Μια άλλη άποψη για την αριστεία

para-cosmos

Στον τόπο μας κάθε παρόμοια συζήτηση, όπως αυτή που άνοιξε για την αριστεία, είναι μια πρωτης τάξεως ευκαιρία για να εκδηλωθεί το εθνικό παραλήρημα.
Το εθνικό παραλήρημα εμπλέκει απαραίτητα δυο στοιχεία : αφενός το ένδοξο αρχαίο παρελθόν απ' το οποίο αντλεί επιλεκτικά στοιχεία επιπέδου γνώσεων πρώτης γυμνασίου και "κάτι που άρπαξε τ'αυτί μου" και αφετέρου την παροντική  ξεφτίλα της χώρας, όπου οι μισοί Έλληνες αποκαλούν τους άλλους μισούς "γλύφτες" και οι δεύτεροι  ανταπαντούν "χαφιέδες"...

Αν "ακτινογραφήφετε" την πλειονότητα των λόγων που ακούγονται -σε όλη την κλίμακα όπου συντελείται ο δημόσιος διάλογος-  θα βρείτε,  σε διάφορες αναλογίες, εντάσεις και επιτονισμούς, αυτά τα δυο παραληρηματικά στοιχεία.


Προσωπικά θεωρώ και μόνο την θέση του θέματος της αριστείας ήδη προβληματική, άλλο ένα επεισόδιο στο σήριαλ της εθνικής μας αυτογελοιοποίησης.... κάτι σαν παρέλαση πιτσιρικάδων που φόρεσαν τα μεγάλα τους καπέλα, φτιαγμένα από χασαπόχαρτο και πάνε να πλακωθούν με τους πιτσιρικάδες της άλλης γειτονιάς...αεί παίδες...
Ίσως όμως και να έχουμε ανάγκη να αυτογελοιοποιούμαστε, σε κάθε στιγμή και ευκαιρία του δημόσιου βίου μας... αφού όντας παραδεδεγμένα γελοίοι, κανείς δεν θα μπορεί να περιμένει τίποτα από εμάς!

Αφού όμως τέθηκε το θέμα της "αριστείας", ας κάνουμε τουλάχιστον μια προσπάθεια να το σκεφτούμε δίχως να παραληρούμε.
Για να ξεφύγουμε από την ένταση του διπόλου "ένδοξο παρελθόν" - "άθλιο παρόν" , προτείνω να δούμε το θέμα της λεγόμενης "αριστείας" όπως αυτό είναι κι όχι όπως θα ήθελαν οι ευσεβείς μας πόθοι να το βλέπουμε.
Η τόσο φορτισμένη , λοιπόν, "Αριστεία" δεν είναι παρά μια γέφυρα. Μια γέφυρα που συνδέει την αξία ενός προσώπου με τις εκάστοτε κυρίαρχες κοινωνικές αξίες και αντιλήψεις. Η γέφυρα αυτή, για να αναγνωριστεί ότι όντως αυτόν τον σκοπό επιτελεί κι όχι κάποιον άλλο, πρέπει να κατοχυρώνεται και θεσμικά (πχ. στο σχολείο).
Ας αναρωτηθούμε τώρα, τι είναι το πρόσωπο, τι είναι η αξία ενός προσώπου, κατά πόσο αυτή την αξία είμαστε σε θέση να την γνωρίσουμε, να την αποτιμήσουμε και να την παγιώσουμε και με ποια κριτήρια; Ποιοι είναι οι παράγοντες που διαμορφώνουν τις κυρίαρχες κοινωνικές αντιλήψεις, διαμορφώνονται αυτόματα ή μεσολαβημένα και τι είναι προτιμότερο; Ποιοι αποθέτουν στην γέφυρα της αριστείας, τις δικές τους προσδοκίες για αναγνώριση και οφέλη και πόσο δικαιούνται να το κάνουν;
Ακόμα, είναι θεμιτή αυτή η σύνδεση των δυο επιπέδων αξιών (προσωπικό-κοινωνικό) , ποιές διεργασίες την νομιμοποιούν και ποιές ψυχολογικές ανάγκες υποδηλώνει;

Αυτές είναι μόνο μερικές,  ελάχιστες τυπικές ερωτήσεις, οι οποίες δίχως να μπαίνουν στον χώρο των αξιών (ανταγωνισμός/αλληλεγγύη, ατομικισμός/συνεργατικότητα, δημόσιο/ιδιωτικό κλπ), σκιαγραφούν  ένα αποκαθαρμένο από ιδεοληψίες και φθόνο, περιβάλλον μέσα στο οποίο θα μπορούσε να γίνει μια σοβαρή συζήτηση, δίχως τσιτάτα από τον Θουκιδίδη και την Αντιγόνη, αλλά με βαθιά οικειοποίηση του αναζητητικού πνεύματος των αρχαίων Ελλήνων και γνώση των συνθηκών του πραγματικού κόσμου στον οποίο ζούμε.

Τα προβλήματα της κοινωνικής συνοχής, των κοινωνικών προτύπων και της προσωπικής ελευθερίας,  της διάκρισης και της ομογενοποίησης, της μοναδικότητας και της αξίας του προσώπου  και ενός νοήματος ικανού να εμπνεύσει δημιουργικά τις ζωές των ανθρώπων, είναι τόσο βαθιά και δύσκολα να απαντηθούν, που η ανάσυρση από το αρχαίο ή το μικροαστικό παρελθόν μας "λύσεων" όπως αυτή της αριστείας, μόνο με καπέλο από χασαπόχαρτο μου φαίνεται, στο κεφάλι ενός  αναψοκοκκινισμένου από το παιχνίδι του, παιδιού....