοχεύουν. Παρατηρείται συχνά στα πολιτικά κόμματα, επαναστατικά ή συντηρητικά, ένα είδος «κομματισμού» ή, αλλιώς, «κομματικού πατριωτισμού». Κάθε ενέργεια του πολιτικού κόμματος που ανήκει το τάδε πρόσωπο είναι επαινετή, θεμιτή και σωστή, ενώ τα υπόλοιπα κόμματα εκπροσωπούν πάντοτε το απολύτως λάθος. Ταυτόχρονα, γίνεται σύγχυση μεταξύ της πολιτικής του κόμματος ή των προγραμματικών θέσεων και της αναμενόμενης έκβασής τους ή των προσώπων.

Ο παλαίμαχος Χριστιανός πολιτικός Στέλιος Παπαθεμελής είχε πει κάποτε σχετικά ότι η ένταξή του στην Εκκλησία διαφύλαξε την «υπερκομματικότητά» του. Η γνώμη της στήλης είναι ότι ο Χριστιανικός πολιτικός αγώνας μέσω κομμάτων είναι θεμιτός (έως και αναγκαίος), αρκεί όμως να τηρείται αυτή η αρχή. Να μην θεωρηθεί το κόμμα κάτι αντίστοιχο της Εκκλησίας, όπως έγραφε ο Νικολάι Μπερντιάγεφ για τον (σοβιετικό) μαρξισμό, και η στοχοθεσία του κόμματος να μην αλλοτριώσει τον ανήκοντα σε αυτό από τους άλλους αδελφούς και συνανθρώπους του.