Για την πυροπροστασία

 

http://ardin-rixi.gr/archives/213034
του Δαμιανού Βασιλειάδη, εκπαιδευτικού, συγγραφέα, διπλωματούχου οδηγού βουνού, εκπαιδευτού ορεινής πεζοπορίας, μέλους της Διεθνούς Οργάνωσης των Φίλων της Φύσης
Αθήνα, 15 Αυγούστου 2017

Από την αρχή του έτους μέχρι και τις 31 Ιουλίου στη χώρα μας είχαν εκδηλωθεί 7.650 πυρκαγιές σε δασικές και αγροτοδασικές περιοχές. Το στοιχείο αυτό δείχνει αύξηση 104% σε σχέση με πέρσι. 38 πυρκαγιές εκδηλώθηκαν, σύμφωνα με την Πυροσβεστική, από τις 7 μμ στις 16.8.2019 έως τις 17.8.2019.

Δεν υπάρχει κανείς σ’ αυτό τον τόπο που να μην υποστηρίζει ότι η πρόληψη είναι το αποφασιστικότερο μέσο για την αποτροπή των πυρκαγιών.
Συνεπώς, όλες οι προσπάθειες από τους αρμόδιους και μη αρμόδιους φορείς και παράγοντες θα πρέπει να στραφούν προς αυτή την κατεύθυνση.
Στις περισσότερες περιπτώσεις η κατάσβεση των πυρκαγιών είναι αδύνατη λόγω των δύσκολων καιρικών συνθηκών, της πυκνότητας των δασών, ιδίως των πευκόφυτων και της δυσκολίας πρόσβασης στις εστίες φωτιάς, εξαιτίας της διαμόρφωσης του εδάφους (βαθιές και απρόσιτες χαράδρες), εάν και εφόσον δεν αντιμετωπιστούν αμέσως με την γένεσή τους.
Ανέκαθεν και κάθε χρόνο γίνεται συζήτηση για τα αίτια των πυρκαγιών και ποτέ δε δόθηκε επαρκής ερμηνεία σε ποια αίτια οφείλονται αυτές κυρίως.
Η πιο εύκολη και ανώδυνη δικαιολογία είναι ο εμπρησμός, που αποτελεί άλλοθι για όσους τον επικαλούνται και υποκρισία, για να μην κάνουν απολύτως τίποτε, λόγω αδιαφορίας, άγνοιας και ανικανότητας της πολιτείας και των πολιτών. Οι κυβερνήσεις π.χ. ισχυρίζονται σχεδόν πάντοτε ότι υπάρχει «οργανωμένο σχέδιο εμπρησμού» κι έτσι απαλλάσσονται οι πάντες από τις ευθύνες τους.

Όταν τον μήνα Ιούλιο και κυρίως τον Αύγουστο και με δυνατούς ανέμους ξεσπούν ταυτόχρονα φωτιές σε 80 ή 100 ή 140 διαφορετικά μέρη, και μάλιστα πολλές φορές σε δύσβατες και απόκρημνες περιοχές, τότε δεν μπορεί κανείς να μιλάει για εμπρησμό, τουλάχιστον κατά κύριο λόγο. Εξάλλου 7.650 φωτιές έως τα τέλη Αυγούστου, αν ήταν από εμπρησμό, τότε θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι Έλληνες είναι κυριολεκτικά πυρομανείς.
Ασφαλώς μπορούμε να μιλήσουμε για εμπρησμό γύρω από πόλεις και χωριά καθώς και ορισμένα άλλα μέρη που έχουν ενδιαφέρον για τους οικοπεδοφάγους, όπως αποκαλούνται ή για άλλους λόγους που έχουν σχέση ακόμη και με εθνικά θέματα, όπως έγινε συγκεκριμένα το 2007 με την κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή. Σημασία πάντοτε έχει η πρόληψη, ανεξάρτητα από τις αιτίες και γι’ αυτήν πρέπει να υπάρξει εγκαίρως πρόνοια, από την πολιτεία και από την Τοπική Αυτοδιοίκηση και από όλους τους παράγοντες που μπορούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στον τομέα αυτόν.
Αλλά και ο ισχυρισμός περί εμπρησμού στον βαθμό που ευσταθεί δεν απαλλάσσει τους καθ’ όλα υπεύθυνους και κυρίως το κράτος με τις υπηρεσίες του και την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τους  πολίτες από τις ευθύνες τους, γιατί δεν λαμβάνουν και στην περίπτωση αυτή τα κατάλληλα μέτρα, παρά ενεργούν κατόπιν εορτής. Λέγεται συνήθως μεθ’ υπερβολής και σε κάθε περίπτωση ότι πρόκειται για εμπρησμούς. Αν λοιπόν είτε ψευδώς είτε αληθώς υπάρχει αυτός ο ισχυρισμός και μάλιστα από επίσημες αρχές, τότε η μη λήψη μέτρων ισοδυναμεί με εγκληματική αμέλεια το ολιγότερο. Και μέτρα φυσικά υπάρχουν.
Εκεί η ευθύνη των εκάστοτε κυβερνήσεων είναι τεράστια, γιατί δεν θεσπίζει όλα εκείνα τα μέτρα εγκαίρως, που είναι απαραίτητα για να αποτρέψει τους τυχόν εμπρηστές πριν από τα καταστροφικό τους έργο. Όμως στα υπόλοιπα μέρη οι φωτιές έχουν άλλες αιτίες. Από την ευθύνη δεν απαλλάσσονται και οι Έλληνες πολίτες που τα αφήνουν όλα στην τύχη και στους άλλους.
Ασχολούμενος εδώ και 40 χρόνια με τις ήπιες μορφές τουρισμού και κυρίως με την ορειβασία και ορεινή πεζοπορία περιέρχομαι κάθε χρόνο πάρα πολλές φορές στην ορεινή Ελλάδα και γνωρίζω από κοντά όλες αυτές τις περιοχές, όπου συμβαίνει να προκαλούνται φωτιές και όχι μόνο. Μπορώ να ισχυριστώ ότι δεν υπάρχει βουνό, οροπέδιο και φαράγγι στην Ελλάδα που δεν το έχω περπατήσει.
Η όλη σαραντάχρονη γνωριμία μου με τους δασικούς ορεινούς όγκους και τις πυρκαγιές στα δάση με οδήγησε στο συμπέρασμα ότι η κυριότερη αιτία για τις πυρκαγιές είναι τα σκουπίδια παντός είδους και η αδιαφορία και απερισκεψία των ανθρώπων. Η Ελλάδα είναι ένας απέραντος σκουπιδότοπος, κυριολεκτικά μια χωματερή. Οι αιτίες δηλαδή είναι σχεδόν αποκλειστικά ανθρωπογενείς.
Τι εννοούμε όταν λέμε σκουπίδια; Σκουπίδια στις χωματερές. Σκουπίδια που πετιούνται γύρω από τους δήμους και κινούνται σε χώρους ανεξέλεγκτους, όπως κάτω από γέφυρες, σε ρέματα, δίπλα στους δρόμους, μέσα στα δάση, δίπλα στους δασικούς δρόμους και μονοπάτια. Κάθε δημότης και χωρικός που τυχαίνει να χτίζει σπίτι ή αυθαίρετο στο δάσος, να ανανεώνει την επίπλωση του, πετάει τα μπάζα όπου βρει, γιατί είναι ο πιο ανώδυνος και ανέξοδος τρόπος. Αρκεί να μην είναι στην αυλή του και στο σπίτι του. Υπάρχουν αυθαίρετα μέσα στα δάση εκατοντάδες χιλιάδες.
Με τον τρόπο αυτό χωματερή γίνεται ολόκληρη η Ελλάδα. Στα αντικείμενα που πετιούνται στο δάσος υπάρχουν φυσικά και υλικά, όπως τζάμια μπουκάλια ή άλλα αντικείμενα που με τον καυτό ήλιο και τον ισχυρό άνεμο χρησιμοποιούνται ως αναμμένα σπίρτα.
Επιπλέον τόποι αναψυχής στο δάσος ή δασικές περιοχές, όπου πηγαίνει κανείς για να φάει και να διασκεδάσει και μετά πετάει όλα τα απορρίμματα στο δάσος. Αυτά παραμένουν εκεί ή με τις βροχές διοχετεύονται στα ρέματα κι έτσι βρίσκονται και στα δάση όλα αυτά τα εύφλεκτα αντικείμενα, όπως γυαλιά, γκαζάκια, πλαστικά, μεταλλικά αντικείμενα και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς, που με τη συνεχή ακτινοβολία του ήλιου κατά τους θερινούς μήνες και ιδίως κατά τις περιόδους του καύσωνα (Αύγουστος) αποτελούν εν δυνάμει εστίες φωτιάς. Δεν απομένει παρά να φυσήξει δυνατός άνεμος για να προκληθεί φωτιά.

Σχεδόν καμιά φωτιά δεν προκύπτει χωρίς την ανθρωπογενή αιτία. Μόνο ο κεραυνός δικαιολογεί την μόνη εξαίρεση.
Eάν πραγματικά τα σκουπίδια είναι η κύρια αιτία πυρκαγιών, εκτός από τους εμπρησμούς, τότε η πιο απλή και αυτονόητη λύση είναι να ληφθεί από τους υπεύθυνους έγκαιρα πρόνοια, ώστε οργανωμένα και προγραμματισμένα να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο που είναι γνωστό από δεκαετίες. Πρέπει λοιπόν να ληφθεί πρόνοια πρόληψης για όλες τις δασικές μας εκτάσεις και να καθοριστεί ο βαθμός επικινδυνότητάς τους για να ληφθούν και τα κατάλληλα μέτρα προστασίας.
Το πρώτο και βασικό καθήκον έχει βασικά η πολιτεία και κατά δεύτερο λόγο η Τοπική Αυτοδιοίκηση, οι οποίες θα πρέπει να θεσμοθετήσουν ένα επιτελικό όργανο προστασίας δασών και πρόληψης πυρκαγιών εγκαίρως.
Αυτό το επιτελικό όργανο θα πρέπει να καταστρώσει ήδη έως την άνοιξη,ίσως και νωρίτερα, ένα πρόγραμμα συνολικό για την πρόληψη πυρκαγιών.
Σ’ αυτό το όργανο πρέπει να μετέχουν οπωσδήποτε:
Υπεύθυνοι παράγοντες
1. από το Υπουργείο Εσωτερικών, Γεωργίας και Δημόσιας Τάξης.
2. από τη Δασική Υπηρεσία
3. από την Πυροσβεστική Υπηρεσία
4. από την Τοπική Αυτοδιοίκηση πρώτου και δεύτερου και τρίτου βαθμού
5. από την Μετεωρολογική Υπηρεσία
6. από το στρατό
7. από τους φυσιολατρικούς και ορειβατικούς Συλλόγους και οικολογικές οργανώσεις
8. κινήματα πολιτών για την προστασία της ορεινής φύσης

Όλοι αυτοί οι παράγοντες σε κοινή συνεργασία και με ένα κοινά αποδεκτό πρόγραμμα πρέπει να κινηθούν προς τους εξής στόχους:
1. Εγκαίρως, δηλαδή προτού ακόμα υπάρξει κίνδυνος πυρκαγιών, να καθαρίσουν τα σκουπίδια από το δάσος και από περιοχές που μπορούν να δημιουργήσουν κίνδυνο στο δάσος. Με σκουπίδια δεν εννοώ να καθαρίσουν τις βελόνες των πεύκων κ.λπ. που είναι παντελώς αδύνατον. Το θέμα αφορά μόνο τα σκουπίδια που πετούν οι ασυνείδητοι στο δάσος και υπάρχουν σ’ αυτά εύφλεκτα υλικά.
Συνεπώς, πρώτη και απαράβατη αρχή:
Κανένα γυαλί και κανένα άλλο εύφλεκτο υλικό στο δάσος ή στις παρυφές του. Για να γίνει αυτό θα πρέπει η πολιτεία να φροντίσει ώστε σε καμία χωματερή της δικής της αρμοδιότητας να μην υπάρχει ή σιγοκαίει φωτιά.
1. Απαραίτητο το κτηματολόγιο και δασολόγιο, για να μειωθεί η αυθαιρεσία.
2. Οι Δήμοι και οι Κοινότητες να φροντίσουν να ελέγχουν τις χωματερές και να καθαρίζουν τα μπάζα όπου υπάρχουν.
3. Η δασική Υπηρεσία μαζί με την Τοπική Αυτοδιοίκηση να καθαρίζουν τους τοπικούς δρόμους και να αδειάζουν τους κάδους απορριμμάτων σε τακτά χρονικά διαστήματα, όπου έχουν στηθεί.
4. Οι ορειβατικοί, φυσιολατρικοί και οικολογικοί σύλλογοι να καταστρώσουν πολύ πριν τον Ιούλιο και Αύγουστο, προγράμματα με αποκλειστικό στόχο τον καθαρισμό των σκουπιδιών από τα μονοπάτια και τις ρεματιές και από όπου γενικά υπάρχουν σκουπίδια και άλλη δυνατή πρόσβαση δεν είναι δυνατή.
5. Γενική επιφυλακή όλων αυτών των παραγόντων τον μήνα Ιούλιο και Αύγουστο. Βασικά τις πέντε έως δέκα μέρες, που υπάρχει ο κίνδυνος πυρκαγιάς.
Ιδιαίτερη επιφυλακή όταν η μετεωρολογική υπηρεσία προειδοποιεί για έκτακτα καιρικά φαινόμενα όπως καύσωνας και δυνατοί άνεμοι. Κυρίως οι Δήμοι και οι Κοινότητες να μην επαναπαύονται στο κράτος και να αδρανούν, αλλά να είναι σε ύψιστη επιφυλακή με υπαλλήλους και εθελοντές που θα ελέγχουν την περιοχή τους για ένα μήνα το πολύ, το δασικό και γενικότερο περιβάλλον.
6. Όλοι οι παράγοντες που αναφέραμε θα πρέπει τους δυο μήνες του καλοκαιριού μέρα νύχτα να εποπτεύουν τα δάση. Να υπάρχουν παντού πυροφυλάκια.
Δηλαδή Τοπική Αυτοδιοίκηση, Αστυνομία, Δασική και Πυροσβεστική Υπηρεσία, φυσιολατρικοί και Ορειβατικοί Σύλλογοι, αλλά και εθελοντές, και όλοι αυτοί να βρίσκονται σε συνεχή επιφυλακή.
7. Να γίνονται αυστηροί έλεγχοι σ’ όλους όσους αυτή την επικίνδυνη περίοδο πηγαίνουν στο δάσος και χρησιμοποιούν τα μονοπάτια του και κυρίως να απαγορεύεται αυτό το δίμηνο οποιοδήποτε άναμμα φωτιάς σε ανοιχτό χώρο.
8. Να υπάρχουν ενημερωτικά φυλλάδια για όλα τα απαραίτητα μέτρα και προφυλάξεις που πρέπει να πάρουν αυτές οι ομάδες για την πυροπροστασία των δασών.
9. Να γίνουν ενημερωτικές εκπομπές στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ιδίως στα ηλεκτρονικά, για τις αιτίες των πυρκαγιών από ειδικούς στα θέματα.
10. Να συσταθεί ειδική επιτροπή στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την πυροπροστασία αλλά και για την πρόληψη και αποτροπή άλλων φυσικών καταστροφών.
11.Να καταρτιστεί πρόγραμμα αναδάσωσης.
12. Να διατεθεί ένα κονδύλιο ικανό να βοηθήσει όλες τις ενέργειες των συντονιστικών οργάνων της πολιτείας και της τοπικής αυτοδιοίκησης.
13. Να δημιουργηθούν κατάλληλοι ελεγχόμενοι χώροι για τα μπάζα.
14. Για τους παραβάτες που ρυπαίνουν το περιβάλλον με μπάζα και σκουπίδια, που περιέχουν εύφλεκτες ουσίες, να νομοθετηθούν αυστηρότατοι νόμοι υψηλά πρόστιμα, αφαίρεση άδειας αυτοκινήτου, φορτηγού κ.τ.λ., που μεταφέρει στο δάσος απορρίμματα
Εάν σταματήσει η Ελλάδα να είναι ένας απέραντος σκουπιδότοπος και τόπος αυθαιρεσίας, τότε υπάρχει ελπίδα να σώσουμε τα δάση μας και το φυσικό περιβάλλον. Τα δάση έχουν γεμίσει από αυθαίρετα, που παλιά δεν υπήρχαν.
Ασφαλώς υπάρχουν και πολλά άλλα μέτρα για την προστασία της φύσης και των δασών και υπάρχουν έμπειροι και ειδικοί που γνωρίζουν το πρόβλημα και κυρίως οι Δήμοι και Κοινότητες που πολλές φορές έχουν αντιμετωπίσει το πρόβλημα και γνωρίζουν πολύ καλά, πώς πρέπει να ενεργήσει κανείς για την πρόληψη.
Βέβαια χωρίς οικολογική συνείδηση και συναίσθηση για το κοινωνικό σύνολο και το κοινό συμφέρον προοπτική λύσης μάλλον δεν υπάρχει.
Έως τότε το φαινόμενο θα παραμένει και θα επιτείνεται.
Είπαμε η φύση, μπορεί να αργήσει, όμως είναι σίγουρο ότι θα εκδικηθεί για τον βιασμό της. Και ο βιασμός είναι ανθρωπογενής. Γι’ αυτό το πρόβλημα των πυρκαγιών είναι και αποτελεί ένα άλυτο κοινωνικό πρόβλημα, που αν δεν το δει η ελληνική κοινωνία ως τέτοιο δεν πρόκειται να το λύσει.