Ίσες αποστάσεις...

https://ardin-rixi.gr/archives/243335

 του Νάσου Βαγενά από Το Βήμα

Οι τοποθετήσεις ενός μεγάλου μέρους των αυτοαποκαλούμενων προοδευτικών διανοουμένων ως προς τον πόλεμο της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας και την ανθρωπιστική καταστροφή που αυτός συνεχίζει να προκαλεί διακρίνονται από λεπτές ή κραυγαλέες αντιφάσεις τις οποίες, περιέργως, δεν αντιλαμβάνονται ή παραβλέπουν οι φορείς τους.

Θα αποτελούσε μεγάλη προσφορά στις συζητήσεις των πολιτικών ζητημάτων στη χώρα μας ο ακριβής προσδιορισμός του όρου προοδευτικός (γιατί περί όρου πρόκειται), που η καταχρηστική και αλόγιστη χρήση του προκαλεί τόσες συγχύσεις στις, ούτως ή άλλως, τεταραγμένες πολιτικές μας συζητήσεις, κυρίως στις πιο οδυνηρές, όπως αυτή για τα σημερινά διαδραματιζόμενα στην Ουκρανία. Ο όρος πολυχρησιμοποιήθηκε στις μέρες μας (και συνεχίζει να αιωρείται στην ατμόσφαιρα) με αφορμή κυρίως τη θέση που πήραν ως προς την ουκρανική τραγωδία τόσο διεθνή συλλογικά σώματα, όπως αυτά της «Προοδευτικής Διεθνούς» («Progressive International») ή της DiEM25 (στις υπερπροοδευτικές διακηρύξεις της οποίας πρωτοστατεί, ως έναν βαθμό, η υψηλόφρων πολιτική φωνή του Γιάνη Βαρουφάκη), όσο και μεμονωμένοι προοδευτικοί καλλιτέχνες, του άσματος κυρίως. Το μέγεθος της οδύνης των οποίων «για τον καημό του εν γένει πάσχοντος Ανθρώπου» (για να μην ξεχνάμε τον Μανόλη Αναγνωστάκη) τους εμπόδιζε να συμμετάσχουν στον τηλεμαραθώνιο διαμαρτυρίας «για την Ουκρανία, τους βομβαρδισμούς, τους ξεριζωμένους, τα ορφανά και τους πρόσφυγες», τον οποίο συγκάλεσε ο Διονύσης Σαββόπουλος.

Οι τοποθετήσεις ενός μεγάλου μέρους των αυτοαποκαλούμενων προοδευτικών διανοουμένων ως προς τον πόλεμο της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας και την ανθρωπιστική καταστροφή που αυτός συνεχίζει να προκαλεί διακρίνονται από λεπτές ή κραυγαλέες αντιφάσεις τις οποίες, περιέργως, δεν αντιλαμβάνονται ή παραβλέπουν οι φορείς τους. Δύο παραδείγματα:

Το πρώτο: Ορισμένοι από όσους είχαν αρνηθεί τη συμμετοχή τους στο κάλεσμα του Σαββόπουλου, από φόβο μήπως σπιλωθεί η αμερόληπτη προοδευτικότητά τους, έσπευσαν συγχρόνως να λάβουν μέρος σε εκδηλώσεις εναντίον των ιμπεριαλιστικών πολέμων γενικά, καταδικάζοντας την οποθενδήποτε προερχόμενη διατάραξη της ειρήνης και διαδηλώνοντας τα ακράδαντα ανθρωπιστικά τους ιδεώδη (κάτι ανάλογο με εκείνους που, όταν τους ζητούν να μιλήσουν απερίφραστα για τις επιθέσεις των ταγμάτων εφόδου του «Ρουβίκωνα» εναντίον των πολιτικών τους αντιπάλων, σπεύδουν να δηλώσουν ότι καταδικάζουν τη βία απ’ όπου κι αν προέρχεται).

Το δεύτερο παράδειγμα είναι από κείμενο σοβαρού συγγραφέα δημοσιευμένο σε σοβαρή εφημερίδα, το εξής: «Τώρα, με την εισβολή των στρατευμάτων του τσάρου Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία, όσοι έχουν πάντα δίκιο (χονδρικώς, όσοι ήταν και με τον Μπλερ και με τους Μπους) στολίζουν σαν «ισαποστάκηδες», αν όχι και σαν φιλορώσους, όσους καταδικάζουν απερίφραστα τον εισβολέα, πιστεύουν όμως ότι η εισβολή δεν απαλλάσσει αναδρομικά το ΝΑΤΟ ούτε δικαιώνει την εγκληματική δράση του φιλοναζιστικού Τάγματος Αζόφ» («Η Καθημερινή», 20 Μαρτίου).

Η αντίφαση στο παραπάνω χωρίο (και στη στάση του ανθρώπου που το έγραψε απέναντι στα διαδραματιζόμενα στην Ουκρανία) βρίσκεται ανάμεσα στη λέξη «απερίφραστα», που ο συγγραφέας του χρησιμοποιεί για να δηλώσει ότι καταδικάζει χωρίς υποσημειώσεις «την εισβολή των στρατευμάτων του τσάρου Βλαντιμίρ Πούτιν» (προσεκτέα η υποτιθέμενη βαρύτητα του χαρακτηρισμού του Πούτιν) και στο υπόλοιπο μέρος του χωρίου. Το οποίο τινάζει στον αέρα το «απερίφραστα», αφού το μέρος αυτό δεν είναι παρά μια καραμπινάτη περίφραση, όχι διαφορετική από εκείνες που χαρακτηρίζουν τους εκάστοτε «ισαποστάκηδες». Και βέβαια η ύπαρξη της απολυταρχίας του Σαντάμ Χουσεΐν, όπως σωστά σημειώνει στο άρθρο του ο συγγραφέας – «με τη χονδροειδή πρόφαση των όπλων μαζικής καταστροφής» – δεν ήταν αρκετή για να απαλλάξει τον Μπλερ και τους Μπους από το έγκλημα των εισβολέων στο Ιράκ και των καταστροφέων της χώρας. Ομως το να επικαλείται κανείς, στο θέαμα της ωμής καταστροφής της Ουκρανίας, τις αθλιότητες του ΝΑΤΟ και την εγκληματική δράση του φιλοναζιστικού Τάγματος Αζόφ (τη δεύτερη στην προσπάθεια να χωνέψει τη χονδροειδέστατη πρόφαση της «αποναζιστικοποίησης της Ουκρανίας») αποτελεί ισαποστακισμό πρωτοφανών διαστάσεων.

Αλλά δεν αποτελεί αντίφαση και το να επικρίνεις εν ονόματι της Τέχνης, ως λογοκριτικές, απαγορεύσεις καλλιτεχνικών παραστάσεων οργανωμένων από κρατικά ρωσικά ιδρύματα τη στιγμή που ο Πούτιν βομβαρδίζει ανηλεώς ουκρανικά θέατρα;

Ο κ. Νάσος Βαγενάς είναι ομότιμος καθηγητής της Θεωρίας και Κριτικής της Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.