Eπιμέλεια αφιερώματος
Π E Γ K Y K O Y N E N A K H
Ταξίδευαν πάντα με εισιτήριο τρίτης θέσης στο τρένο, έπαιζαν σε καφενεία ή σε αυλές σχολείων, το ρεπερτόριό τους ήταν συγκεκριμένο, έμεναν όπου μπορούσαν-συχνά κάτω από άθλιες συνθήκες, βρίσκονταν συνεχώς σχεδόν σε κίνηση. Τα θεατρικά μπουλούκια άκμασαν κυρίως τον 19ο αιώνα έως και το πρώτο μισό του 20ου , δημιούργησαν σχολή από την οποία πέρασαν και μεγάλα ονόματα του ελληνικού θεάτρου, αν και σπάνια το ομολογούν. Η λαικότροπη θεατρική πρακτική αλλά, και η συνεχής μετακίνησή τους σε χωριά και αστικά κέντρα της ελληνικής επικράτειας, ανέδειξαν τα μπουλούκια ως το κλασσικό πρότυπο της ελληνικής λαικής θεατρικής παράδοσης. Κι αν είχαν επιτελέσει έργο σπουδαίο, κατά γενική ομολογία, ήταν πως είχαν εκπαιδεύσει θεατρικά-με τον τρόπο τους βέβαια- ολόκληρη την ελληνική επαρχία.
"Η Γκόλφω", "Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας", "Η ωραία του Πέραν", "Εσμέ η Τουρκοπούλα", "Ο κουρσάρος", "Τιμή και χρήμα", "Η Κασσιανή", ήταν μερικά μόνο από τα έργα που περιλαμβάνονταν στο ρεπερτόριο των μπουλουκιών. Έργα παιγμένα συνήθως πάνω σε αυτοσχέδια σκηνή, που την αποτελούσαν τραπέζια καφενείων, ενώ το φως από τα λουξ προσπαθούσε να δημιουργήσει ατμόσφαιρα, να "φωτίσει" τουες ηθοποιούς ανάλογα με τη στιγμή.
Όσο μεγαλύτερο ρεπερτόριο είχε ένα μπουλούκι, τόσο περισσότερο μπορούσε να μείνει σε ένα μέρος, αλλάζοντας έργο κάθε βράδυ. Ανάλογα με τη σύνθεσή του, κάθε θίασος ενέτασσε στο πρόγραμμά του και κάποιες "νούτικες" κωμωδίες. Αυτές οι κωμωδίες δεν είχαν κανενός είδους κείμενο. Είχαν πλαίσιο και κατεύθυνση μόνο, οι ηθοποιοί ήταν αναγκασμένοι να αυτοσχεδιάζουν. Κι αυτό ίσως ήταν το μεγαλύτερο σχολείο των μπουλουκιών: ο αυτοσχεδιασμός.Αυτό τους έδινα άλλωστε και τη δυνατότητα να περνούν από την κωμωδία στο δράμα και αντίστροφα. Δράμα και κωμωδία, κάποια τραγουδάκια, για να μην φύγει το κοινό σεκλετισμένο από την παράσταση.
Τα ανέκδοτα από την ζωή των μπουλουκτσήδων είναι πολλά. Κάθε βράδυ και μια εμπειρία, κάθε πόλη και χωριό από ένα συμβάν. Κανείς δεν πλούτιζε παίζοντας στα μπουλούκια. Τις περισσότερες φορές έπαιζαν μόνο για ένα πιάτο φαγητό, στην ταβέρνα της πόλης όπου έπαιζαν. Και δεν ήταν λίγες οι φορές που οι χωρικοί μην έχοντας χρήματα να πληρώσουν, ανταπέδιδαν το θέαμα σε είδος... Ένα καρβέλι ψωμί, αυγά, πατάτες, λάδι...
Τόπος συνάντησης των μπουλουκιών ήταν συνήθως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη. Εκεί αποφάσιζαν ποιοί θα συμμετέχουν και γιατί. Ανάλογα πάντα με το ρεπερτόριο. Τα μπολούκια ήταν συνήθως οικογενειοκρατούμενα. Ο αρχηγός του ήταν συνήθως και ο ιδιοκτήτης του εξοπλισμού. Συχνά-πυκνά ο ελεύθερος ηθοποιός, άνδρας ή γυναίκα, έπρεπε να βρει ταίρι, για να μην προκαλούν τις μικρές επαρχιώτικες κοινωνίες.
Στην περίοδο της ακμής του κανένα από τα μπολούκια που σεβόταν τον εαυτό του δεν πήγαινε στα πανηγύρια. Το θεωρούσαν το ύστατο στάδιο ξεπεσμού. Ωστόσο μετά τον πόλεμο, όταν πια είχαν δημιουργηθεί οι πρώτες θεατρικές αίθουσες και είχε αρχίσει να εξαπλώνεται ο κινηματογράφος, πολλά μπουλούκια μετήλθαν κι αυτό το μέσον για να ανταπεξέλθουν.
ΣΠΕΡΑΝΤΖΑ ΒΡΑΝΑ: Τα μπουλούκια εμφανίστηκαν στη ζωή μου όταν πείναγα, το 1942-μετά το θάνατό της μάννας μου. Πήγα στο Μεσολόγγι κι αφού οι συγγενείς μου με αντιμετώπισαν αδιάφορα, αναγκάστηκα να ακολουθήσω τα μπουλούκια για να εξασφαλίσω το φαγητό μου και να επιβιώσω.
ΚΑΛΗ ΚΑΛΟ: Αχ! αυτά τα υπέροχα μικρά θεατρικά εργαστήρια που λέγονται "μπουλούκια". Όταν ακούς "μπουλούκι" έρχεται στο μυαλό σου η εικόνα ενός άτακτου πλήθους, χωρίς αρχές, χωρίς φραγμούς κ.λ.π. Μεγάλο λάθος όσον αφορά τα θεατρικά μπουλούκια, τα μικρά αυτά πανεπιστήμια της θεατρικής τέχνης .......
ΤΑ ΜΠΟΥΛΟΥΚΙΑ
του Μίμη Τραιφόρου
Και παίρνουν τις βαλίτσες το φθινόπωρο
Και με πικρία μιαν εσπέρα ξεκινάνε ...
Και στο σταθμό δεν βρίσκεται ένας γνώριμος
Κι ένα μαντήλι απ' το λιμάνι δεν κουνάνε...
Και πάνε σ' άλλες πιάτσες για να παίξουνε
Και ταξιδεύουν μες στα ξύλινα βαγόνια
Με τρίτη θέση πάντοτε εισιτήριο
Και μ' αγωνία σιγοτρέμουν τα σαγόνια...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου