Ο Γιώργος Ζαρκαδάκης για την προσπάθειά του να ζήσει στα Κύθηρα-Για να μη με λένε γκρινιάρη μερικοί μερικοί

Τα Κύθηρα είναι ένα πανέμορφο ελληνικό νησί στη μέση μεταξύ της Πελοποννήσου και της Κρήτης. Είναι μεγάλο, σχεδόν στο μέγεθος της Μάλτας, αλλά με αραιό πληθυσμό στις μέρες μας περίπου μόλις 3.000 ψυχές. Το μεγαλύτερο μέρος του Μεσαίωνα και μέχρι την εποχή των  Ναπολεόντειων πολέμων τα Κύθηρα ήταν μέρος της Ενετικής Δημοκρατίας. Μετά από μια σύντομη γαλλο-τουρκική κατοχή έγινε ένα προτεκτοράτο της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, και τελικά εντάχθηκε στο ελληνικό κράτος στα τέλη του 19ου αιώνα.

Επισκέφθηκα για πρώτη φορά το νησί ως φοιτητής στα τέλη της δεκαετίας του '80, και αμέσως ερωτεύτηκα τον τόπο. Με το χρόνο, έγινα ένας συχνός επισκέπτης και κατέληξα να αγοράσω ένα οικόπεδο και να  οικοδομήσω ένα μικρό εξοχικό σπίτι. Το νησί, και η ελευθερία που ένιωθα κάθε φορά που πήγαινα εκεί το καλοκαίρι, αντιπροσώπευε για μένα ένα είδος της Εδέμ, μια γη της επαγγελίας όπου οι άνθρωποι ζούσαν κοντά στη φύση, απολαμβάνοντας τις απλές απολαύσεις μακριά από τις πιέσεις της σύγχρονης ζωής, όπως πρέπει να ζουν τα πραγματικά ανθρώπινα όντα .

Έτσι, όταν η ελληνική κρίση έφτασε στο απελπιστικό σημείο που έκανε την διαμονή στην Αθήνα παράλογη αποφάσισα να μετακομίσω στα Κύθηρα και να  προσπαθήσω να βγάλω τα προς το ζην εκεί. Ήμουν πολύ ενθουσιασμένος γι 'αυτό. Επρόκειτο για ένα μακρινό όνειρο που έγινε πραγματικότητα: Είχα σχέδια για την ανάπτυξη του οικόπεδου και  για να αρχίσω να παράγω μικρές ποσότητες αρωματικών φυτών που προορίζονταν για εξαγωγή, καθώς και να οργανώσω μικρές εκδρομές για τους ανθρώπους που ήθελαν να εξερευνήσουν τις πολλές φυσικές ομορφιές αυτού του ευλογημένου , ηλιόλουστου νησιού. Θα μπορούσα να γράψω τα μυθιστορήματα μου και τα έργα μου περιβαλλόμενος από την ομορφιά. Επιπλέον, δεδομένου ότι είχα αλλάξει την κατοικία μου και είχα γίνει ένας πολίτης των Κυθήρων, ήθελα να συνεργαστώ με την κοινότητα και ιδιαίτερα τις μικρές επιχειρήσεις στο νησί, για να μοιραστώ τις εμπειρίες και την τεχνογνωσία μου και, ήλπιζα, να κινητοποιήσω τους άλλους σχηματίζοντας ένα δυναμικό δίκτυο επιχειρήσεων, όπου όλοι θα ωφεληθούν.

Υπάρχουν πολλοί καλοί λόγοι και ισχυρά κίνητρα για τους ανθρώπους σε μικρούς τόπους να συνεργαστούν. Συνέργειες μεταξύ των διαφόρων επιχειρήσεων μπορούν να μοιράσουν τις δαπάνες, όπως οι μεταφορές και το μάρκετινγκ, και έτσι να αυξήσουν την παραγωγικότητα και τα κέρδη. Ένιωσα ότι, ιδιαίτερα σε αυτές τις δύσκολες στιγμές της σπάνιας ρευστότητας, είχα πολλά ισχυρά οικονομικά επιχειρήματα για να αρχίσω να μιλάω, και να πείθω. Με άλλα λόγια, καθώς επιβιβάστηκα στο πλοίο για να διασχίσω το κανάλι από την Πελοπόννησο στο νησί των ονείρων μου, ήμουν έτοιμος να αλλάξω τη ζωή μου και τη ζωή των άλλων, προς αυτό που πίστευα ότι θα ήταν καλύτερο.

Ένα χρόνο αργότερα, τα μάζεψα κι έφυγα, δίχως να πετύχω κανένα  από τους στόχους μου. Λοιπόν τι έγινε;

Έχοντας ζήσει όλη μου τη ζωή στις απρόσωπες πόλεις, ήταν η πρώτη φορά που ήμουν βυθισμένος σε μια «κλειστή κοινωνία», δηλαδή εκείνη όπου όλοι ήξεραν όλους τους άλλους. Ως ξένος, καλοκαιρινός επισκέπτης, είχα εξιδανικευμένη αυτή την πτυχή.Πράγματι, φαντάστηκα ότι ο κόσμος ήταν καλύτερος όταν ζούσες ανάμεσα σε ανθρώπους που γνώριζες προσωπικά. Αυτό που δεν κατάλαβα τότε, ήταν η σημασία της οικογένειας σε κλειστές κοινωνίες.

Οι κλειστές κοινωνίες ορίζονται από τη συγγένεια. Τα κοινωνικά δίκτυα είναι στην πραγματικότητα οικογενειακά δίκτυα. Ήμουν εντελώς ξένος προς την έννοια αυτή, επειδή η οικογένειά μου είναι πολύ μικρή. Ποτέ δεν ήμουν μέρος μιας εκτεταμένης οικογένειας όπως είναι οι περισσότεροι Έλληνες . Στην πραγματικότητα, ξέρω σχεδόν μόνο τα ονόματα των πρώτων μου ξαδελφιών  και δεν είμαι καν σίγουρος πόσοι είναι.Αυτό με κάνει μια περίεργη περίπτωση  Έλληνα, κάτι που πάντα ήξερα, αλλά δεν είχα συνειδητοποιήσει πόσο σημαντικό ήταν μέχρι που αποφάσισα να ζήσω στα Κύθηρα.

Οι προσπάθειές μου για την ένταξη στα κοινωνικά δίκτυα του νησιού αποδείχτηκε μάταιη. Οι άνθρωποι ήταν φιλικοί, αλλά υπήρχε πάντα μια γραμμή που ποτέ δεν θα διασχίσουν, και αυτή ήταν να σας  εμπιστευτούν αρκετά για να κάνουν οποιαδήποτε επιχειρηματική δραστηριότητα μαζί σας.Οι ιδεαλιστές υποφέρουν από παραισθήσεις που είναι μια άλλη λέξη για την πνευματική τύφλωση. Αυτό ακριβώς το σύνδρομο που με ταλαιπώρησε όταν έφτασα σύντομα μετριάστηκε  από την βαθιά συνειδητοποίηση ότι ο λόγος που το νησί ήταν τόσο πίσω (απαίσιες μεταφορές και  επικοινωνίες, φτωχά  σχολεία και δημόσιες υπηρεσίες, στάσιμη οικονομία, διαφθορά, ευνοιοκρατία, κ.λπ.) ήταν επειδή οι άνθρωποι αρνήθηκαν να συνεργαστούν έξω από την οικογένειά τους.

Είχα ξαναβρεί αυτό που ο οικονομολόγος Edward Banfield είχε ανακαλύψει σχεδόν πριν από μισό αιώνα, όταν πήγε να ζήσει με τη σύζυγό του στο προγονικό χωριό της στη νότια Ιταλία ( Η ηθική βάση μιας οπισθοδρομικής  Κοινωνίας , από τον Edward Banfield, Free Press, 1958).Ο Banfield παρατηρούσε τα ίδια πράγματα όπως εγώ  και τους έδωσε ένα όνομα : ανήθικος φαμιλισμός. Μακάρι να είχα διαβάσει το βιβλίο του πριν από την έναρξη της άσκοπης αποστολής μου.

Τα Κύθηρα, όπως και η υπόλοιπη Ελλάδα, μοιάζουν πολύ με το νότο της Ιταλίας, μοιράζονται μια κοινή ιστορική αφήγηση των διαδοχικών επαγγελμάτων που ήταν ως επί το πλείστον κατασταλτικά ή εκμεταλλευτικά ή και τα δύο. Γενιές και γενιές ανθρώπων δεν εμπιστεύονταν κυβέρνηση, γιατί ποτέ δεν ήταν δική τους . Δεν εμπιστεύονταν ο ένας τον άλλο πάρα πολύ. Οι μόνοι άνθρωποι που θα μπορούσαν να εμπιστεύονται ήταν οι  συγγενείς εξ αίματος.

Έτσι, εδώ είναι το συμπέρασμά μου, αφού προσπάθησα να βγάλω τα προς το ζην σε ένα ελληνικό νησί: δεδομένου ενός τέτοιου στέρεου κοινωνικο-ιστορικού υπόβαθρου είναι αδύνατο να περιμένουμε να αλλάξει κάτι σύντομα στα Κύθηρα - ή την Ελλάδα.Η εμπιστοσύνη, το νόμισμα του κοινωνικού κεφαλαίου, είναι σπάνια και η κρίση επιβεβαιώνει τον έμφυτο φόβο της κυβέρνησης ως «το ξένο», που θέλει  να "μας" πιάσει (μέσω φόρων, προστίμων, κλπ.), Θα γίνει ακόμη σπανιότερη. Αυτό θα επιδεινώσει περαιτέρω τις όποιες προσπάθειες για αυτοδύναμη Ελλάδα που θα βγει  από την οπισθοδρόμησή της. Η άβυσσος που η Ελλάδα έχει ριχτεί  είναι πολύ πιο βαθιά από ότι πολλοί μπορεί να φανταστούν ή θέλουν να ελπίζουν.

Φυσικά, θα μπορούσα να έχω επιμείνει. Πράγματι, θα μπορούσα να είχα δημιουργήσει τη δική μου μικρή επιχείρηση, παρά τις συνθήκες, ενάντια στις πιθανότητες, και να ζούσα ευτυχισμένος στο αγρόκτημά μου, απομονωμένος και ασφαλής, απολαμβάνοντας τη φυσική ομορφιά και τη θάλασσα. Αλλά αυτό θα σήμαινε ότι δέχτηκα τον ανήθικο φαμιλισμό ως τρόπο ζωής μου επίσης. Αν ήθελα να ζήσω σαν Κυθήριος, έπρεπε να γίνω ένας, με κάθε τρόπο, και να ξεχάσω τις φιλοδοξίες μου. Αρνήθηκα να το κάνω, όχι για μένα (θα μπορούσα να είμαι ευτυχισμένος εκεί καλλιεργώντας ρίγανη και φροντίζοντας τα ελαιόδεντρά μου), αλλά για χάρη του γιου μου που αξίζει ένα καλύτερο κόσμο και μια καλύτερη θέση. Είναι χαρακτηριστικό, ότι ήταν ακριβώς αυτό που δεκάδες χιλιάδες των ντόπιων  Κυθηρίων σκέφτηκαν πάρα πολύ, όταν εγκατέλειψαν το νησί μαζικά στη δεκαετία του 1960 και μετανάστευσαν στην Αυστραλία ...

georgezarkadakis

Σχόλιο:Αυτό γράφτηκε τον Σεπτέμβριο του 2012,όταν ξεκίνησα να πάρω απολυτήριο από τη Ι.Μ. Λάρισας για να έρθω στα Κύθηρα.Αν το είχα διαβάσει θα είχα γλιτώσει πολλά...

Έχω γράψει ένα παρόμοιο κείμενο(εδώ)χωρίς να έχω διαβάσει το παραπάνω(αλήθεια λέω).Οι ομοιότητες είναι πολλές.