Αγίου Γρηγορίου Παλαμά (Β' Νηστειών)

 

Τη σημερινή Κυριακή, δεύτερη των νηστειών, η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Ο Άγιος Γρηγόριος ήταν ένας από τους μεγαλύτερους μυστικούς διδασκάλους της Εκκλησίας και ο σπουδαιότερος ίσως των Ησυχαστών. 

Ακούγοντας κάποιος σήμερα τις λέξεις "μυστικός" και "ησυχαστής" κάνει μάλλον αρνητικούς συνειρμούς. Άλλωστε οι μυστικοί θεολόγοι, τόσο της Ορθόδοξης Εκκλησίας αλλά και των δυτικών ομολογιών, συκοφαντήθηκαν και κατηγορήθηκαν επί πολλούς αιώνες από το κύριο ρεύμα σκέψεως στη Δύση, το οποίο -κακά τα ψέμματα- μεταλαμπαδεύτηκε σχεδόν αυτούσιο και στην Ορθόδοξη Ανατολή από ένα σημείο και μετά. Έτσι ο μυστικός αποκλήθηκε ειρωνικά μυστικιστής και η μυστική θεολογία μυστικισμός. Μία γλωσσική υποβάθμιση της αξίας της μυστικής διδασκαλίας η οποία ολοκληρώθηκε με την ταύτιση του μυστικού με τον αποκρυφιστή, με τον αποκομμένο από τον κόσμο, με τον αντικοινωνικό.

 

Η αλήθεια όμως δεν έχει καμία σχέση με αυτό που τελικά επιβλήθηκε. Ο μυστικός δεν είναι αποκρυφιστής. Δεν κρατά κρυμμένη για τον εαυτό του κάποια γνώση αλλά αντιθέτως μπορεί και βλέπει αυτά που είναι μπροστά στα μάτια όλων μας αλλά λόγω σκληρότητας της καρδιάς και της ψυχής μας δεν μπορούμε να τα δούμε. Και μας τα φανερώνει είτε με τη ζωή του, είτε με το λόγο του είτε πολλές φορές με τη σιωπή του. Ο μυστικός θεολόγος δεν είναι ούτε αποκομμένος από τον κόσμο ούτε αντικοινωνικός. Ίσα ίσα αποτραβηγμένος από τον κόσμο και τις μέριμνές του, αποκτά καλύτερη και καθαρότερη εικόνα για τον κόσμο και μας δείχνει το δρόμο για να αντιμετωπίσουμε όλα αυτά που μας προβληματίζουν και δυσκολεύουν η καθημερινότητά μας. Ακόμα, η απόσταση από τον κόσμο και η απουσία του από τη ζωή του μυστικού τον ωθεί να αγαπήσει τον κόσμο ακόμα πιο πολύ, ανυπόκριτα και ανιδιωτελώς.

Ο μυστικός της Εκκλησίας - κα ο Άγιος Γρηγόριος είναι ένα τέλειο δείγμα τέτοιου ανθρώπου- ανοίγεται πλήρως στο Θεό και επικοινωνεί και κοινωνεί μαζί Του. Γίνεται έτσι ένα ζωντανό παράδειγμα της χάρης του Θεού στη ζωή μας και ένας φάρος καθοδήγησης στον αγώνα μας κατά των παθών μας. 

Παρ' όλα αυτά, ο μυστικός δεν είναι απλά κάποιος ερημίτης που μας βοηθά μονάχα στα θέματα που άπτονται της προσωπικής μας πνευματικής ζωής. Ο καθαρμένος από τα προσωπικά του πάθη Ησυχαστής γίνεται φορέας αλλαγών όχι μόνο στη προσωπική και συλλογική πνευματική ζωή των ανθρώπων αλλά και στη κοινωνική τους ζωή. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς είναι και σε αυτό ένα εξαιρετικό παράδειγμα. Γνωστός για την ασκητικότητά του και για την αγάπη του και την αρετή του, κλήθηκε να αναλάβει το θρόνο της μητρόπολης της Θεσσαλονίκης όταν η πόλη συγκλονιζόταν από τον διχασμό και τις έριδες που είχε προκαλέσει το κίνημα των ζηλωτών. Ο Άγιος Γρηγόριος, χωρίς πολλά λόγια, χωρίς υπόγειες συναλλαγές και χωρίς να ασκήσει τη παραμικρή βία κατόρθωσε να ενώσει τους κατοίκους της πόλης με την πίστη τους στον Χριστό και την Εκκλησία. 

Σε μια εποχή που κάθε τρεις και λίγο στη χώρα μας ανακύπτουν θέματα που διχάζουν, που προκαλούν έριδες, ακόμα και συγκρούσεις, η Εκκλησία μας μας καλεί να γίνουμε αυτή τη περίοδο και εμείς ησυχαστές, μας καλεί να γίνουμε κι εμείς μυστικοί. Η νηστεία μας βοηθά αφού μας παροτρύνει, εκτός από το να απέχουμε από κάποιες τροφές, να μιλάμε λιγότερο, να βιώνουμε την εκκλησιαστική ζωή εντονότερα, να αγαπάμε ειλικρινέστερα, να βλέπουμε τα δώρα του Θεού τα οποία βρίσκονται μπροστά μας τόσο καιρό αλλά τα αγνοούμε. Μας βοηθά να καταλάβουμε και να αντιμετωπίσουμε ορθότερα και τα πολλά άσχημα που συμβαίνουν τόσο γύρω μας όσο και στη προσωπική ζωή του καθενός μας. Μας ανοίγεται, αυτή τη περίοδο εντονότερα από κάθε άλλη, η δυνατότητα να υποδεχθούμε και να αναγνωρίσουμε τη χάρη του Θεού στη ζωή μας. Και να την μετατρέψουμε από ένα ψυχρό σύνολο μεριμνών, φιλοδοξιών και ιεραρχήσεων σε μια πραγματική βιωματική σχέση με τον ζώντα Θεό.