Μία ἄχαρη ματαιοπονία

xristianiki.gr

Έχει γραφτεί από τον Παναγιώτη Ἰ. Μπούμη, Ὁμότ. Καθηγητής Παν/μίου Ἀθηνῶν
Δευτέρα, 22 Οκτώβριος 2018

Ὅταν πρό ἐτῶν ἀσχοληθήκαμε μέ τήν ἑρμηνεία τῶν ἑπτά ἐπιστολῶν τῆς Ἀποκαλύψεως τοῦ Ἰωάννου, οἱ ὁποῖες ἐμπεριέχονται στά τρία πρῶτα κεφάλαιά της, μᾶς δημιουργήθηκε μία μεγάλη ἀπορία. Πῶς καί γιατί; Ὅπως ἀποδείχθηκε καί ἀπό τά γεγονότα πού ἀναγράφονται σ' αὐτές τίς ἐπιστολές, αὐτές ἀναφέρονται στήν πορεία τῆς Ἐκκλησίας μέσα στήν Ἱστορία καί μάλιστα στήν πορεία τῶν δύο τμημάτων αὐτῆς: Ἀφ' ἑνός τή Ρωμαιοκαθολική Ἐκκλησία, μέ ἐπί κεφαλῆς τή Ρώμη, καί ἀφ' ἑτέρου τήν Ἀνατολική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, μέ κέντρο τήν Κωνσταντινούπολη.


Ἐκεῖ, λοιπόν, παρατηρήσαμε ὅτι ἡ ἱστορία τῆς πορείας αὐτῶν τῶν δύο μεγάλων τμημάτων, ἡ ὁποία περιγράφεται ἐναλλάξ καί προοδευτικῶς, κλείνει ἤ καταλήγει μέ τή Δυτική Ἐκκλησία (μέ τήν ἕβδομη ἐπιστολή), ἐνῶ θά ἦταν φυσικό-φυσιολογικό, ἐφ' ὅσον ἀρχίζει μέ τή Δύση (πρώτη ἐπιστολή), νά κλείνει μέ τήν Ἀνατολή μέ μία ὄγδοη ἐπιστολή. Θά ἔπρεπε δηλαδή γιά λόγους ἴσης μεταχείρισης τῶν δύο Ἐκκλησιῶν νά ἔχουμε 4 ἐπιστολές γιά τή Δύση (1,3,5,7) καί 4 γιά τήν Ἀνατολή (2,4,6,8) καί ὄχι, ὅπως τώρα συμβαίνει, 4 ἐπιστολές γιά τή Δύση καί 3 γιά τήν Ἀνατολή. 
Ἐμφανίζεται δηλαδή μέ αὐτόν τόν τρόπο σάν νά συνεχίζεται ἡ πορεία τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας, ἐφ' ὅσον μάλιστα τηρεῖ ἤ τηρήσει τά ὑπό τῶν 5ης-7ης ἐπιστολῶν ὑποδεικνυόμενα. Ἀντιθέτως, ἡ πορεία τῆς Ἀνατολῆς φαίνεται ὅτι διακόπτεται. Ἐμφανίζεται σά νά ἐξαφανίζεται ἡ Ἀνατολή, σάν νά παύει νά προχωράει ἤ νά ὑπάρχει. Καί τό φαινόμενο αὐτό μᾶς δημιούργησε ὄχι μόνο ἀπορία, ἀλλά καί ἔκπληξη καί ἀνησυχία.
Εὐτυχῶς ὅμως μετά τήν ἐνασχόλησή μας καί μέ τήν ἑρμηνεία ―τήν ἀποκρυπτογράφηση― τῶν δύο μικρῶν συμβολικῶν-προφητικῶν ἐπιστολῶν τοῦ Ἰωάννου νομίζουμε ὅτι μᾶς δόθηκε μιά ἀπάντηση πολύ ἱκανοποιητική μέ τή βοήθεια καί τῆς Ἱστορίας. Ὅτι δηλαδή στήν Ἀνατολή κατά τούς τελευταίους χρόνους (καί αἰῶνες) ἔχουμε μία οὐσιαστική ἀλλαγή. Μία ἀποκέντρωση, ἴσως ἀκόμη μία ἀποδυνάμωση τοῦ κέντρου «Κωνσταντινούπολις», πού ἐπῆλθε μέ τίς αὐτοκεφαλίες καί τίς αὐτονομίες, πού παραχώρησε ἑκουσίως ἤ ἀκουσίως αὐτό τό ἴδιο τό ἐκκλησιαστικό κέντρο (τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο). Ἔτσι ἔχουμε τήν ἴδια Ἐκκλησία τῆς Ἀνατολῆς, τήν Ὀρθόδοξη, ἀλλά μέ μία διαφορετική μορφή. Αὐτή δέν μπορεῖ νά συνεχίζει νά ἐκπροσωπεῖται, ὅπως μέχρι τώρα, μέ ἕναν «ἄγγελο» (= ἐπίσκοπο) συνοπτικῶς, ὅπως ἀρχίζουν οἱ ἑπτά ἐπιστολές τῆς Ἀποκαλύψεως.
Αὐτή ἡ ἑρμηνεία (ὅτι ἰδίως σήμερα ἡ Ἀνατολική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἡ Ἰωάννειος) ὑπάρχει καί ἐκπροσωπεῖται ἀπό πολλές αὐτοκέφαλες τοπικές Ἐκκλησίες, συμφωνεῖ καί μέ (τά) ἄλλα παρεχόμενα στοιχεῖα ἀπό τόν εὐαγγελιστή Ἰωάννη.
Αὐτό συγκεκριμένως ἐνισχύεται ὡς ἑξῆς καί ἀπό ἐκεῖνα πού γράφει ὁ Ἰωάννης στή Β΄ καθολική ἐπιστολή: Παρατηροῦμε δηλαδή ἐκεῖ ὅτι ὁ Ἰωάννης συμβολικῶς ἀπευθύνεται σέ μία ἐκλεκτή κυρία καί στά τέκνα της, γράφοντας: «Ὁ πρεσβύτερος ἐκλεκτῇ κυρίᾳ καί τοῖς τέκνοις αὐτῆς» (Β΄ Ἰω. 1). Ἀναφέρει δηλαδή καί τήν κυρία μητέρα καί ὄχι μόνο τά τέκνα της. Ἀντιθέτως, στέλνοντας ἀσπασμούς πρός αὐτήν ἀπό τήν πλευρά τῆς ἄλλης ἐκλεκτῆς ἀδελφῆς της, ἀναφέρει ὅτι οἱ ἀσπασμοί αὐτοί ἀπευθύνονται ἀπό τά τέκνα της καί ὄχι ἀπό τήν ἴδια τήν ἀδελφή της, γράφοντας: «Ἀσπάζεταί σε τά τέκνα τῆς ἀδελφῆς σου τῆς ἐκλεκτῆς» (Β΄ Ἰω. 13). Ἡ ἀντίθεση προκαλεῖ δικαιολογημένα ἐρωτηματικά. Σημειωθήτω ὅτι οἱ ἀδελφές αὐτές συμβολίζουν δύο ὑπερτοπικές καί διαχρονικές Ἐκκλησίες (προφανῶς τή Ρωμαιοκαθολική καί τήν Ὀρθόδοξη), ἐνῶ τά τέκνα τους συμβολίζουν τίς τοπικές-ἐθνικές Ἐκκλησίες, οἱ ὁποῖες ἀνήκουν σ' αὐτές.
Γιατί, λοιπόν, ὁ Ἰωάννης τό πράττει αὐτό, ἀναφέροντας μόνο τά τέκνα τῆς ἄλλης ἐκλεκτῆς ἀδελφῆς (τῆς Ὀρθόδοξης) ; Ὅτι ἔπαυε νά ὑπάρχει καί νά ὑφίσταται, δέν ἰσχύει οὔτε στηρίζεται πουθενά, γιατί ἤδη τήν χαρακτηρίζει ἐκλεκτή καί ὄχι μακαρία. Ἐξ ἄλλου, ὅπως ἔχουμε ἀναφέρει καί ἀλλοῦ, τό κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιο στό 21ο κεφάλαιο (στίχ. 22-23) δείχνει τόν Κύριο νά λέει πρός τόν Πέτρο: «Ἐάν αὐτόν (τόν Ἰωάννην) θέλω μένειν ἕως ἔρχομαι, τί πρός σέ». Καί εἴπαμε καί λέμε ὅτι προφανῶς ἐννοεῖ ὅτι ὁ Κύριος θέλει νά μείνει, νά διατηρηθεῖ, ἡ Ἰωάννειος Ἐκκλησία, τό σύνολο τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μέχρις ἐσχάτων. Νά διατηρηθεῖ ὡς σύνολο, ἀσχέτως τῆς διατηρήσεως τῆς ἐξωτερικῆς μορφῆς της, ὡς ἑνιαίας, ἐκπροσωπούμενη ἀπό ἕνα ἄγγελο-ἐπίσκοπο ἤ ὡς διακλαδωμένης σέ αὐτοκέφαλες-αὐτόνομες τοπικές Ἐκκλησίες, ὡς τέκνα. Καί νά διατηρηθεῖ φυσικά ὡς συνεχιστής τῆς παρουσίας καί τῆς ἀποστολῆς τοῦ Ἰωάννου.
Κατόπιν ὅλων αὐτῶν βγαίνει τό συμπέρασμα ὅτι, ἄν ἡ Ρωμαιοκαθολική Ἐκκλησία ὡς «κυρία» (= ἀφέντρα, προϊσταμένη) κατά τόν χαρακτηρισμό τοῦ Ἰωάννου, διατηρεῖ ἀκόμη τόν συγκεντρωτικό της χαρακτήρα καί μπορεῖ νά ἐκπροσωπεῖται ἀπό ἕνα «ἄγγελο»-ἐπίσκοπο, δέν ἰσχύει οὔτε μπορεῖ νά ἰσχύει γιά τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἡ ὁποία ἐμφανίζεται μέ πολλές αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες («τέκνα»). Γιά τό λόγο αὐτό οἱ ἐπιστολές τῆς Ἀποκαλύψεως σταματοῦν στήν ἕβδομη ἐπιστολή καί γι' αὐτό καί οἱ ἀναφερόμενοι ἀσπασμοί (Β΄ Ἰω. 13) ἀντί νά προέρχονται ἀπό σύνολη τήν ἄλλη ἀδελφή Ἐκκλησία (μέ ἕνα στόμα), προέρχονται ἀπό τά τέκνα της (καθένα ξεχωριστά). Καί εἴμαστε ὑποχρεωμένοι νά ἀκολουθήσουμε αὐτά, γιατί ἀπό τή στιγμή πού καταγράφηκε καί ἀπό τόν Ἰωάννη, ἔλαβε τό γεγονός αὐτό ἴσως ἐκ τῶν προτέρων (προφητικῶς) ἕνα εἶδος ἀναγνωρίσεως, κατακυρώσεως ἤ καί τελεσιδικίας, πού ἐπαληθεύεται καί ἀπό τήν Ἱστορία.
Ἑπομένως, καί ὁ προκαθήμενος τῆς Νέας Ρώμης ἀσκόπως καί ματαίως πασχίζει νά διατηρήσει ἤ μᾶλλον νά ἐνισχύσει οὐσιαστικῶς τήν πρωτοκαθεδρίαν του σήμερα, μετά ἀπό αὐτήν τήν ἐξέλιξη τῶν πραγμάτων. Ἀλλά καί ὁ προκαθήμενος τῆς ἔστω καί μεγάλης Ρωσικῆς Ἐκκλησίας δέν μπορεῖ νά ἐκπροσωπεῖ ὅλη τήν Ἀνατολική Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Γι' αὐτό ματαίως καί ἀκαίρως πράττει, ἐάν ἐπιδιώκει νά καταστεῖ «Τρίτη Ρώμη». Εἶναι μία ἄκαρπη προσπάθεια. Εἶναι μία ἄχαρη ματαιοπονία καί γιά τούς δύο παράγοντες. Ἀλλοῦ πρέπει νά κατευθύνουν τίς ἐπιδιώξεις τους καί τίς δυνάμεις τους, θά παρακαλούσαμε ταπεινοφρόνως, βάσει καί τῆς ἕκτης («πρός Φιλαδελφεῖς») ἐπιστολῆς τῆς Ἀποκαλύψεως καί τῶν Β΄ καί Γ΄ ἐπιστολῶν τοῦ Ἰωάννου. Ἔτσι θά εἶναι ἀληθινοί ἐκπρόσωποι τῆς Ἰωαννείου Ἐκκλησίας, τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, τῆς Ἐκκλησίας τῆς ἀγάπης.
Συνεπῶς καί πολύ περισσότερο, περί πρωτοκαθεδρίας ἤ πρωτείου ἐξουσίας τῆς Παλαιᾶς Ρώμης ἐπί τῆς Ὀρθόδοξης Ἀνατολῆς οὔτε λόγος.