Ο Άγιος Αντώνιος,ο Άγιος Παύλος ο Ερημίτης,ο Κένταυρος και ο Σάτυρος

tinker-tinker-tinker

Την βιογραφία του Αγίου Αντωνίου (251-356) έγραψε στην ελληνική ο Μέγας Αθανάσιος (c.298-373, η μνήμη του οποίου εορτάζεται στις 18 Ιανουαρίου, την επομένη της εορτής του Αντωνίου) ο οποίος ως επίσκοπος Αλεξανδρείας την έστειλε αρχικά σε μοναχούς της Αιγύπτου αρχίζοντας με τη φράση "Αγαθήν άμιλλαν ενωτίσασθε" (την βιογραφία που περιλαμβάνει την επιστολή του Αγίου Αθανασίου προς τους μοναχούς, βρήκα σε λατινική έκδοση του 1611 που περιλαμβάνει και το ελληνικό κείμενο εδώ. Η επιστολή, που αρχίζει με τη φράση «Αγαθήν άμιλλαν ενωτίσασθε» βρίσκεται στη σελ.17). Αυτήν αντέγραψε στη συνέχεια ο Συμεών ο Μεταφραστής (έζησε στις αρχές του 10 ου αι. και η μνήμη του εορτάζεται στις 9 Νοεμβρίου) από τον οποίον και παρέλαβε ο Αγάπιος ο Κρης (αρχές 17ου αι.- 1664 με 1667) που μετέφρασε εκ του ελληνικού και καταχώρησε στον εκδοθέντα υπ΄ αυτού "Παράδεισον". 

Στη βιογραφία του Αγάπιου παρατίθεται η συνάντηση του Αντωνίου με τον Άγιο Παύλο τον Ερημίτη [Όσιο Παύλο τον Θηβαίο (των Θηβών της Αιγύπτου, 227-341) η μνήμη του οποίου εορτάζεται στις 15 Ιανουαρίου στην Ορθόδοξη Εκκλησία και στη Δύση και στις 2 Φεβρουαρίου - σαν σήμερα - στις Προχαλκηδόνιες Εκκλησίες: Κοπτική Ορθόδοξη Εκκλησία της Αιγύπτου, Αρμενική Αποστολική Εκκλησία, Συριακή Ορθόδοξη Εκκλησία, Ορθόδοξη Εκκλησία του Μαλαμπάρ των Ινδιών, Αιθιοπική Ορθόδοξη Εκκλησία και Ορθόδοξη Εκκλησία Tewahedo της Ερυθραίας].

Στο Βίο του Άγιου Παύλου που γράφτηκε στη λατινική από τον Άγιο Ιερώνυμο (347-420) το έτος 374 ή 375 κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην έρημο της Συρίας, περιγράφεται για πρώτη φορά η συνάντηση των δύο ερημιτών που αργότερα, το 1641, θα προσθέσει με μικρές παραλλαγές ο Αγάπιος στον Βίο του Αντωνίου. [Ο Βίος του Παύλου που συνέγραψε ο Ιερώνυμος βρίσκεται εδώ (στην αγγλική) και η περιγραφή της συνάντησης ξεκινά από την παράγραφο 7. Ο Βίος του Αντωνίου στο Βιβλίον Καλούμενον Παράδεισος, ... μεταφρασθέν παρά Αγαπίου Μοναχού του Κρητός, σε έκδοση του 1797, βρίσκεται εδώ, και η περιγραφή της συνάντησης των δύο ερημιτών ξεκινά από το κάτω μέρος της σελίδας εδώ].

Jusepe de Ribera (1591-1652) Ισπανός ζωγράφος και χαράκτης

Saint Paul the Hermit in Mediation, 1610-1611

Ο Παύλος γεννήθηκε το 227, καταγόμενος από την Θηβαΐδα της Αιγύπτου. Όπως και ο Μέγας Αντώνιος, ήταν από πολύ εύπορη οικογένεια κι έμεινε επίσης ορφανός από τους γονείς του στην ηλικία των δεκαπέντε. Σε αντίθεση με τον Αντώνιο που δεν έμαθε γράμματα, ο  Παύλος  είχε αποκτήσει υψηλή ειδίκευση στην ελληνική και την αιγυπτιακή παιδεία. Είχε επίσης μια αδελφή η οποία όμως ήταν παντρεμένη και της οποίας ο άνδρας πήγε και πρόδωσε τον Παύλο ως χριστιανό, με σκοπό να κληρονομήσει το μερίδιο της πατρικής κληρονομιάς (την εποχή εκείνη ο Δέκιος είχε εξαπολύσει μεγάλο διωγμό κατά των χριστιανών). Ένεκα αυτού του γεγονότος, αφού έκανε την ανάγκη αρετή, ο Παύλος αποφάσισε να απομακρυνθεί στην έρημο και στα βουνά μέχρι το τέλος των ταραχών. Όσο περνούσε όμως ο καιρός τόσο μίκραινε ο φόβος των βασάνων και όταν πλέον πέρασε ο διωγμός του Δέκιου και επανήλθε η γαλήνη, ο Παύλος αποφάσισε να μην επιστρέψει ποτέ. Έτσι ξεκίνησε, στην αρχή από εύκολα στάδια και επαναλαμβανόμενες στάσεις, για να προχωρήσει στην βαθιά έρημο. Κάποτε βρήκε ένα βραχώδες βουνό, στους πρόποδες του οποίου κλεισμένη από μια πέτρα, βρισκόταν μια σπηλιά χωρίς μεγάλο μέγεθος. Έβγαλε την πέτρα (τόσο πρόθυμοι είναι οι άνδρες να μάθουν τι κρύβεται - σημειώνει ο Ιερώνυμος) και αντίκρισε  μέσα ένα ευρύχωρο άνοιγμα προς τον ουρανό, να σκιάζεται από τα μεγάλα κλαδιά ενός αρχαίου φοίνικα. Το δέντρο, ωστόσο, δεν απέκρυπτε μια πηγή (σιντριβάνι) διαφανούς καθαρότητας, τα νερά της οποίας ανάβλυζαν από το ίδιο ρεύμα που τα κατάπινε στο ίδιο μικρό άνοιγμα που τη γέννησε. Το βουνό ήταν γεμάτο με κατοικήσιμες κουφάλες, στις οποίες είδε καλυμμένα με τραχιά σκουριά, αμόνια και σφυριά για την σφράγιση νομισμάτων. Αιγύπτιοι συγγραφείς αναφέρουν [την εποχή που ο  Ιερώνυμος συγγράφει αυτά], πως επρόκειτο για  ένα μυστικό νομισματοκοπείο  από την εποχή της ένωσης του Ρωμαίου Αντώνιου με την Κλεοπάτρα. 

Εκεί ο Παύλος έμεινε για πάντα. Τα πρώτα τριάντα τρεφόταν με χόρτα και φοίνικες και σκεπαζόταν με τα φύλλα τους. Μετά τα τριάντα χρόνια και μέχρι το τέλος της ζωής του, ερχόταν ένας κόρακας και του έφερνε μισό άρτο. 

Mattia Preti (1613-1699) Μαλτέζος ζωγράφος

Saint Paul the Hermit (λεπτομέρεια), 17^ος αι.

Έτσι ο Παύλος έφτασε στην ηλικία των εκατό και δεκατριών ετών. Κατά την εποχή εκείνη ο Μέγας Αντώνιος ήταν ενενήντα χρόνων  και (σύμφωνα με τη βιογραφία που συνέγραψε ο Αγάπιος) πολλές φορές σκεπτόταν και απορούσε με τον εαυτό του λέγοντας: "Άραγε θα υπάρχει άλλος μοναχός στη βαθιά έρημο;". Σύμφωνα με τον Ιερώνυμο, όπως αναφέρει στο βίο του Παύλου, η σκέψη που πέρασε από το μυαλό του Αντώνιου ήταν πως δεν υπάρχει πιο τέλειος μοναχός πέραν από τον εαυτό του που να έχει εγκατασταθεί τόσο βαθιά στην έρημο. [Έτσι του έμελλε ίσως να δοκιμαστεί και από τον πειρασμό της ματαιοδοξίας, ίσως και της υπεροψίας...] Στη σιγαλιά της νύκτας, του αποκαλύφθηκε (από Άγγελο Κυρίου κατά τον Αγάπιο) πως υπάρχει σε μεγαλύτερο βάθος της ερήμου ο Αββάς Παύλος που είναι πιο ενάρετος από τον ίδιο και να πάει να τον βρει προκειμένου να "λάβει από εκείνον πολλήν ωφέλειαν". Ο Αντώνιος δεν καθυστέρησε καθόλου  "αλλά καταφρονήσας ασθενείες" την αδυναμία των γηρατειών, την μεγάλη οδοιπορία και όλα τα άλλα εμπόδια, ξεκίνησε το πρωί και περπατώντας όλη την ημέρα "κατεφλέγετο από την καύσιν του Ηλίου σφοδρώς".

Herman, Paul, and Jean Limbourg, Γάλλο-Φλαμανδοί εικονογράφοι,

δραστηριοποιήθηκαν μεταξύ 1399 και 1416

Saint Anthony Seeks the Hermitage of Saint Paul, μεταξύ 1405 και 1408/9

από το εικονογραφημένο βιβλίο προσευχών:

Belles Heures of Jean de France, Duc de Berry

Ο Αντώνιος αναζητά το Ερημητήριο του Παύλου

με την Ερυθρά Θάλασσα ανάμεσά τους

Είχε φτάσει η μεσημβρία και ο Αντώνιος δεν ήξερε ποιον δρόμο να ακολουθήσει. Τότε είδε "ένα ζώον, όπου το κράζουν οι ποιηταί Ιπποκένταυρον. Και είναι από την κορυφήν έως το μέσον άνθρωπος κι απ’ εκεί και κάτωθεν άλογον". Ο δε Αντώνιος δίχως να ταραχθεί μπροστά σε τέτοιο παράξενο θέαμα, "αλλά ποιήσας το σημείον του Τιμίου Σταυρού" τον ρώτησε: "Ειπέ μοι πού κατοικά ο δούλος του Θεού Παύλος. Ο δε Ιπποκένταυρος, ουχί ως θηρίον ανήμερον, αλλ΄ ως άνθρωπος έδειξον αυτώ την οδόν με την δεξιάν (δεξί χέρι), ερμηνεύοντάς του τον δρόμον με φωνήν πεπλανημένην κι άναρθρον". Στη συνέχεια (προσθέτει ο Ιερώνυμος) με γρήγορη πτήση διασχίζει ο κένταυρος την κοιλάδα που απλώνεται και χάνεται από τη θέα του απορημένου συντρόφου του.  

Limbourgs

Saint Anthony Receives Directions from a Satyr, 1405-1408/9

Ο Αντώνιος  ζητά τη συμβουλή του κένταυρου και αργότερα  ενός  σάτυρου που επίσης εμφανίστηκε στο δρόμο του. Εδώ οι Limbourgs φαίνεται να έχουν συνδυάσει τα χαρακτηριστικά και των δύο πλασμάτων σε ένα, που έχει τη γενική μορφή ενός κένταυρου, αλλά τα μαλλιά και τα νύχια του τράγου. Αυτή η ασυνήθιστη σκηνή είναι επίσης ζωγραφισμένη από τους Limbourgs και σε άλλο χειρόγραφο του Jean de Berry - όπως και στην επόμενη εικόνα:

John Mandeville, Voyages

Saint Anthony and the satyr, Paris, c1410-1412

λεπτομέρεια

Stefano di Giovanni di Consolo γνωστός ως  il Sassetta
(c.1392–1450/1451), Ιταλός ζωγράφος

The Meeting of Saint Anthony and Saint Paul c. 1440

Στον δρόμο προς την αναζήτηση του Παύλου (επάνω αριστερά), 
ο Αντώνιος  συναντά τον Κένταυρο (επάνω δεξιά)

λεπτομέρεια:

Ανώνυμου Φλαμανδού

Leaf from The Hours of Duke Adolph of Cleves, μεταξύ 1480 και 1490

Επάνω αριστερά διακρίνεται ο Άγιος Αντώνιος και ο κένταυρος

Κάτω δεξιά βόσκουν χοίροι - ο χοίρος αποτελεί σύμβολο του Αγίου Αντωνίου

στη δυτική εκκλησιαστική παράδοση

Bernardino Luini (c. 1480/82 – 1532) Ιταλός ζωγράφος του κύκλου του Leonardo

Saint Antoine et le centaure 16ος αι. 
αποκτήθηκε από το Λούβρο το 1671

Ο Άγιος Αντώνιος και ο Κένταυρος, 16ος αι.
λεπτομέρεια από φορητή βυζαντινή εικόνα της Κρήτης
που δημοσιεύτηκε στο Ημερολόγιο του 2012
του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου

Σκήτη Αγίου Δημητρίου της Μονής Βατοπεδίου, Άγιον Όρος
Ο Άγιος Αντώνιος και ο Κένταυρος, 1806
Τοιχογραφία από τον εξωνάρθηκα του Καθολικού
της Σκήτης του Αγίου Δημητρίου.

"Εδώ γράφω ολίγα λόγια περί της Βατοπαιδινής Σκήτης του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Δημητρίου του Μυροβλήτου. Ο γράφων είναι ο Δικαίος αυτής ιερομόναχος Ευδόκιμος Πνευματικός. 

Η Σκήτη απέχει περίπου μία ώρα από το μοναστήρι μας. Έκπαλαι ετιμάτο ως μονύδριον του Χαλκέως-Αγίου Δημητρίου. Κατά παράδοσιν λέγουν ότι συγγενείς του Αγίου Δημητρίου έκτισαν την εκκλησίαν, αλλά επί τουρκοκρατίας ερημώθηκε. Ύστερον δε από πολλούς χρόνους της αυτού ερημώσεως θείω ζήλω κινηθέντες οι της καθ΄ημάς μονής προϊστάμενοι, πανοσιολογιώτατοι σκευοφύλακες κυρ Φιλόθεος και κυρ Παΐσιος και πάντες οι λοιποί προϊστάμενοι του Βατοπεδίου και ο πανιερώτατος Μητροπολίτης Άρτης κυρ Νεόφυτος και δύο ιερομόναχοι Στέφανος και Σίλβεστρος εγένοντο ανακαινιστές της Ιεράς ταύτης Σκήτης.

Αι Σκήται ανεγνωρίσθησαν κατά το έτος 1700. Παλαιόθεν ήταν πολλά μονύδρια εις το Άγιον Όρος. Σήμερον υπάρχουν Σκήται ιδιόρρυθμαι και κοινόβιοι. Η Ιερά Βατοπαιδινή Σκήτη του Αγίου Δημητρίου είναι ιδιόρρυθμος.

Επί πλέον ιστορικά στοιχεία

Το 1729 συντάχθηκε το πρώτο της τυπικό που ρυθμίζει τον τρόπο λειτουργίας της. ‘Όπως όλες οι παραδοσιακού τύπου Σκήτες ήταν ιδιόρρυθμη στον τρόπο λειτουργίας της.

Το Κυριακό της Σκήτης Αγίου Δημητρίου ανάγεται στη βυζαντινή εποχή.

Ό,τι σώζεται από την εποχή εκείνη είναι το μαρμαροθέτημα του Κυριακού, έργου του 12ου αιώνα.

Οι τοιχογραφίες του κυρίως ναού είναι του 1755. Ο εξωνάρθηκας είναι μεταγενέστερος και οι τοιχογραφίες του είναι του 1806.Τον 18ο αιώνα έφτασε να έχει 120 πατέρες, μεγάλη αίγλη και ακμή." (πηγή)

____

Francesco Guarino or Guarini (1611-1651 ή 1654) Ιταλός ζωγράφος

Saint Anthony Abbot and the Centaur, 1642

Στη συνέχεια τόσο ο Ιερώνυμος όσο και ο Αγάπιος εκφράζουν την αμφιβολία τους για το αν ο διάβολος πήρε το σχήμα του κένταυρου για να τρομοκρατήσει τον Αντώνιο ή αν "είναι η έρημος που είναι γνωστό ότι αφθονούν τερατώδη ζώα που δημιουργεί αυτό το είδος των πλασμάτων" όπως αναρωτιέται ο Ιερώνυμος ή "καθολικά να ήτον Ιπποκένταυρος, καθώς μυθολογούσιν οι Έλληνες, κι ο Θεός τον απέστειλε προς οδηγίαν του δούλου του" όπως αναρωτιέται ο Αγάπιος.

___

Στον βίο του Αντωνίου που συνέγραψε ο Αθανάσιος παρουσιάζεται παρόμοιο πλάσμα στον Αντώνιο καθώς εκείνος έφτιαχνε ψάθινο εργόχειρο για να το ανταλλάξει με προϊόντα που του πήγαιναν. Το «θηρίον» έμοιαζε με άνθρωπο μέχρι των μηρών ενώ τα πόδια του έμοιαζαν με όνου. Ήταν επομένως κάτι μεταξύ κένταυρου και σάτυρου. Μόλις όμως ο Αντώνιος του είπε "...αν στάλθηκες για μένα, εδώ είμαι, πάρε με", το πλάσμα έφυγε με τόσο μεγάλη ταχύτητα που έπεσε και σκοτώθηκε.Έτσι το πτώμα του θηρίου, θάνατος των δαιμόνων ήταν, που δεν κατάφεραν  να τον πάρουν από την έρημο:

"Εἶτα μεθ' ἡμέρας ὀλίγας, ὡς εἰργάζετο (ἔμελε γὰρ αὐτῷ καὶ κοπιᾷν), ἐπιστάς τις τῇ θύρᾳ, εἷλκε τὴν σειρὰν τοῦ ἔργου· σπυρίδας γὰρ ἔῤῥαπτε, καὶ ταύτας τοῖς εἰσερχομένοις ἀντὶ τῶν κομιζομένων αὐτῷ ἐδίδου. Ἀναστὰς δέ, εἶδε θηρίον, ἀνθρώπῳ μὲν ἐοικὸς ἕως τῶν μηρῶν, τὰ δὲ σκέλη καὶ τοὺς πόδας ὁμοίους ἔχον ὄνῳ. Καὶ ὁ μὲν Ἀντώνιος μόνον ἑαυτὸν ἐσφράγισε, καὶ εἶπε· Χριστοῦ δοῦλός εἰμι· εἰ ἀπεστάλης κατ' ἐμοῦ, ἰδοὺ πάρειμι. Τὸ δὲ θηρίον σὺν τοῖς ἑαυτοῦ δαίμοσιν οὕτως ἔφυγεν, ὡς ὑπὸ τῆς ὀξύτητος πεσεῖν καὶ ἀποθανεῖν. Ὁ δὲ τοῦ θηρίου θάνατος πτῶμα τῶν δαιμόνων ἦν. Πάντα γὰρ ἐσπούδαζον ποιεῖν, ἵνα καταγάγωσιν αὐτὸν ἐκ τῆς ἐρήμου, καὶ οὐκ ἴσχυσαν." 

___

Καθώς ο Αντώνιος συνέχισε στον δρόμο που του έδειξε ο κένταυρος, "εις μίαν λαγγάδαν, είδε πάλιν άλλο παρόμοιον θέαμα, ήγουν ένα μικρό ανθρωπάριον ώσπερ πίθηκα, και είχον εις την κεφαλήν κέρατα, τα δε ποδάρια αυτού ήσαν ωσάν της αίγας". Αυτόν που οι ποιητές ονομάζουν σάτυρο. "Ανδρείκελο με γαμψό ρύγχος, κέρατα στο κεφάλι και πόδια σαν αυτά των αιγών" το περιγράφει ο Ιερώνυμος.

Herman van Swanevelt (1604-1655), Ολλανδός χαράκτης

Saint Anthony Meeting the Satyr, c. 1640

Εδώ τον Αντώνιο συνοδεύει ένας χοίρος

Σκήτη Αγίου Δημητρίου της Μονής Βατοπεδίου, Άγιον Όρος

Ο Άγιος Αντώνιος και ο Σάτυρος, 1806

Ο Ιερώνυμος αναφέρει  πως το  πλάσμα προσέφερε στον Αντώνιο καρπούς φοίνικα  για να τον στηρίξει στο ταξίδι του αλλά και ως ενέχυρο ειρήνης. Ο Αντώνιος τότε τον ρώτησε ποιος ήταν. "Άνθρωπος είμαι θνητός και εγώ, και κατοικώ εις ταύτην την έρημον. Και ονομάζομαι Σάτυρος. Ένας από εκείνους όπου προσκυνούσιν ανόητα δια θεούς οι πεπλανημένοι Έλληνες". Και τον παρακάλεσε να προσευχηθεί για όλη τη φυλή του στον κοινό Δέσποτα, μια και γνωρίζουν πως ήλθε από τους Ουρανούς στη γη για του κόσμου τη σωτηρία και την ανάπλαση. Ο Αντώνιος, ξεσπώντας σε δάκρυα χαράς, χτυπά τη ράβδο του στο έδαφος και λέγει: "Αλίμονο σε σένα Αλεξάνδρεια, που αντί του αληθινού Δημιουργού σου προσκυνάς θνητά κτίσματα. Πόρνη, ποια ομολογία θα δώσεις την ώρα της Κρίσεως, όταν ακόμα και τα θηρία ομολογούν τον Χριστό Θεό αληθινό κι έσύ, άφρων, προσκυνάς ανοήτως τα κτίσματα". "Το δε θηρίον έφυγεν ως υπόπτερον".

Diego Rodríguez de Silva y Velázquez (βαπτίσθηκε:1599 -1660) Ισπανός ζωγράφος

Saint Anthony Abbot and Saint Paul the Hermit, c.1635

λεπτομέρεια:

στην πορεία αναζήτησης του Παύλου,

ο Αντώνιος συναντά πρώτα τον κένταυρο (στο βάθος)

και κατόπιν τον σάτυρο (στο κέντρο)

"Έχωντας πόθον ο Αντώνιος να εύρη το ζητούμενον, επεριπάτει σπουδαίως ημέρας τρεις. Και μόνο ίχνη αλόγων ζώων εύρισκε και θηρίων πατήματα". Δεν δείλιασε, αλλά προσευχόταν στον Θεό να τον οδηγήσει στο ποθούμενο. Την τρίτη ημέρα είδε έναν λέοντα να ανεβαίνει βιαστικά σε ένα όρος. Κατά τον Ιερώνυμο, την δεύτερη μέρα κι ενώ ήταν ακόμα λυκόφως, είδε όχι πολύ μακριά μια λύκαινα λαχανιασμένη, να την κατακαίει η δίψα και να σέρνεται στους πρόποδες ενός βουνού. Ο Αντώνιος ακολούθησε το θηρίο και το είδε να μπαίνει σε ένα σπήλαιο. Ο Αντώνιος στάθηκε απ' έξω. 

Σκήτη Αγίου Δημητρίου της Μονής Βατοπεδίου, Άγιον Όρος

Ο Άγιος Αντώνιος συναντά τον Σάτυρο τον Κένταυρο και τον Λέοντα, 1806

λεπτομέρεια:

Ο Αντώνιος και ο Λέοντας

Scènes de la vie de saint Paul ermite avec saint Antoine

από την εικονογράφηση 

του Speculum Historiale του V. de Beauvais 14^ος αι.

"εις μίαν λαγγάδαν, είδε πάλιν άλλο παρόμοιον θέαμα, 

ήγουν ένα μικρό ανθρωπάριον ώσπερ πίθηκα, και είχον εις την κεφαλήν κέρατα, 

τα δε ποδάρια αυτού ήσαν ωσάν της αίγας"

Εδώ ο σάτυρος παρουσιάζεται περίπου όπως τον περιγράφει ο Αγάπιος

ενώ επάνω δεξιά το θηρίο που ακολουθεί ο Αντώνιος είναι η λύκαινα

όπως ιστορεί ο Ιερώνυμος

Κοιτώντας επιμελώς προς άλλη πλευρά του σπηλαίου, ο Αντώνιος διέκρινε λίγο φως. Εκίνησε γρήγορα να υπάγει μέσα  και με την βιασύνη του σκόνταψε σε μια πέτρα και κτύπησε λίγο το πόδι του.

Όταν άκουσε τον θόρυβο ο ευρισκόμενος μέσα στο σπήλαιο Παύλος, έκλεισε την πόρτα, ο δε Αντώνιος τον παρακαλούσε από έξω λέγοντας: "Δέομαι σου  δια τον Κύριον,  άνοιξόν μοι, να ιδώ το τίμιόν σου και σεβάσμιον πρόσωπον". Ο δε Όσιος Παύλος, θέλοντας να τον δοκιμάσει δεν άνοιγε. Έτσι, επειδή δεν μπορούσε ο Αντώνιος από τον κόπο της οδοιπορίας και το κτύπημα να στέκεται όρθιος, έπεσε με το πρόσωπο στην γη και έμεινε έτσι επί εξι ώρες (Ιερώνυμος: μέχρι την έκτην ώραν) να τον παρακαλεί.

Βλέποντας τον ήλιο να πλησιάζει την δύση του, παρακαλούσε πιο θερμά τον Παύλο να του ανοίξει. Ο δε Όσιος τον ρώτησε από μέσα ποιος ήταν, από που ήλθε και τι ζητούσε. Ο Αντώνιος του αποκρίθηκε λέγοντάς του την αλήθεια και πρόσθεσε: Γνωρίζω πως δεν είμαι άξιος να σε δω. Αλλά δεν θα φύγω από εδώ αν δεν απολαύσω την ποθούμενη θέα σου και τα γλυκύτατα λόγια σου. Γι’ αυτό περπάτησα ο γηραιός μέχρι εδώ. Και αψήφησα και κόπο και βάσανα και τον φόβο των θηρίων. Παύλε Παμμακάριστε, τα άγρια θηρία ξενίζεις και υποδέχεσαι και τον κατ’ εικόνα Θεού άνθρωπο, αν και αμαρτωλό και ανάξιο αποστρέφεσαι; ... Αν δεν με αξιώσεις να σε δω, δεν θα φύγω και θα πέσω εδώ νεκρός να ελέγχω και να κατηγορώ αφώνως την ασπλαχνία σου. Αυτά έλεγε ο Αντώνιος κλαίγοντας. Και απαντώντας του ο Παύλος "χαριέντως" του λέγει: Όποιος ζητεί δεν φοβερίζει κι όποιος κατηγορεί δεν δακρύζει. Και ανοίγοντάς του τον υποδέχεται εγκάρδια: "Καλώς ήρθες αδελφέ και συνεργάτα Αντώνιε". 

Don Lorenzo Monaco (c.1370-1425) Ιταλός ζωγράφος

Sant' Antonio abate e San Paolo eremita

"Και ούτως εχαιρέτησον ο ένας τον άλλον κατασπαζόμενοι εν αγίω φιλήματι, και συνομιλούντες λόγια θεϊκά, ευφραίνουνταν πνευματικώς κι αγγάλλοντο". 

Salvator Rosa (1615-1673)

Landscape with Saint Anthony and Hermit, 17ος αι.

Baltasar de Echave Ibía (ca. 1585 - 1644) Μεξικανός ζωγράφος

The Hermits, Saint Paul and Saint Anthony

Έπειτα είπε ο Παύλος προς τον Αντώνιο: Τι χρείαν είχες αδελφέ να λάβεις τόση κακοπάθεια της οδοιπορίας ως εδώ, για να δεις έναν σαπρό και άχρηστο γέροντα ο οποίος πρόκειται σε λίγο να πεθάνει; Αλλά επειδή διδαχτήκαμε από τον Θείο Παύλο (εννοεί τον Απόστολο) πως η αγάπη κινεί τα πάντα, φανερό είναι πως αυτή σε ενδυνάμωσε και σε καθοδήγησε μέχρι εδώ. Λοιπόν, πες μου σε παρακαλώ, τι γίνεται στις πόλεις και στα βασίλεια, "πολεμούνται" ή ερήμωσαν; Τα νέα σπίτια ξεφυτρώνουν στις αρχαίες πόλεις; Ποια κυβέρνηση κατευθύνει τον κόσμο; Έχει απομείνει ακόμα κανείς για τους δαίμονες να τον απομακρύνουν από τις αυταπάτες του;

Κι ενώ συνομιλούσαν οι Άγιοι, βλέπουν πάνω σε ένα κλαδί δένδρου, κόρακα να κρατεί ένα ολόκληρο άρτο, ο οποίος αφού πέταξε από το δένδρο τοποθέτησε τον άρτο ανάμεσα τους. Ενώ θαύμαζε ο Αντώνιος αυτό το παράδοξο του είπε ο Μέγας Παύλος: Στα αλήθεια, αδελφέ, πολύ φιλάνθρωπος και ελεήμων είναι ο Κύριος χορηγώντας σπόρο σε αυτόν που σπέρνει και άρτο για τροφή. Εξήντα χρόνια είναι όπου μου φέρνει την τροφή ο Κόρακας αυτός, όπως είδες, και όχι ένα άρτο αλλά το μισό, και σήμερα για την παρουσία σου διπλασίασε ο αγαθός Θεός Τροφεύς και Δεσπότης την τροφή.

Limbourgs

Saints Paul and Anthony are Fed by a Dove, 1405-1408/9

Diego Rodríguez de Silva y Velázquez (βαπτίσθηκε:1599 -1660) Ισπανός ζωγράφος

Saint Anthony Abbot and Saint Paul the Hermit, c.1635

Jan Wellens de Cock (c. 1470–1521) Φλαμανδός ζωγράφος
Saint Anthony Abbot and Saint Paul of Thebes in the wilderness, c. 1520

.

Matthias Grünewald (c. 1475/1480-1528) Γερμανός ζωγράφος και χαράκτης

 Saint Anthony and Saint Paul the Hermit 1512-1516

Εκτός του Αγίου Αντωνίου, που η υμνολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας παραλληλίζει με τον Προφήτη Ηλία (βλέπε μέρος 2 μετά την τρίτη εικόνα του Ιερώνυμου Μπος) ως άμεσο αγιολογικό πρότυπο του βίου του Αγίου Παύλου αναγνωρίζεται επίσης ο Προφήτης Ηλίας, στον οποίο για να τον διασώσει ο Θεός από την οργή του Αχαάβ, του είπε: “Πορεύου εντεύθεν κατά ανατολάς και κρύβηθι εν τω χειμάρρω Χορράθ- του επί προσώπου Ιορδάνου. Και έσται εκ του χειμάρρου πίεσαι ύδωρ, και τοις κόραξιν εντελούμαι διατρέφειν σε εκεί.” 

Ελλάδα, Προφήτης Ηλίας, 14ος αι.

Μουσείο Ερμιτάζ, Αγία Πετρούπολη

Ο κόρακας με τον άρτο παρουσιάζεται και στις εικόνες του Προφήτη Ηλία.