https://antifono.gr/i-rosiki-dianoisi-kai-o-polemos/
Ευάγγελος Κοροβίνης
1.Εισαγωγή
Στην Ρωσία παραδοσιακά, επί τσάρων, υπήρχε ένα ευρύ χάσμα και μια ασίγαστη εχθρότητα μεταξύ των αξιωματούχων του κράτους και των διανοουμένων, που επιθυμούσαν να δουν την χώρα τους να κινείται γρήγορα προς τον πλήρη εξευρωπαϊσμό της. Οι κρατικοί αξιωματούχοι αντιμετώπιζαν με περιφρόνηση την φιλελεύθερη διανόηση. Απέρριπταν ακόμη και τις υποβοηθητικές για το έργο της κυβέρνησης προτάσεις της. Δεν υπήρχε κανένα έδαφος, με ευθύνη και των δύο πλευρών, για την συμμετοχή της διανόησης στην χάραξη της κρατικής πολιτικής. Οι διανοούμενοι πάλι που έπαιρναν το μέρος του κράτους και της Εκκλησίας ήταν μειοψηφία και δεν έδιναν τον τόνο στις συζητήσεις για το μέλλον της Ρωσίας.
Σήμερα η φιλελεύθερη διανόηση της Ρωσίας αποτελεί μια μικρή και απομονωμένη κάστα που η επιρροή της στην κοινωνία είναι σαφώς μικρότερη από εκείνη που πολλοί φαντάζονται στην Δύση. Οι κατηγορίες που εξαπολύουν οι φιλελεύθεροι διανοούμενοι κατά της «κλεπτοκρατίας» και του «μαφιόζικου κράτους» του Πούτιν συσκοτίζουν την προσέγγιση ενός περίπλοκου και σύνθετου συστήματος που κάθε άλλο παρά μπορεί να ερμηνευθεί με την επιδίωξη του ατομικού κέρδους ή τις ίντριγκες ενός μόνον ανθρώπου.
Υπάρχει όμως στην Ρωσία σήμερα, πέραν της φιλελεύθερης διανόησης, στοχασμός που να είναι πατριωτικός και ταυτόχρονα κριτικός προς το καθεστώς; Στην Κίνα, για παράδειγμα, ακόμη και μετά τα περιοριστικά μέτρα που έλαβε ο Σι Τζιπίνγκ, ο πνευματικός κόσμος της χώρας αυτής διατηρεί έναν υπολογίσιμο βαθμό ανεξαρτησίας. Μια Κίνα που ομιλεί μια γλώσσα διαφορετική από το καθεστώς και είναι ταυτόχρονα πατριωτική, δίνει διακριτικά αλλά και ορατά το παρόν της. Υπάρχει λοιπόν κάτι ανάλογο στην Ρωσία;
Ο Αλεξάντερ Ντούγκιν και ο πόλεμος
Στην Ρωσία από τις λίγες σχετικά φωνές που προσπαθούν να αρθρώσουν έναν λόγο πατριωτικό και ταυτόχρονα κριτικό, η πιο αξιόλογη είναι του Ντούγκιν. Ο Αλεξάντερ Ντούγκιν είναι πολιτικός φιλόσοφος με πλούσιο συγγραφικό έργο και ανάμειξη στις συζητήσεις για τις παγκόσμιες υποθέσεις και την τύχη της Ρωσίας. Αντιπροσωπευτικό για τις απόψεις του είναι ένα πρόσφατο άρθρο του με τον τίτλο: «Η δύναμη της αυτοκρατορίας ενάντια στην χίμαιρα του εθνικισμού».
Στο άρθρο του αυτό ο Ντούγκιν διαβλέπει ως μεγάλο κίνδυνο την ανάδυση στις τάξεις των Ρώσων ενός άσβεστου μίσους για τους Ουκρανούς. Οι Ουκρανοί, κατά τον Ντούγκιν, βλέπουν στην πλειοψηφία τους, σαν τέρατα τους Ρώσους και βρίσκονται σε πόλεμο με μια στρεβλή εικόνα για τον ρωσικό λαό που τους έχει επιβληθεί, αρκετά χρόνια πριν τον πόλεμο, από την Δύση και το φασιστικό καθεστώς τους. Η Ρωσία υποτίμησε αυτήν την πραγματικότητα και θεώρησε ότι οι στρατιώτες της θα γίνονταν δεκτοί ως απελευθερωτές μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Τώρα τα πνεύματα στην Ρωσία τείνουν να κατευθυνθούν προς το άλλο άκρο, την αδιάλλακτη δηλαδή εχθρότητα προς τους Ουκρανούς.
Για να μην μπει το μίσος για τους Ουκρανούς στις καρδιές των Ρώσων, κατά τον Ντούγκιν, πρέπει να συνειδητοποιηθεί ότι ο πόλεμος της Ρωσίας γίνεται με την Δύση και ότι ο φιλελευθερισμός της Δύσης είναι πιο επικίνδυνος από τον ουκρανικό ναζισμό. Πρέπει να συνειδητοποιηθεί, περαιτέρω, ότι η Ρωσία πολεμά τον εθνικισμό των Ουκρανών αλλά δεν πρέπει να μετατραπεί και η ίδια σε εθνικιστική δύναμη. Και αυτό γιατί η Ρωσία είναι κάτι παραπάνω από ένα έθνος. Είναι μια πολυεθνική επικράτεια. Οι Ουκρανοί ως τμήμα της ευρείας οικογένειας των ανατολικών σλάβων δεν θα έπρεπε να υπάρχουν σαν ξεχωριστή οντότητα αν οι Ρώσοι είχαν συνείδηση αυτοκρατορική και μη εθνικιστική, κατά συνέπεια.
3.Ο μηδενισμός και ο πόλεμος
Πως μπορούν να αποτιμηθούν οι θέσεις αυτές του Ντούγκιν; Καταρχήν δεν πρέπει να συγκαλύπτεται το γεγονός ότι οι αντιθέσεις μεταξύ των ανατολικών σλάβων έχουν μακρά ιστορία. Ότι επιπλέον παροξύνθηκαν από την παρέμβαση της Ουνίας παλιότερα, για να μετατραπούν σήμερα σε αδελφοκτόνο μίσος με τον εκφασισμό της Ουκρανίας.
Ο φιλελευθερισμός εξάλλου δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ο κύριος εχθρός, καθώς το τελικό του καταστάλαγμα και η πλήρης πραγμάτωσή του είναι ο μηδενισμός. Στα πλαίσια του μεταμοντέρνου μηδενισμού η ατομικότητα, που τόσο πολύ υμνεί ο φιλελευθερισμός, καταπατείται από τις ανώνυμες δυνάμεις της καπιταλιστικής αγοράς και του κρατικού Λεβιάθαν. Το άτομο γίνεται, για παράδειγμα, έρμαιο της τυραννίας της μόδας και των μηχανισμών επιτήρησης των μεγάλων επιχειρήσεων και του κράτους.
Η ατομική ύπαρξη, επίσης, στα πλαίσια του μηδενισμού δεν έχει συλλογική ζωή και γι’ αυτό ατροφεί και μαραίνεται. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να γίνει ο εαυτός του χωρίς τους άλλους. Η μηδενιστική διάβρωση παίρνει την μορφή ενός μεγάλου κενού συλλογικότητας, μιας οδυνηρής απουσίας υγιούς συλλογικής ζωής.
Τον επερχόμενο μηδενισμό τον είχαν προφητεύσει ο Νίτσε και ο Ντοστογιέφσκι. Στην διάρκεια του 20ου αιώνα η ανθρωπότητα προσπάθησε να τον αντιμετωπίσει, με τεράστιο κόστος και ανεπιτυχώς, μέσω της απορρόφησής της από ομαδικούς ενθουσιασμούς στα πλαίσια πολιτικών κινημάτων με μεσσιανικές προσδοκίες και στοχεύσεις.
Σήμερα ο μηδενισμός διαχέεται σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη, σε αυτόν ή τον άλλο βαθμό. Δεν αποτελεί αποκλειστικό «προνόμιο» της Δύσης, αφορά τους πάντες, αν και όχι στην ίδια έκταση. Εξαιτίας της αδυναμίας υπέρβασης του μηδενισμού, της απουσίας δηλαδή μιας ανθρωπολογίας μετανεωτερικού τύπου, που να ξεπερνά τόσο τον κολεκτιβισμό όσο και τον ατομικισμό, τα πράγματα οδηγήθηκαν μοιραία προς τον πόλεμο Ο εμφύλιος πόλεμος των ανατολικών σλάβων και ο πόλεμος της Ρωσίας με την Δύση αλληλοδιαπλέκονται και είναι προϊόν της απουσίας μιας αντιμηδενιστικής οντολογίας σε Δύση και Ανατολή.
Ο Ντούγκιν προτείνει ως φάρμακο την επιστροφή στην αυτοκρατορική μορφή συμβίωσης και συνύπαρξης των εθνών, μια προνεωτερική απάντηση στο πρόβλημα του εθνικισμού, που δεν είναι λειτουργική σήμερα, αποτελώντας επιπλέον υπεκφυγή από το κύριο ζήτημα, την αντιμετώπιση δηλαδή του ανθρωπολογικού μηδενισμού.
Πηγές
The story of Russia. By Orlando Figes. Bloomsbury publishing.2022
A tragic feud: Alienation between the Russian state and the liberal intelligentsia, past and present. By Markian Dobczonsky. Kennan institute
Η δύναμη της αυτοκρατορίας ενάντια στην χίμαιρα του εθνικισμού. Του Αλεξάντερ Ντούγκιν. Katehon com.17/03/2023
Chinese thinkers debate their country’s future. By David Ownby.Le Monde Diplomatique. January 2023
Ο ζωγραφικός πίνακας που πλαισιώνει τη σελίδα (Πορτραίτο καλλιτεχνών, 1916-20) είναι έργο του ρώσου Μπορίς Κουστόντιεφ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου