Επιστρέφουν μετά από 45 χρόνια τοιχογραφίες, που συλήθηκαν στα κατεχόμενα

Με πτήση από το Άμστερνταμ φθάνουν μεθαύριο, Πέμπτη, τα τέσσερα αποτοιχισμένα σπαράγματα (μέρος από το σύνολο) τοιχογραφιών, που συλήθηκαν από εκκλησίες στο κατεχόμενο, από το 1974, τμήμα της Κύπρου. 

Δύο από τις τοιχογραφίες είναι από τη Μονή της Παναγίας Αψινθιώτισσας στο Συγχαρί της επαρχίας Κερύνειας, που είναι μετόχι του Παναγίου Τάφου, μία από την Εκκλησία της Παναγίας στην ‘Ασσια της επαρχίας Αμμοχώστου, η οποία μόλις πρόσφατα έχει ταυτιστεί, ενώ η τέταρτη δεν έχει ακόμη ταυτιστεί από ποιον ναό αποτοιχίστηκε. 

Οι τοιχογραφίες παραδόθηκαν, χθες το βράδυ, στο οίκημα της πρεσβείας της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Χάγη στην υπουργό Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων, Βασιλική Αναστασιάδου, από την πρόεδρο του οργανισμού Walk Of Truth, Τασούλα Χατζητοφή. Παρούσα ήταν η διευθύντρια του Τμήματος Αρχαιοτήτων, δρ . Μαρίνα Σολομίδου-Ιερωνυμίδου. 

Από τα σπαράγματα της Μονής Αψινθιώτισσας του ενδέκατου ή δωδέκατου αιώνα, το ένα απεικονίζει την Παναγία από την παράσταση της Αποκαθήλωσης και το άλλο έναν μάρτυρα. 


Το τρίτο σπάραγμα με τη μορφή, μάλλον, του Αγίου Σάββα είναι από τον κοιμητήριο ναό της Παναγίας στο κατεχόμενο χωριό ‘Ασσια. Ο ναός χρονολογείται τον 15ο αιώνα και ήταν κατάγραφος από τοιχογραφίες. Σήμερα στον ναό γίνονται εργασίες αναστήλωσης από τη δικοινοτική τεχνική επιτροπή για την πολιτιστική κληρονομιά. 

Για το τέταρτο σπάραγμα το Τμήμα Αρχαιοτήτων και η Εκκλησία Κύπρου καταβάλλουν προσπάθεια για να διακριβωθεί η προέλευσή του. 

Η υπουργός Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων, Βασιλική Αναστασιάδου, δήλωσε ότι «αναγνωρίζεται πλέον παγκόσμια ότι η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί ανεκτίμητο και αναντικατάστατο κομμάτι της παγκόσμιας κοινότητας». Η σύληση, η κλοπή και η παράνομη διακίνηση της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς «πλήττει ανεπανόρθωτα την ιστορία των ανθρώπων και αποτελεί παραβίαση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων για πρόσβαση στον πολιτισμό και επίτευξη της ατομικής και συλλογικής πνευματικής καλλιέργειας», τόνισε. H ιδρύτρια και πρόεδρος του οργανισμού Walk Of Truth, Tασούλα Χατζητοφή, ανέφερε πως η παρουσία της υπουργού «αποτελεί μήνυμα στήριξης προς την ίδια και τον οργανισμό της». Επίσης, θυμήθηκε ότι, όταν έφυγε μετά την τουρκική εισβολή από την Κύπρο για την Ολλανδία, ο πατέρας της τής είχε πει «να έχει πάντα στη σκέψη της την πατρίδα της, να μην την ντροπιάσει ποτέ». Πρόσθεσε πως η ίδια «πάντα πορευόταν και θα πορεύεται με αίσθημα ευθύνης». 

Ο επίσκοπος Νεαπόλεως, Πορφύριος, εκπρόσωπος της Εκκλησίας Κύπρου στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, με έδρα τις Βρυξέλλες, εξέφρασε ιδιαίτερη χαρά, γιατί τα τέσσερα σπαράγματα των τοιχογραφιών θα επαναπατριστούν στη γη, από την οποία έχουν κλαπεί και εξαχθεί παράνομα. Η χαρά μας, είπε, «είναι δυστυχώς ελλιπής και όχι οριστική», δεδομένου ότι εξακολουθούν να βρίσκονται σε ξένα χέρια πολλά συληθέντα εκκλησιαστικά έργα τέχνης και ιερά κειμήλια. «Η ευχή και η προσδοκία της Εκκλησίας μας είναι το συντομότερο δυνατόν όλα να επιστρέψουν πίσω στην πατρίδα μας», κατέληξε ο επίσκοπος Νεαπόλεως. 

Ο καθηγητής και πρόεδρος του Συμβουλίου της Αστυνομίας του Βελγίου και μέλος του Δ.Σ. του Walk of Truth, Βίλι Μπρέγκεμαν, δήλωσε ότι η σύληση έργων τέχνης ανθίζει ως «επιχείρηση» και ο ΟΗΕ εκτιμά ότι ξοδεύονται γύρω στα πέντε δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο. 

Από το 2014, τα σπαράγματα των τοιχογραφιών ήταν στην κατοχή του οργανισμού Walk of Truth. Για την παράδοσή τους, χθες, χρειάστηκε γνωμάτευση του γενικού εισαγγελέα της Κυπριακής Δημοκρατίας, Κώστα Κληρίδη, σύμφωνα με την οποία «η κατακράτηση τους ήταν παράνομη». Ο οργανισμός Walk Of Truth υποστήριξε ότι είχε την πρόθεση να παραδώσει τις τοιχογραφίες και για την καθυστέρηση κατηγόρησε το Τμήμα Αρχαιοτήτων. Στην παράδοση των τοιχογραφιών συνέβαλε σημαντικά και ο πρέσβης της Κύπρου στην Ολλανδία, Ελπιδοφόρος Οικονόμου. 

Ο επαναπατρισμός των τεσσάρων τοιχογραφιών, μετά την οδύσσειά τους, είναι, σύμφωνα με το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου, σημαντικότατος για να καταστεί δυνατή η συντήρησή τους με την ίδια πρακτική, η οποία ακολουθήθηκε και στις υπόλοιπες επαναπατρισθείσες τοιχογραφίες, έως την επιστροφή και επανατοποθέτησή τους στα μνημεία, στα οποία αυτές ανήκουν. 

Τις τοιχογραφίες θα συνοδεύουν στην Κύπρο ο πρέσβης της Κύπρου, Ελπιδοφόρος Οικονόμου, η διευθύντρια του Τμήματος Αρχαιοτήτων, δρ. Μαρίνα Σολομίδου-Ιερωνυμίδου, η ανώτερη συντηρήτρια, Στέλλα Πισσαρίδου, ο συντηρητής δρ. Ελευθέριος Χαραλάμπους και ο υπαστυνόμος Μιχάλης Γαβριηλίδης. 

Σύμφωνα με τον οργανισμό Walk of Truth, τα σπαράγματα των τοιχογραφιών είχαν εντοπιστεί στην ευρωπαϊκή αγορά, από όπου τα απέκτησε Καναδός «συλλέκτης έργων τέχνης». 

Αξιοποιώντας πληροφορία, που προήλθε από το εμπόριο αρχαιοτήτων, η Τασούλα Χατζητοφή προσέγγισε τον συλλέκτη ενημερώνοντάς τον ότι οι τοιχογραφίες του ήταν αντικείμενα λεηλασίας. Το 2014, σύμφωνα με το Walk of Truth, «η Fedex παρέδωσε στην κ. Χατζητοφή τα τέσσερα σπαράγματα σε δωμάτιο ξενοδοχείου στο Λονδίνο». Αναφέρεται ότι «ο μοναδικός όρος του συλλέκτη ήταν να παραμείνει ανώνυμος και να επιστραφούν οι τοιχογραφίες στον νόμιμο ιδιοκτήτη τους» και προστίθεται ότι «σε καμία περίπτωση δεν έγινε ανταλλαγή χρημάτων». 

Τα τέσσερα σπαράγματα των τοιχογραφιών, που παραδόθηκαν χθες θα παρουσιαστούν στο Βυζαντινό Μουσείο του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’ μαζί με άλλα εκκλησιαστικά έργα τέχνης στην έκθεση (29 Ιανουαρίου-τέλος Ιουλίου) με θέμα: «Παλαιολόγειες αντανακλάσεις στην τέχνη της Κύπρου (1261-1489)».
Πηγή: Ρίγη συγκίνησης: Επιστρέφουν μετά από 45 χρόνια τοιχογραφίες, που συλήθηκαν στα κατεχόμενα https://hellasjournal.com/2019/01/rigi-sygkinisis-epistrefoyn-meta-apo-45-chronia-toichografies-poy-sylithikan-sta-katechomena/