Lillie W. James
Σὲ κάποιο ἀπροσδιόριστο χρόνο καὶ χῶρο στὴν Ἀνατολή, ὁ Αὐτοκράτορας Κωνσταντῖνος Ά ἀπηύθυνε τὸ Λόγο του περὶ «Τῶν ἁγίων συλλόγῳ» εἴτε στὰ Ἑλληνικὰ εἴτε στὰ Λατινικά «Οratio ad sanctorum coetum». Πρόκειται γιὰ μία ἐκτεταμένη ὁμιλία ὄχι καὶ τόσο ἐνδιαφέρουσα. Ὡστόσο ἐπειδὴ τὴν ἔκανε ὁ ἴδιος ὁ αὐτοκράτορας, ἦταν ἑπόμενο κάποιος ἀπὸ πολιτικῆς ἀπόψεως, καὶ ἐφόσον καθόταν στὶς πρῶτες σειρές, νὰ προσποιηθεῖ ὅτι τὴν ἔβρισκε ἐνδιαφέρουσα ἢ τουλάχιστον νὰ προσπαθήσει ὅτι μένει ξύπνιος.
Στὸ ΧΧ (ἀπὸ τὰ ΧΧVI) κεφάλαια, ὁ αὐτοκράτορας ἀναφέρεται στὸν Τέταρτο Διάλογο τοῦ Βιργίλου καὶ ἐξηγεὶ τὴν παρομοίωση ποὺ δίνει ὁ ποιητὴς ἐκεῖ, ἐξομοιώνοντας τὴν Τροία μὲ τὸν κόσμο καὶ τὸν Ἀχιλλέα μὲ τὸν Χριστό, ποὺ πολεμᾶ ἐνάντια στὸ κακό. (Ὁ Δίδυμος ὁ Ἀλεξανδρεὺς προχώρησε ἀκόμα περισσότερο καὶ ὄχι μόνο ἐξίσωσε τὸν Ἀχιλλέα μὲ τὸν Χριστὸ ἀλλὰ καὶ τὸν Ἕκτορα μὲ τὸν διάβολο). Θὰ ἔλεγα ὅτι αὐτὴ δὲν εἶναι μια παρομοίωση μὲ τὴν ὁποία νιώθουμε σήμερα ἄνετα. Ὁ Ἀχιλλέας τοῦ Ὁμήρου παρουσιάζεται ὡς εὐερέθιστος καὶ ἐγωκεντρικὸς ἢ τουλάχιστον κάποιος ποὺ εἶχε ἀναπτύξει μία ὑπερβολικὴ αἴσθηση τῆς προσωπικῆς του τιμῆς. Ὁ Χριστὸς δίδαξε τὴ μὴ βία καὶ ἦταν ἀρκετὰ ταπεινὸς ὥστε νὰ πεθάνει πάνω στὸ Σταυρὸ γιά μᾶς, ὅπως σωστὰ ἀναφέρει ὁ Κωνσταντῖνος στὴν πρώτη κιόλας πρόταση τῆς ὁμιλίας του.
Ἐκτὸς ἀπὸ αὐτὴν τὴν ὁμιλία ὑπάρχει καὶ ἀκόμα μιὰ καλὰ γνωστὴ σύνδεση τοῦ Ἀχιλλέα μὲ τὸν Χριστὸ- κατ’ ἀκρίβειαν τοῦ Διονύσου, τοῦ Ἀχιλλέα, τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ τοῦ Χριστοῦ. Πρόκειται γιὰ μία καλλιτεχνικὴ σύνθεση τοῦ πρώτου λουτροῦ ἑνὸς θεοῦ ἢ ἥρωα, ποὺ πέρασε στὴν Χριστιανικὴ κουλτούρα ὡς ἡ εἰκόνα τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ.
Τί μπορεῖ κανεὶς νὰ σκεφτεῖ γιὰ ὂλ’ αὐτά; Πιστεύω ὅτι κάποιος δὲν μπορεῖ νὰ πιστέψει τὸ πολυχρησιμοποιημένο ἐπιχείρημα ὅτι ὁ Χριστιανισμὸς εἶναι μόνο μία συνέχεια τῶν εἰδωλολατρικῶν πεποιθήσεων καὶ τῶν εἰκόνων ἁπλῶς σὲ ἄλλη μορφή. Σύμφωνα μὲ τὶς ὑπάρχουσες ἐνδείξεις, ὁ Κωνσταντῖνος ἦταν ἕνας Χριστιανὸς ἐκ πεποιθήσεως, ἴσως καὶ πολὺ νωρίτερα ἀπ’ ὅτι ἦταν ἀσφαλὲς γι’ αὐτὸν νὰ δημοσιοποιήσει τὴν πίστη του. Ἐξάλλου ἔζησε στὴν αὐλὴ τοῦ Διοκλητιανοῦ γιὰ λίγο, ἴσως κάτω ἀπὸ ἕνα εἶδος ὁμηρίας ποὺ θὰ διασφάλιζε τὴν ἀφοσίωση τοῦ πατέρα του σ’ αὐτόν.
Μία πιὸ πιθανὴ ἐξήγηση εἶναι ἴσως τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ ἀφήγηση τοῦ Εὐαγγελίου εἶναι τόσο ἐντυπωσιακὰ παράξενη ποὺ ὅλοι κατὰ καιροὺς ἀγωνίστηκαν νὰ τὴν καταστήσουν μὲ κάποιο τρόπο πιὸ προσιτή. Ἑπομένως, ναὶ μὲν ἡ ἀπεικόνιση τῆς Θεοτόκου καθήμενης σὲ θρόνο ἔχει φανερὲς ὁμοιότητες μὲ τὴ θεὰ Ρώμη, ποὺ μπορεῖ καὶ νὰ σημαίνει ὅτι ἔχει βασιστεῖ σὲ τέτοιες ἀπεικονίσεις, ἀλλὰ αὐτὸ ἀπέχει πολὺ ἀπὸ τὸν τρόπο ποὺ παρουσιάζεται ἡ Θεοτόκος στὰ Εὐαγγέλια. Ἑπομένως φαίνεται αὐτὴ ἡ περίπτωση νὰ εἶναι περισσότερο θέμα ἐκπολιτισμοῦ τοῦ Χριστιανικοῦ μηνύματος ὥστε νὰ γίνει πιὸ κατανοητὸ ἐκτὸς τῶν συνόρων τῶν Ἁγίων Τόπων τοῦ πρώτου αἰῶνος.
Ὁ Κωνσταντῖνος ἀπευθυνόταν στὸν ταραχώδη κόσμο τῶν τελευταίων χρόνων τῆς Ἀρχαιότητας καὶ τὸ κεντρικὸ μήνυμα τῆς ὁμιλίας του ἦταν ἡ ὑπεροχὴ τοῦ μονοθεϊσμοῦ ἔναντί τοῦ εἰδωλολατρικοῦ πολυθεϊσμοῦ. Ὡστόσο ἦταν καὶ αὐτὸς μέρος αὐτοῦ τοῦ κόσμου. Εἶχε μαθητεύσει στὰ Λατινικὰ καὶ τὰ Ἑλληνικὰ καὶ ὅπως πολλοὶ ἀπὸ τοὺς συγχρόνους του, εἶχε μιὰ κοσμοπολίτικη ἄποψη γιὰ τὸν τότε κόσμο. Εἶναι πιθανὸν νὰ πίστευε ὅτι μὲ τὸ νὰ δημοσιοποιήσει κάποιες ἀπὸ τὶς γνώσεις του θὰ ἔδινε μία θεμελιώδη ὤθηση στὴν ἀγόρευσή του.
Ὅταν κάποιος ἐντρυφήσει στὴ ζωὴ τοῦ Κωνσταντίνου, βρίσκει πάντοτε ἀναφορὰ στὴ μητέρα του, τὴν Ἁγία Ἑλένη ἀπὸ τὴ Βιθυνία, ποὺ ἦταν κατώτερης τάξης. Ὁ ἅγιος Ἀμβρόσιος ἀναφέρεται σ΄αὐτὴν ὡς «βοηθὸ σὲ κάποιο πανδοχεῖο». Καὶ αὐτὴ εἶναι ἡ πραγματικότητα. Ὡστόσο ἀν ἀναλογιστοῦμε τὶς ἰδιαίτερες συνθῆκες γύρω ἀπὸ τὴ ζωή της, τότε εἶναι ξεκάθαρο ὅτι ἡ Ἑλένη ἦταν μία ἀξιόλογη γυναίκα. Προκάλεσε καὶ διατήρησε τὴν προσοχὴ ἑνὸς νεαροῦ Ἰλλυριοῦ στρατιωτικοῦ, τοῦ Κωνστάντιου τοῦ Χλωροῦ, ὁ ὁποῖος ἦταν φανερὰ καὶ ἱκανὸς καὶ φιλόδοξος ( ἀφοῦ ἔγινε καὶ συμβασιλέας), στὸ σημεῖο νὰ τὴν παντρευτεῖ καὶ νὰ μείνει μαζί της μέχρι ποὺ ζήτησε διαζύγιο εἴκοσι χρόνια ἀργότερα γιὰ πολιτικοὺς λόγους.
Ὑπάρχει καὶ ἡ ἄποψη ὅτι ὁ Κωνστάντιος καὶ ἡ Ἑλένη δὲν ἦταν σύζυγοι νομικά, ἀλλὰ δεδομένης τῆς ἀποδοχῆς ποὺ εἶχε ὁ Κωνσταντῖνος ὡς νόμιμος διάδοχός του, καὶ ἡ ἄνοδος τῆς Ἑλένης στὸ ἀξίωμα τῆς Αὐγούστας, αὐτὴ ἡ ἐκδοχὴ δὲν φαίνεται νὰ εὐσταθεῖ. Ὅταν συναντήθηκαν, ὁ Κωνστάντιος εἶχε ἐκστρατεύσει στὴν Μικρὰ Ἀσία καὶ εἶχε ἀρχίσει νὰ ἀποκτᾶ φήμη. Θὰ μποροῦσε νὰ διάλεγε τὴν καλύτερη νύφη ἀπὸ τὶς πιὸ ἀριστοκρατικὲς οἰκογένειες. Τέτοιος γάμος θὰ τοῦ προσέφερε πλούτη καὶ ἐπιρροὴ ποὺ θὰ προωθοῦσε τὴν καριέρα του. Ὡστόσο ἡ Ἑλένη, ἡ φτωχὴ θυγατέρα ἑνὸς πανδοχέα, εἶχε κάτι ποὺ ἔκανε τὸν Κωνστάντιο (ὁ ὁποῖος θὰ ἔπρεπε νὰ ἦταν καλὸς γνώστης χαρακτήρων δεδομένης τῆς θέσης καὶ τῶν φιλοδοξιῶν του) νὰ τὴν παντρευτεῖ καὶ νὰ τὴν κρατήσει μαζί του ἀκόμα καὶ στὶς ἐκστρατεῖες του. Τί ἦταν αὐτὸ δὲν θὰ τὸ μάθουμε ποτέ, ἀλλὰ οἱ συνθῆκες τοῦ γάμου μ’ ἕνα μελλοντικὸ αὐτοκράτορα εἶναι ἀρκετὲς γιὰ νὰ ἀποδείξουν ὅτι πρέπει νὰ ἦταν ἀπὸ μόνη της πολὺ ἐντυπωσιακή.
Μετάφραση: Φιλοθέη
Παπα-Κωστα σου ευχομαι πολυχρονος! Να τα χιλιασεις! Αναλογιζομενος τα συγχρονα γεγονοτα και τις καταστασεις βαση των οποιων βασιλευουν στο πλανητη ηγετες που ειναι παντελως ξενοι απο το Χριστο θα μπορουσαμε αραγε να κανουμε αναφορες σχετικα με Αγιους Αυτοκρατορες του Βυζαντιου οπως στον Αγιο Ιωαννη Βατατζη αλλα και σε αλλους οι οποιες να δειχνουν οτι μπορει η γηινη κοσμικη εξουσια να συμπορευθει με την εν Χριστω Ζωη δεδομενου του γεγονοτος οτι ο Χριστος νικωντας το τριτο πειρασμο που ειχε στην ερημο εδειχνε την αντιθεση μεταξυ Αγιοτητας και κοσμικης εξουσιας?
ΑπάντησηΔιαγραφήΕυχαριστώ. Έχω σκοπό για μια σειρά αναρτήσεων με θέμα το Βυζάντιο. Ελπίζω να το καταφέρω
ΑπάντησηΔιαγραφή