Υπάρχει περίπτωση ο κορωνοϊός να δημιουργήθηκε εργαστηριακά;

http://ardin-rixi.gr/archives/216369

του Γιάννη Σαΐνη*

Επειδή οι θεωρίες συνωμοσίας δίνουν και παίρνουν, όχι μόνο εδώ, αλλά και σε όλο τον Κόσμο, καλό είναι να μελετήσουμε και λίγο Επιστήμη. Το επιβάλλουν οι περιστάσεις.

Σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στο Nature, μεγαλύτερο επιστημονικό περιοδικό παγκοσμίως, αναιρείται η ευρύτατα διαδεδομένη στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης θεωρία περί κατασκευής του ιού σε κάποιο εργαστήριο ή της απελευθέρωσής του από κάποιο ερευνητικό εργαστήριο.

Επειδή το άρθρο είναι φυσικά πολύ τεχνικό θα το αποδώσω όσο πιο απλά μπορώ.

Ο Κορωνοϊός όπως και όλοι οι ιοί είναι μικρά κουτάκια μέσα στα οποία βρίσκεται το γενετικό τους υλικό. Τα κουτάκια αυτά έχουν στην επιφάνειά τους δομές (πρωτεΐνες λέγονται αλλά μη δίνετε σημασία στα ονόματα) σαν ακίδες-βελόνες, με τις οποίες αναγνωρίζουν άλλες δομές που βρίσκονται πάνω στα κύτταρα που μολύνουν. Κάτι σαν το κλειδί με την κλειδαριά δηλαδή. Το κλειδί στην περίπτωσή μας είναι οι ακίδες του ιού και η κλειδαριά είναι οι δομές στην επιφάνεια του δικού μας κυττάρου. Αν το κλειδί ταιριάζει στην κλειδαριά, τότε ο ιός ξεκλειδώνει το κύτταρό μας και μπαίνει μέσα σε αυτό.


Όταν μπει ο ιός μέσα στο κύτταρο, τότε χρησιμοποιεί όλους τους μηχανισμούς του κυττάρου για να πολλαπλασιαστεί, παράγει πολλά αντίγραφα του εαυτού του και τελικά το κύτταρο νεκρώνεται.

Συνεπώς, το σημείο που πρέπει να προσεχθεί για να καταλάβουμε την επιστημονική λογική (και συνεπώς τον ανορθολογισμό των θεωριών συνωμοσίας) είναι ακριβώς αυτό: O ιός είναι πετυχημένος, όταν το κλειδί που διαθέτει ανοίγει αποτελεσματικά την κλειδαριά.

Ο κορωνοϊός που μας απασχολεί, μας δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα ακριβώς γιατί το κλειδί που διαθέτει είναι υπερβολικά αποτελεσματικό.

Το ερώτημα λοιπόν τίθεται ως εξής. Υπάρχει περίπτωση να δημιουργήθηκε εργαστηριακά; Υπάρχει περίπτωση, κάποιοι τρελοί επιστήμονες να του έδωσαν αυτό το τέλειο κλειδί;

Αν θέλουμε να απαντήσουμε, πρέπει να σκεφτούμε ως επιστήμονες. Ας πούμε λοιπόν πως θέλουμε να κατασκευάσουμε έναν τέτοιο ιό. Τα εργαλεία από τα οποία θα ξεκινούσαμε θα ήταν πρώτα πρώτα οι γνωστοί ανθρώπινοι κορωνοϊοί. Αυτοί, πλην του δικού μας, του πρόσφατου, είναι μόλις έξι. Από αυτούς, ο SARS-CoV και ο MERSCoV έχουν βαριά συμπτωματολογία, ενώ οι άλλοι 4 (ΗΚU1,NL63, OC43 και 229E) προκαλούν ελαφριές λοιμώξεις.

Ένας τρελός επιστήμονας λοιπόν θα διάλεγε είτε τον SARS-CoV είτε τον MERSCoV και θα προσπαθούσε να αλλάξει τη δομή-ακίδα της επιφάνειάς τους για να τους καταστήσει πιο μολυσματικούς. Θα χρησιμοποιούσε δηλαδή αυτούς και απλώς θα τους έδινε ένα καλύτερο κλειδί για να ανοίγουν ευκολότερα τα κύτταρά μας. Αυτό θα ήταν το απλούστερο που θα έκανε ένας τρελός επιστήμονας για να σκοτώσει κόσμο και κοσμάκη.

Σύγκριση όμως των γονιδιωμάτων όλων των γνωστών ανθρώπινων κορωνοϊών με τον νέο κορωνοϊό έδειξε πως ο νέος είναι πολύ διαφορετικός από τους υπόλοιπους και όχι μόνο στο «κλειδί».

Το απλούστερο λοιπόν σενάριο περί κατασκευής του ιού απορρίπτεται.

Πάμε τώρα σε πιο εξωφρενικά σενάρια. Ας πούμε πως ο επιστήμονας δεν είναι μόνο τρελός που θέλει να σκοτώσει, αλλά θέλει να μας τρελάνει κιόλας. Ξέρετε, θα το έχετε ακούσει και στις ειδήσεις, πως ο ιός μοιάζει πολύ (96%) με έναν αντίστοιχο ιό νυκτερίδων. Γιατί λοιπόν να μη διάλεξε αυτόν τον ιό και να τον τροποποίησε; Οι διαφορές του δικού μας από αυτόν των νυκτερίδων εντοπίζονται σε λίγα αμινοξέα της ακίδας (σε κάποιες χαρακιές του κλειδιού δηλαδή) και έτσι ο νυκτεριδοιός που δεν μπορούσε να μολύνει τον άνθρωπο τώρα τον μολύνει. Γιατί να μην άλλαξε ο τρελός επιστήμονας μόνο αυτά;

Και εδώ πάλι θα πρέπει να σκεφτούμε ως επιστήμονες. Σε αυτή την περίπτωση έχουν δύο επιλογές οι τρελοί επιστήμονες σαν εμάς:

α) Αν θέλουμε ένας ιός νυκτερίδων να μολύνει ανθρώπινα κύτταρα, αυτό που κάνουμε είναι απλώς (εν τάξει όχι και τόσο απλώς) να του δώσουμε ένα κλειδί από κάποιον γνωστό ανθρώπινο ιό. Δηλαδή από μέσα νυκτεριδοϊός και από έξω ανθρωπινοϊός. Ο δικός μας όμως δεν είναι έτσι. Πάει λοιπόν και αυτό το σενάριο.

β) Να τροποποιήσουμε την ακίδα-κλειδί ώστε να αναγνωρίζει και ανθρώπινες κλειδαριές. Για να το κάνουμε αυτό, αρχικά χρησιμοποιούμε μοντέλα προσομοίωσης κλειδιού-κλειδαριάς και τελικά επιλέγουμε να κάνουμε τις πιο αποτελεσματικές τροποποιήσεις στον ιό. Κανένα όμως γνωστό υπολογιστικό μοντέλο ΔΕΝ προβλέπει πως ο νέος ιός που μας απειλεί θα ήταν τόσο αποτελεσματικός να ξεκλειδώνει ανθρώπινα κύτταρα, με τις αλλαγές που φέρει στο κλειδί του. Συνεπώς, ούτε ένας τρελός επιστήμονας δεν θα έκανε αυτές τις αλλαγές στην ακίδα-κλειδί.

Αυτά που δεν κάνει ένας τρελός επιστήμονας, μπορεί να τα κάνει η Εξέλιξη. Αλλά αυτό είναι μια άλλη Ιστορία, γνωστή, καλά θεμελιωμένη και ΔΕΝ είναι θεωρία συνωμοσίας. Το πώς οι ιοί μπορούν, σπάνια μεν και υπό προϋποθέσεις, να «πηδήξουν» από είδος σε είδος θα το εξηγήσουμε άλλη φορά.

Θεού θέλοντος και κορωνοϊού επιτρέποντος.

* Ο Γιάννης Σαΐνης είναι Μοριακός Βιολόγος, διδάσκει στο Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων