Σύνταξη Ντάνιελ Στάνκοβιτς
Πώς βλέπουν οι Γάλλοι τον πόλεμο στην Ουκρανία και πόσο δυνατή είναι η φωνή του «Πουτινισμού» στη Γαλλία, αυτά είναι μερικά μόνο από τα θέματα που συζητήθηκαν με τον Γάλλο φιλόσοφο Μισέλ Ελτσανίνοφ, καλεσμένο του Γαλλικού Ινστιτούτου στη Σερβία, στην χτεσινή συζήτηση στο Βελιγράδι, η οποία ξεκινά στις 6 μ.μ. Επίσης σήμερα, στις 12:00, θα διοργανωθεί συνάντηση εμπειρογνωμόνων στο Ινστιτούτο Φιλοσοφίας και Κοινωνικής Θεωρίας, όπου ο Ελτσανίνοφ θα παρουσιάσει το περιοδικό «Φιλοσοφία», του οποίου είναι ο αρχισυντάκτης, ενώ στις φιλοσοφικές σχολές στη Νις και στο Νόβι Σαντ, αυτές τις μέρες θα συζητήσει για τις σύγχρονες τάσεις της γαλλικής και της ρωσικής σκέψης.
Ο Μισέλ Ελτσάνινοφ είναι ειδικός στη ρωσική φιλοσοφία και έκανε το διδακτορικό του με θέμα «Το σώμα στον Ντοστογιέφσκι». Εξέδωσε το βιβλίο «Στο μυαλό του Πούτιν» το 2015 που η εκτεταμένη έκδοσή του κυκλοφόρησε φέτος. Επίσης, φέτος κυκλοφόρησε και το νέο του βιβλίο «Ο Λένιν περπάτησε στο φεγγάρι» που μιλάει για τον *κοσμισμό, ένα από τα ρεύματα της ρωσικής φιλοσοφίας.
Ποιες είναι οι βασικές τάσεις της σύγχρονης γαλλικής σκέψης και πως αυτή ταιριάζει με την πρωταρχική;
Οι μεγάλοι δάσκαλοι που σημάδεψαν τη δεκαετία του εβδομήντα και του ογδόντα του περασμένου αιώνα, όπως ο Μισέλ Φουκώ, ο Ζιλ Ντελέζ, ο Ζακ Ντεριντά, ο Ζαν Μποντριγιάρ, δεν υπάρχουν πια ενώ πρόσφατα και ο Μπρούνο Λατούρ μας άφησε. Όμως, μια νέα γενιά αναλαμβάνει το τιμόνι και προσπαθεί να βρει το κλειδί για να κατανοήσει τις ταραγμένες στιγμές που ζούμε όλοι. Η διαχείριση της κρίσης που προκάλεσε ο κορωνοϊός, γέννησε το ζήτημα της βιοπολιτικής, του ελέγχου της ζωής και του σώματός μας, για το οποίο μιλούσε τόσο συχνά ο Μισέλ Φουκώ.
Η κοινωνική εξέγερση του 2018, που πραγματοποίησαν τα «Κίτρινα Γιλέκα» στις πιο εγκαταλειμμένες περιοχές της χώρας, συγκλόνισε τη Γαλλία. Ο θυμός, η αγανάκτηση και άλλα κοινωνικά πάθη έγιναν αντικείμενα προβληματισμού και ανάλυσης. Μερικοί στοχαστές τεκμηρίωσαν την κριτική τους στον οικονομικό φιλελευθερισμό με αυτό ακριβώς το γεγονός.
Το θέμα της βίας κατά των γυναικών είναι πολύ επίκαιρο σήμερα, γεγονός που ανοίγει νέες προσεγγίσεις στον φεμινισμό, μέσω ερωτημάτων σχετικά με τη απροθυμία των γυναικών, ή για τον οικολογικό φεμινισμό. Κάποιοι προσεγγίζουν το πρόβλημα του ρατσισμού μέσω της έρευνας για τη μεταπολίτευση. Ακόμη και η μεταφυσική, υπό την παρόρμηση του Αλέν Μπαντιού, βιώνει την αναγέννησή της. Τέλος, ο πόλεμος στην Ουκρανία ανάγκασε πολλούς στοχαστές να αφοσιωθούν σε ένα θέμα που είχαν κάπως παραμελήσει: τον πόλεμο, το νόημά του, τις συνέπειές του για την παγκόσμια σταθερότητα και το περιβάλλον.
Η σύγχρονη γαλλική σκέψη δεν μπορεί να αναχθεί σε έναν άλλο «ισμό». Ωστόσο, παρόλο που δεν φέρνει ένα νέο φιλοσοφικό σύστημα, ενδιαφέρεται για τα πάντα, και οι πολλές συζητήσεις που ξεκινά, για θέματα που εκπροσωπούνται και στο περιοδικό «Φιλοσοφία», για το οποίο εργάζομαι, δείχνουν ότι παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στον θυελλώδη καιρό μας.
Στο βιβλίο σας «Στο μυαλό του Πούτιν» (In Putin’s Head), προσπαθείτε να ορίσετε τον «Πουτινισμό». Πώς θα περιγράφατε εν συντομία αυτόν τον όρο;
Ο «πουτινισμός» προτείνει μια σύνθεση της Αυτοκρατορικής Ρωσίας και της Σοβιετικής Ένωσης, προκειμένου να κερδίσει την υποστήριξη των Ρώσων και των πολιτών σε όλο τον κόσμο. Οι πυλώνες του είναι, πάνω απ’ όλα, ο συντηρητισμός, στον οποίο αναφέρεται ο Ρώσος πρόεδρος από το 2013: η υπεράσπιση της «παραδοσιακής οικογένειας» ενάντια στην «ομοφυλοφιλική προπαγάνδα», η πατριωτική θυσία, ο σεβασμός στο παρελθόν ενάντια στην υποτιθέμενη δυτικοευρωπαϊκή τάση να ξεχάσει τις ρίζες του. Ένα άλλο χαρακτηριστικό θα ήταν η προσκόλληση στο σλαβοφιλικό ρεύμα, το οποίο εξυψώνει τις αξίες του ρωσικού πολιτισμού, που βρίσκεται σε αντίθεση με το νομικιστικό, αστικό και υλιστικό πνεύμα της Δύσης. Και το τρίτο χαρακτηριστικό θα ήταν το πρόταγμα του Ευροασιανισμού, που πήρε το όνομά του από ένα ρεύμα του 1920, που επιβεβαιώνει την εγγύτητα της Ρωσίας με τους ανατολικούς γείτονές της και τον διαχωρισμό της σε σχέση με τη «λατινο-γερμανική» Ευρώπη.
Λέτε ότι πολλοί Γάλλοι έχουν παραπλανηθεί από τον «πουτινισμό» εδώ και χρόνια. Πόσο έχει υποχωρήσει τώρα λόγω του πολέμου στην Ουκρανία;
Από την έναρξη της ρωσικής επίθεσης στην Ουκρανία, οι υποστηρικτές του Βλαντιμίρ Πούτιν, τόσο στα δεξιά όσο και στα αριστερά, έχουν γίνει πολύ πιο επιφυλακτικοί. Όμως η ρητορική τους συμβαδίζει με τον πληθωρισμό, την ενεργειακή κρίση και την αυξανόμενη κούραση ενώς μέρους του πληθυσμού πριν από τον πόλεμο, το τέλος του οποίου δεν φαίνεται. Κάποιοι, όπως η Μαρίν Λεπέν, ηγέτης του Εθνικού Μετώπου, επισημαίνουν τη ματαιότητα των κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Άλλοι επικρίνουν τη θέση της Ουκρανίας, πιστεύοντας ότι θα πρέπει να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία το συντομότερο δυνατό. Συχνά επικρίνουν την αμερικανική επιρροή στην Ευρώπη. Όσο περισσότερο διαρκεί η σύγκρουση, τόσο περισσότερο θα εδραιώνονται οι πεποιθήσεις τους.
Στο νέο σας βιβλίο «Ο Λένιν περπάτησε στο φεγγάρι» μιλάτε για Ρώσους κοσμιστές και υποστηρικτές του μετανθρωπισμού;
Ο κοσμισμός είναι ένα φιλοσοφικό ρεύμα που ξεκίνησε στη Ρωσία στα τέλη του 19ου αιώνα και το οποίο διένυσε ήσυχα τον σοβιετικό αιώνα, για τον οποίο οι Δυτικοευρωπαίοι γνωρίζουν ελάχιστα. Διανοητές όπως ο Νικολάι Φιοντόροφ πίστευαν ότι με την τεχνική πρόοδο θα αποκτούσαμε σύντομα την ικανότητα να νικήσουμε τον θάνατο, να στείλουμε ανθρώπους να ζήσουν στο διάστημα. Αυτό που είναι απίστευτο είναι ότι αυτό το παράξενο όνειρο το ανέλαβαν κάποιες από τις σοβιετικές δυνάμεις. Γιατί βαλσαμώθηκε ο Λένιν, αν όχι για να ξαναζωντανέψει μια μέρα; Ο Τσιολκόφσκι, με τη σειρά του, ενέπνευσε το σοβιετικό διαστημικό πρόγραμμα. Οι Σοβιετικοί χίπις ανακάλυψαν τον κοσμισμό στη δεκαετία του εξήντα και αυτό το ρεύμα εξακολουθεί να υπάρχει στη Ρωσία. Αλλά έφτασε και στη Κιλάδα του Σιλικόν όπου οι ανθρωπιστές ανέλαβαν αυτό το, κατά τη γνώμη μου, ολοκληρωτικό έργο. Ο Έλον Μασκ αναφέρει τον Τσιολκόφσκι και πολλοί άλλοι θεωρητικοί ή υποστηρικτές του μετανθρωπισμού αναφέρονται σε Ρώσους κοσμιστές. Υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ της Σοβιετικής και της ουτοπίας της Καλιφόρνιας.
Πώς βλέπετε τη στάση του δυτικού κόσμου απέναντι στον ρωσικό πολιτισμό, δηλαδή τη περιφρόνηση και μποϊκοτάζ αυτού του πολιτισμού;
Ίσως οι εκπρόσωποι του ρωσικού πολιτισμού που είναι κοντά στις αρχές της Ρωσίας, όπως ο μαέστρος Βαλέρι Γκεργκίεφ για παράδειγμα, δεν θα προσκληθούν στη Γαλλία για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά ο ρωσικός πολιτισμός δεν θα υπόκειται σε μποϊκοτάζ στη Γαλλία. Στο Φεστιβάλ της Αβινιόν, ο σκηνοθέτης Κύριλλ Σρεμπρενίκοφ ανέβασε το έργο στην πιο αριστοκρατική σκηνή, με την ταινία «Ρωσικός πολιτισμός» στο Φεστιβάλ των Καννών.
Οι Γάλλοι πάντα αγαπούσαν τον Ρώσικο πολιτισμό, συρρέουν στα έργα του Τσέχοφ, βλεπουν ταινίες του Σοκούροφ, διάβαζαν Ντοστογιέφσκι και Μπουλγκάκοφ. Τις τελευταίες εβδομάδες έδωσα διαλέξεις στο Παρίσι για Ρώσους φιλοσόφους: Μπερντιάεφ, Ροζάνοφ, Σεστόφ, χωρίς να παρατηρήσω καμία επιφυλακτικότητα από το κοινό. Οι Γάλλοι ξεχωρίζουν την ιστορική ρωσοφιλία και την καταδίκη της εισβολής στην Ουκρανία. Αλλά με αγάπη για τη ρωσική κουλτούρα, ανακαλύπτουν με περιέργεια τον πολιτισμό μιας άλλης σλαβικής χώρας για την οποία δεν γνωρίζουν αρκετά, τον πολιτισμό της Ουκρανίας.
Πήρατε το διδακτορικό σας στον Ντοστογιέφσκι. Τι μας λέει το έργο του για τη ρωσική σκέψη, για τον εαυτό μας;
Το μήνυμα του Ντοστογιέφσκι, που προήλθε από τα βάθη της εθνικής – λαϊκής Ρωσίας, ότι ο συγγραφέας συναντούσε εκπροσώπους όλων των στρωμάτων της ρωσικής κοινωνίας, ειδικά στην αιχμαλωσία, είναι παγκόσμιο. Απέναντι στις ιδεολογίες, ενάντια στις προσπάθειες συμπίεσης των ανθρώπων στη ψυχική φυλακή του ολοκληρωτισμού και του αυταρχισμού, είναι πάνω απ’ όλα ένα μήνυμα ελευθερίας. Απέναντι στον πειρασμό του «Μεγάλου Ιεροεξεταστή», που θέλει να κυβερνήσει τις υπάκουες και φανατικές μάζες, η σκέψη του Ντοστογιέφσκι παίρνει το ρίσκο να δώσει προτεραιότητα στην ελευθερία. Αυτή η ελευθερία μπορεί να μας οδηγήσει στο κακό, στον παραλογισμό, στον μηδενισμό. Αλλά χωρίς αυτό, κάθε προσπάθεια οικοδόμησης μιας δημιουργικής και υγιούς ανθρωπότητας θα είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Η φωνή του Ντοστογιέφσκι είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, γιατί μας καλεί να σκεφτούμε ελεύθερα, ενάντια στην κοινωνία μας, το περιβάλλον μας. Και ακόμη και μερικές φορές, ενάντια στον εαυτό μας.
*Ρωσικό πολιτιστικό και φιλοσοφικό κίνημα των αρχών του 20ού αιώνα που ασχολείται με την προέλευση και το μέλλον του σύμπαντος και της ανθρωπότητας.
Πηγή: Politika.rs
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου