Στέλιος Κούκος
Όταν υπογράφηκε η συμφωνία για να ενταχθεί η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), τη σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), θα περίμενε κανείς να την υποδεχθούν με κάποια φράση του τύπου: “Καλωσορίζουμε στην ΕΟΚ την χώρα του Σωκράτη, του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Ηράκλειτου, του Αισχύλου, του Ευριπίδη, του Μεγάλου Αλεξάνδρου” ή κάτι ανάλογο.
Παρ’ όλα αυτά η κορυφαία γαλλική εφημερίδα η Μόντ, (“Le Monde”, Ο Κόσμος) χρησιμοποίησε την εξής φράση:
“Καλωσορίζουμε την χώρα της Φιλοκαλίας, την χώρα του Βασιλείου, του Γρηγορίου, του Χρυσοστόμου”!
Μα, τι καινά δαιμόνια είναι αυτά, που σπέρνει με την είσοδο της η χώρα του Σωκράτη στην καρδιά της Ευρώπης; Και μάλιστα ανάμεσα σε κοσμικά κράτη; Και να, ο αρχαίος φιλόσοφος φαίνεται να γελά κάτω από τα μουστάκια του, και όταν όλα τα βλέμματα πέφτουν απάνω του, αρχίζει να συνταράσσεται από τα γέλια και μέσα στα… αναφιλητά, τους λέει: “Δεν ξέρω τίποτα. Από τα καινά δαιμόνια περάσαμε στην Καινή Διαθήκη! Και από τους φιλοσόφους, στους Τρεις Ιεράρχες και του Πατέρες της Εκκλησίας! Ρωτήστε και τους Γάλλους. Αυτοί το είπαν, αυτοί ξέρουν”!
Βέβαια όσον αφορά την “Φιλοκαλία” οι περισσότεροι Έλληνες και οι πλείστοι των ξένων δεν είχαν, ούτε έχουν ιδέα περί τίνος πρόκειται. Το μυαλό τους θα πήγε, προφανώς, στους ωραίους αρχαίους ναούς, τα αγάλματα, και τα λοιπά αρχαιολογικά ευρήματα. Και όσοι Έλληνες και ξένοι, διδάχθηκαν Θουκυδίδη από το πρωτότυπο, το μυαλό τους θα πήγε στο “φιλοκαλούμε με τ’ ευτελείας” και στην αγάπη του ωραίου.
Η «Φιλοκαλία» στη Ρωσική γλώσσα.
Αλλά, εδώ τα πράγματα πάνε πιο μακριά, και πιο βαθειά. Πολύ πιο βαθειά. Εδώ πρόκειται για της ψυχής θέματα. Η “Φιλοκαλία” είναι η βίβλος των Πατέρων της Εκκλησίας που γνωρίζει σε βάθος την ψυχή του ανθρώπου, που την ανατέμνει, την ανασυγκροτεί, της δίνει ζωή και την ανασταίνει! Και αν ο “κόσμος” έχει τη ψυχο-λογία του βάθους, η εκκλησία έχει τον δικό της λόγο και τρόπο ως ευκαιρία και δυνατότητα ύπαρξης, αλλά και του περισσού αυτής! Της θέωσης του ανθρώπου!
Και να που οι διανοούμενοι Γάλλοι μας θέτουν ενώπιον των ευθυνών μας. Είναι σαν να μας λένε. Κοιτάξτε:
Βαριά βιομηχανία δεν έχετε, την γεωργοκτηνοτροφία σας σε λίγα χρόνια θα τη διαλύσουμε, τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς τους έχουμε εκδώσει εμείς, και εσείς έρχεστε σε μας και τους σπουδάζετε, τι μένει, λοιπόν, σε σας που δεν έχουμε; Η “Φιλοκαλία”!
28 Μαΐου 1979, πριν ακριβώς 40 χρόνια. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής υπογράφει την είσοδο της Ελλάδας στην ΕΟΚ. Ήταν η εποχή των πολιτικών συνθημάτων “ΕΟΚ και ΝΑΤΟ ίδιο συνδικάτο”, “Όχι στην ΕΟΚ των μονοπωλίων”, “Η Ελλάδα στη Δύση δεν μπορεί να ζήσει”.
Λέγεται πως ο Καραμανλής είχε πει, “θα σας ρίξω στην θάλασσα και εσείς θα μάθετε να κολυμπάτε”! Το κολύμπι, όμως, δεν το έμαθε στους Έλληνες, ούτε ο ίδιος ο Καραμανλής, ούτε ο διάδοχός του στην πρωθυπουργία, Γεώργιος Ράλλης. Η χώρα μας ουσιαστικά μπήκε στην ΕΟΚ την 1η Ιανουαρίου του 1981, και στα μέσα Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς ο Ανδρέας Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ κέρδισαν τις εκλογές.
Έτσι, το μάθημα κολύμβησης για δύο συναπτές τετραετίες το ανέλαβε Ανδρέας Παπανδρέου, που όχι μόνον δεν απέσυρε την Ελλάδα από το… ίδιο συνδικάτο, όπως έλεγε, αλλά την έβαλε και όσο πιο βαθειά μπορούσε.
Πάντως, το μεγάλο θέμα για την είσοδο μας στην ΕΟΚ, την ΕΕ, είναι τι κουμάντο κάναμε εμείς!
Αλλά, μήπως, τα πήγαμε καλύτερα στα φιλοκαλικά θέματα, έστω της καθημερινής ζωής και της τέχνης; Στο σημείο αυτό είναι αποκαλυπτικός ο στίχος του Διονύση Σαββόπουλου:
“ό,τι αυθεντικό, πώς το πετάξαν μέσα στο σκυλάδικο”!
Εν πολλοίς, στα σκυλλάδικα, διοχετεύτηκαν αρκετά χρήματα της ΕΟΚ και της ΕΕ. Πολλά εκατομμύρια κατέληξαν σε λουλλουδοπόλεμο στην πρωτεύουσα, στην περιφέρεια και την επαρχία. Τα αγροτικά δάνεια στήριξαν ανάλογα πολιτιστικά… κέντρα! Έτσι έλεγαν ειρωνικά τα νυκτερινά αυτά κέντρα! Και βέβαια ο παραλογισμός δεν έμεινε μόνο στη διασκέδαση! Έτσι, μέσα στο παραλήρημα αυτό, χάσαμε εντελώς την αίσθηση της πραγματικότητας και μας προέκυψε η βαθειά κρίση! Αίφνης; Όχι, βέβαια!
Και ο αυθεντικός κόσμος της “Φιλοκαλίας”;
Είναι γεγονός πως το Άγιον Όρος από το οποίο εκπορεύτηκε η “Φιλοκαλία”, τόσο ανάμεσα στον ελληνικό ορθόδοξο κόσμο όσο και διεθνώς τα κατάφερε πολύ καλύτερα. Στον Άθωνα είχαμε μια αναγέννηση. Τα μοναστήρια που δεν είχαν μοναχούς αναζωογονήθηκαν με την εγκατάσταση συνοδειών πνευματικών τέκνων Αγιορειτών Γερόντων, όπως του Οσίου Ιωσήφ του Σπηλαιώτη και του Οσίου Παϊσίου, αλλά και από συνοδείες που ήλθαν από τη λοιπή Ελλάδα. Επίσης, άρχισαν το ένα μοναστήρι μετά το άλλο να υιοθετεί το κοινοβιακό σύστημα και να εγκαταλείπει το ιδιόρρυθμο. (Αντίστοιχες εξελίξεις είχαμε, όμως, και στον γυναικείο μοναχισμό με τη δημιουργία ποικίλων πνευματικών οάσεων σε όλη την χώρα).
Το Άγιον Όρος έλαμψε ξανά στα πέρατα της οικουμένης, και πολλοί ξένοι πολιτικοί που έρχονταν για επίσημη επίσκεψη στην Ελλάδα, ζητούσαν να επισκεφθούν τον Άθωνα. Ήθελαν να βρεθούν κοντά στα παιδιά και τον Φιλοκαλικό κόσμο της, των Κολλυβάδων και του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη, του Αγίου Μακαρίου του Νοταρά, μητροπολίτη Κορίνθου, οι οποίοι δημιούργησαν την “Φιλοκαλία”, το μνημειώδες αυτό έργο με τα ασκητικά κείμενα από τον 4ο αιώνα και μετά.
Ο επίσημος τίτλος του είναι “Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών συνερανισθείσα παρά των Αγίων και Θεοφόρων Πατέρων ημών, εν η διά της κατά την πράξιν και θεωρίαν ηθικής φιλοσοφίας ο νους καθαίρεται, φωτίζεται, και τελειούται. Βενετία 1782.
Στην ουσία, θα μπορούσαμε, ίσως να πούμε πως η «Φιλοκαλία» αποτελεί αγιοπνευματική σπουδή και εμβάθυνση στην ουσία του ανθρώπου. Και να, λοιπόν, ποια είναι η βαριά ή καλύτερα η βαθειά βιομηχανία της χώρας μας. Ο κόσμος της “Φιλοκαλίας”!
Και πρόκειται για έναν κόσμο και προσπάθεια αυτογνωσίας και κατά συνέπεια φωτισμού. Πάντα, βεβαίως, λειτουργώντας μέσα στον πνευματικό χώρο και την παράδοση της Εκκλησίας.
Πώς όμως η σημαντικότερη εφημερίδα της Γαλλίας ταύτισε τη σύνδεση της Ελλάδας με την ΕΟΚ, με την “Φιλοκαλία”; (Θα τολμούσε ένας Έλληνας κάτι τέτοιο; Μάλλον όχι)!
Φαίνεται όμως πως η Ευρώπη του Νίτσε και του “θανάτου του θεού”, αλλά και της γαλλικής νεανικής εξέγερσης του Μάη του ’68, ζητούσε αντισώματα ζωής και ανάστασης! Όπως έγραψε με ιδιαίτερη συμπάθεια ο Φ. Ντοστογιέφσκι “όλη η Ευρώπη είναι ένα τεράστιο νεκροταφείο”!
Λέτε, λοιπόν, η φράση της «Μοντ» να ήταν μια κραυγή, μια έκκληση;
Έστω ένα κλείσιμο του ματιού με νόημα: “Έλληνες κοιτάξτε την παράδοση σας! Η Δύση την χρειάζεται για να ζήσει”!
Τότε, όμως, θα πρέπει και εμείς από την μεριά μας, να αναρωτηθούμε, το τι κάναμε μέχρι τώρα; Και πρώτα, απ’ όλα, πόσο ενστερνιστήκαμε την “Φιλοκαλία” και τον κόσμο της!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου