https://www.enoriako.info/index.php/2018-07-02-09-20-01/1464-tragodia-xoris-katharsi
Τζέρπος Γιάννης
Βράδυ της 28-2-2023 . Λίγο πριν να λαλήσει το ορνίθι λέγανε « οι παλιοί » , λίγο πριν το ρολόι του τοίχου να σημάνει την δωδεκάτην λέμε « οι σημερινοί » .΄Ωρα χαλάρωσης. Στη βολή λοιπόν του καναπέ . ΄Αντε να ακούσομε τις ειδήσεις από την τηλεόραση και να παραδοθούμε στον ύπνο . Η αύριον μεριμνήσει τα εαυτής ..
-Αγαπητοί θεατές . Διακόπτουμε την κανονική ροή του προγράμματός μας για να σας μεταδώσουμε έκτακτη είδηση από τη περιοχή « Ευαγγελισμός » των Τεμπών .
Νέα από τη θέση « Ευαγγελισμός ! » . Πολύ ωραία ! Δε μπορεί ! Ευχάριστη είδηση μας περιμένει . Χαρούμενο μήνυμα , χαρμόσυνο άγγελμα θα ακούσομε . Το λέει η ίδια η λέξη : « Ευ – αγγελισμός » . Επί τέλους βρε αδερφέ . Να ακούσουμε και κάτι καλό , μια νότα αισιοδοξίας ,να ευφρανθεί η ψυχή μας , να πάμε για ύπνο ήρεμοι , νηφάλιοι . Αρκετόν τη ημέρα τούτη η κακία αυτής . Ευαγγελίζου πατρίδα -Ελλάδα χαρά μεγάλη.
Η Ελλάδα όμως, αλλοίμονο ! ΄Εμεινε με την ανάσα κομμένη και βούλιαξε στα λασπόνερα της απελπισίας και της φρίκης . Αδιανόητο ! Δεν το χωράει ο νους του ανθρώπου ! Δυο αμαξοστοιχίες , για δέκα και πλέον λεπτά της ώρας , κινούνταν ,με φορά αντίθετη ,στις ίδιες ράγες . Δε στάθηκε δυνατό να τις δει κάποιο ελεγκτικό μάτι. Δεν λειτούργησε καμιά δικλείδα ασφαλείας . Αναπόφευκτη στάθηκε η μετωπική σύγκρουση και η πύρινη λαίλαπα που τύλιξε τις άμορφες μάζες των σιδερένιων κατασκευών και τα εκτροχιασμένα βαγόνια . Και το σημείο μηδέν ; Το σημείο που κλείστηκε το θανάσιμο ραντεβού της ζωής με το θάνατο ; Η Θέση « Ευ - αγγελισμός » . Η θέση του χαρούμενου μηνύματος , του χαρμόσυνου αγγέλματος που μας έταξε η λέξη . Ο χρόνος όμως σταμάτησε εκεί .Τι ειρωνεία !
Και η τηλεόραση κίνησε να παίζει και να φέρνει μπροστά στα μάτια μας εικόνες κολάσεως . Εικόνες που δε μπορεί ούτε η γραφίδα του Δάντη να τις περιγράψει . Θέαμα φριχτό , μακάβριο και αποτρόπαιο :
Τη σκηνή της μετωπικής σύγκρουσης των αμαξοστοιχιών . Τον εκτροχιασμό των βαγονιών. Τις άμορφες μάζες των σιδηρικών. Τις πύρινες γλώσσες που τύλιξαν τα βαγόνια. Ανθρώπους σε κατάσταση πανικού να πετάγονται από τα βαγόνια αιμόφυρτοι και αλλοφρονούντες . «Χλωρό » και ζεστό αίμα να βάφει τους τοίχους και να ποτίζει το χώμα. Κραυγές απελπισίας για βοήθεια , κλάματα, οιμωγές ,θρήνους και κοπετούς . Και αυτό όχι μια μόνο φορά , αλλά να παίζει και να δείχνει και να ξαναδείχνει , και να ξαναδείχνει , τις ίδιες πάντα σκηνές , λες και έδειχνε εικόνες χαράς και γλεντιού από πανηγύρι . Ε ! όχι κύριοι . Αυτό δεν είναι ενημέρωση . Αυτό το λένε τρομολαγνεία ,γρατσούνισμα των νεύρων και ξέσκισμα του ηθικού κόσμου . Δεν αντέχεται αυτό το ψυχοπλάκωμα .
Τη λύση την έδωσε το τηλεκοντρόλ .
΄Εμεινα μόνος εκεί στο σαλόνι , στα σκοτεινά .
Ανέβασα στη σκηνή του θεάτρου «άγγελο » τη φαντασία μου . Περιδιάβηκα την εμπορική αμαξοστοιχία ,λίγα μόλις λεπτά πριν από το θανάσιμο ραντεβού της με την εμπορική , για να δω εκεί : Ανθρώπους ώριμους , άνδρες και γυναίκες , ψημένους στη ζωή , βουλιαγμένους στο κάθισμά τους , να στηρίζουν με τα χέρια το κεφάλι τους και να είναι βυθισμένοι στις σκέψεις τους , να λύσουν τα καθημερινά προβλήματα της φαμίλιας τους . Ζευγάρια νέων παιδιών να κρατιούνται χέρι - χέρι και με τα κεφάλια ακουμπισμένα τρυφερά το ένα στο άλλο και τα μάτια κλεισμένα , να πλάθουν και να χτίζουν το σπιτικό τους που μόλις άνοιξαν .Και εκεί στο βαγόνι δύο , εκεί στο κυλικείο του τρένου , παιδιά , πολλά παιδιά , αγόρια και κορίτσια ,πολύχρωμα και ευωδιαστά λουλούδια στο ίδιο βάζο ,να απολαμβάνουν ξένοιαστα , μεταξύ του «φρέντο καπουτσίνο » και του αναψυκτικού , το ταξίδι τους . Να χτίζουν τα όνειρά τους, να τρέφουν τις ελπίδες τους για το αύριο , να ανταλλάσσουν φιλάρεσκες ματιές μεταξύ τους , ανυποψίαστα για το τι πρόκειται να ακολουθήσει σε λίγο. Σε λίγο που τα κορμιά τους θα τσακιστούν , θα στρεβλώσουν και θα στραγγαλιστούν στα πυρακτωμένα σίδερα . Σε λίγο που οι προσδοκίες τους και οι ελπίδες τους θα καούν ,μέχρι που να εξαϋλωθούν ,στους 1500 βαθμούς Κελσίου .
Ανείπωτη εθνική τραγωδία την είπε ο εκφωνητής των ειδήσεων . Συμφωνώ κ . κουμανταδόρε της ενημέρωσης . Μόνο που , εσύ , στο βωμό της τηλεθέασης , την έκανες ρωμαϊκό θέαμα στο Κολοσσαίο της Ρώμης .
Κατά συνειρμό γύρισα στα γυμνασιακά μου χρόνια , στο Ιεροδιδασκαλείο της Βελλάς , όταν , άγουρα και αμούστακα παιδιά , ο καλός μας εκείνος φιλόλογος καθηγητής , μας δίδασκε και μας μάθαινε τον ορισμό της τραγωδίας , που μας έδωσε ο μεγάλος εκείνος Σταγειρίτης πρόγονός μας , ο Αριστοτέλης . Είναι ακόμη γραμμένος με ανεξίτηλα γράμματα στο σκληρό δίσκο της μνήμης . Αυτή τη διδαχή των γυμνασιακών μου χρόνων , αυτή την οποία αποδέχτηκα και με την οποία γαλουχήθηκα , έφερα στη μνήμη μου .
΄Εστι μεν ουν τραγωδία μίμησις πράξεως [ δηλαδή « μιμούνται οι μιμούμενοι πράττοντας » , υποδύονται ανθρώπους που βρίσκονται σε δράση ,σκιαγραφούν πραγματικότητες της ζωής , φέρνουν στην επιφάνεια αλήθειες που κρύβονται σε μύθους ] σπουδαίας [ αξιόλογης , μεγάλης σημασίας , σοβαρής , που έχει κάτι να πει , να διδάξει , να στείλει ένα μήνυμα ] και τελείας , [ πράξεως ολοκληρωμένης , που να έχει αρχή μέση και τέλος ] μέγεθος εχούσης , [ Να έχει κάποια σημαντική έκταση , για να μπορέσει έτσι να δώσει αυτό που θέλει , να πετύχει το στόχο της ] ηδυσμένω λόγω , [ με λόγο γλυκό ,νόστιμο , καρυκευμένο , εξωραϊσμένο , που έχει δηλαδή ρυθμό αρμονία και μελωδία , που κοσμούν τα διάφορα μέρη της τραγωδίας ] χωρίς εκάστω των ειδών εν τοι μορίοις ,[ με καθένα από τα είδη του οποίου βρίσκεται χωριστά στα διάφορα μέρη της ] δρώντων και ου δι΄απαγγελίας , [ οι υποκριτές δεν απαγγέλουν απλά ακίνητοι και αμέτοχοι ,όχι με τρόπο αφηγηματικό , αλλά δρουν , πράττουν , υποδύονται χαρακτήρες , πρόσωπα , αναπαριστούν μύθους και αφηγήσεις , σαν ζωντανή πραγματικότητα ] δι ‘ ελέου [ έλεος δεν σημαίνει μόνον τη συμπόνοια , τη λύπη που αισθανόμαστε για κάποιον . Το « άξιον τι οίκτου » μπορεί να αφορά και μας τους ίδιους ] και φόβου [ φυγή εξ αιτίας φόβου , άγχος , δέος , πανικός ] , περαίνουσα ,[ με την έννοια εδώ ότι εκτελώ το σκοπό μου , δίνω τέλος σε κάτι ,το φέρω εις πέρας ] την των τοιούτων [ με την έννοια των παρόμοιων , των κοινών για όλους ]παθημάτων [ πάθημα , αλλά και πάθηση δηλαδή ασθένεια , σωματικός πόνος , αλλά και άλγος ψυχής , οδυνηρό συναίσθημα ] κάθαρσιν .
Θέλω να σταθώ και να μείνω για λίγο στην κάθαρση όπως τη διδαχτήκαμε και την αποδεχθήκαμε . Αυτή τη διδαχή καταθέτω με λόγια όχι δικά μου αλλά των δασκάλων μου :
Η τραγωδία διεγείρει στην ψυχή των θεατών τον έλεο και το φόβο . Ως θεατές συμπονούμε εκείνον που βασανίζεται « χωρίς να το αξίζει » , αλλά αναίτια συντρίβεται από κάποια ίσως κληρονομική ενοχή , ή από κάποια ύβρη , ή αμαρτία , η εσφαλμένη εκτίμηση των πραγματικών δεδομένων . Την ίδια όμως στιγμή το μαρτύριο του ήρωα , του ήρωα που ως θεατές θαυμάζουμε , εμπνέει σε μας φόβο . Φόβο μήπως κάποτε η μοίρα μας εμπλέξει σε παρόμοια παθήματα , γιατί η τύχη είναι κοινή και το μέλλον αόρατο . Η τραγωδία με την ερμηνεία της , χρησιμοποιώντας , τα δίδυμα αυτά συναισθήματα τον έλεο και το φόβο , ως φάρμακα ,καθαρίζει τον εσωτερικό μας κόσμο και ξαναδίνει στο συγκλονισμένο άνθρωπο την ελπίδα ότι υπάρχει μια ηθική τάξη στον κόσμιο που μπορεί να μη φαίνεται , αλλά από το σκοτεινό βάθος της τον διευθύνει . ΄Ετσι φεύγεις από την Επίδαυρο , ή κατεβαίνεις τις βαθμίδες του θεάτρου του Ηρώδη του Αττικού και παίρνεις το δρόμο για το σπίτι σου συλλογισμένος μεν ,ανακουφισμένος δε ,ήρεμος , νηφάλιος . Νιώθεις , από τη μάθηση εκεί , μια ηδονή άλλης ποιότητας
Γιατί όμως αυτό ; Είναι νομίζω απλό . Διότι στη σκηνή του θεάτρου ο τραγωδός δεν εμφάνιζε ποτέ σφαγές , φόνους , αίματα , σκηνές βίας και ωμότητας . Και αυτό από σεβασμό στο θεατή , από σεβασμό στην αξιοπρέπεια του ανθρώπου . Εάν αυτό δεν έκανε δεν θα έφερνε στην ψυχή του θεατή την κάθαρση , δηλαδή τη γαλήνη ,τη νηφαλιότητα ,την ηρεμία . Κάποιος άγγελος τα περιέγραφε όλα αυτά με λόγια . Τι τάχα : Δεν μπορούσε ο Σοφοκλής να παραστήσει στη σκηνή τον απαγχονισμό της Ιοκάστης ! Το τύφλωμα του Οιδίποδα ! Δε μπορούσε ο Ευριπίδης να παίξει μπροστά στα μάτια των θεατών , στην τραγωδία Εκάβη , το φόνο των παιδιών του Πολυμήστορα , ή ακόμη - ακόμη την παιδοκτόνο Μήδεια να εκδικείται τον άπιστο Ιάσωνα σκοτώνοντας τα παιδιά της και παιδιά του ;
Εδώ όμως η τηλεόραση , με το να παίζει και να επαναλαμβάνει πάλι και πάλι και πάλι , όχι μόνο την πρώτη μέρα αλλά και μέρες μετά , τη σφοδρή μετωπική σύγκρουση των τρένων και την πύρινη λαίλαπα να τυλίγει τα εκτροχιασμένα βαγόνια , πήρε πολύ κατήφορο . Κινήθηκε σε δρόμο ολισθηρό . Δεν είναι μόνο που δεν υπολόγισε και δε σεβάστηκε τον πόνο των επιζώντων συγγενών της τραγωδίας , πλήγωσε και τον ηθικό κόσμο του ανήμπορου θεατή , του χαροκαμένου γονιού , των παιδιών που είδαν τις σκηνές .
΄Ετσι ,άθελά της και ανεπίγνωστα σίγουρα , παρέδωσε, θυσία στο βωμό του Μολώχ των σιδηρογραμμών , τόσους αθώους νεκρούς και θυσία στο βωμό της τηλεθέασης την αξιοπρέπεια των θεατών .
Ζήσαμε λοιπόν και βιώσαμε μια ανείπωτη εθνική τραγωδία . Μια τραγωδία όμως χωρίς κάθαρση
-----------------
Την επαύριον άρκεσαν λίγες μόνο ώρες για να μάθουμε ότι στο προσκλητήριο που έγινε έλειπαν 57 συνάνθρωποι , τα περισσότερα παιδιά .Πολλοί πιο περισσότεροι ακόμη οι τραυματίες . Η ζωή όμως σίγουρα θα τραβήξει και πάλι την ανηφόρα της .
Και τι μένει ;
Μένει η κραυγή των αθώων θυμάτων μέσα από τον τάφο τους , να κτυπάει οργισμένη πάνω στα βράχια της ανικανότητας όλων μας , που σταθήκαμε ανήμποροι να τους πραστατεύσουμε. Η κόρη όμως των βράχων , η αντιλαλούσα ηχώ , την αποκρυπτογραφεί την κραυγή αυτή , την κάνει μια μόνο λέξη « ΓΙΑΤΙ » και την στέλνει οργισμένο και αμείλικτο ρώτημα στον υπεύθυνο για την ασφαλή κίνηση των σιδηροδρόμων και αξιώνει απάντηση :
ΓΙΑΤΙ δεν μας προστάτεψες ;
ΓΙΑΤΙ μας έστησες παγίδα λεγοντάς μας και βεβαιώνοντάς μας , λίγες μόνο μέρες πριν , ότι « είναι απόλυτα ασφαλής η μετακίνηση με το τρένο ; »
Και ο πρώτος κουμανταδόρος ο διευθυντής της ορχήστρας : Ως άνθρωπος , συντετριμμένος σίγουρα , ζήτησε συγνώμη από τους συγγενείς των νεκρών και τους τραυματίες για το ότι δε στάθηκε ικανός , αυτός και η κομπανία του ,να αποτρέψουν το κακό . Την ίδια όμως στιγμή , ως πολιτικός , σε μια κίνηση ματ της αξιοπιστίας του για τη συγνώμη , ανέχεται και συζητάει την εκ νέου υποψηφιότητα του υπεύθυνου υπουργού .
Γράφω πιο πάνω
Ζήσαμε και βιώσαμε μια ανείπωτη εθνική τραγωδία . Μια τραγωδία όμως χωρίς κάθαρση.
Το ξαναγράφω και πάλι αλλάζοντας μόνο τους χρόνους των ρημάτων :
Συνεχίζουμε και ζούμε και βιώνουμε μια ανείπωτη εθνική τραγωδία . Μια τραγωδία όμως χωρίς κάθαρση .
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου