Το μοντέλο διοίκησης του Άγιου Όρους

sputniknews.gr

Το μοντέλο διοίκησης του Άγιου Όρους χρονολογείται από το 972 μ.Χ. Η επιτυχία του είναι δεδομένη, καθώς η αθωνική χερσόνησος αποτελεί ένα από τα ισχυρότερα brand name όλου του κόσμου. Μπορεί να εφαρμοστεί στον... σκληρό κόσμο των επιχειρήσεων; Θα είχαμε μνημόνιο, αν ο υπουργός Οικονομικών ήταν μοναχός;

Το Άγιο Όρος αποτελεί ένα από τα ισχυρότερα brand name όλου του κόσμου. Ο λόγος της επιτυχίας δεν είναι άλλος από το αθωνικό management, το οποίο δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από τα υπόλοιπα μοντέλα διοίκησης. Το αντίθετο μάλιστα.

Άλλωστε, η επί τουλάχιστον 1.000 έτη εφαρμογή του συνεπάγεται ένα εύλογο ερώτημα: Γιατί δεν το υλοποιούμε και εμείς;

Ο Θοδωρής Σπηλιώτης, συγγραφέας του επιτυχημένου βιβλίου «Ο μοναχός που έγινε CEO», επιχειρεί να αποκωδικοποιήσει τις βασικές επιταγές αυτού του καινοτόμου επιχειρηματικού μοντέλου και να αναδείξει τις ομοιότητες μεταξύ του Άγιου Όρους και μιας… εταιρείας.

Τα παραπάνω, μάλιστα, έρχονται να επιβεβαιώσουν στο Sputnik και μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις, οι οποίες κόντρα στο ρεύμα της εποχής, έχουν καταφέρει να υιοθετήσουν και να μιμηθούν τη «συνταγή» των μοναχών της αθωνικής χερσονήσου.

Μονή ως… start-up επιχείρηση 

Αλήθεια, θα μπορούσε να φανταστεί κανείς ότι το μοντέλο διοίκησης μίας μονής του Αγίου Όρους ταυτίζεται σε τόσο μεγάλο ποσοστό με το μοντέλο διοίκησης μίας επιτυχημένης start-up επιχείρησης;

Και όμως, το Άγιο Όρος, σύμφωνα με τον κ. Σπηλιώτη, εδώ και περίπου 1.000 χρόνια, έχει καταφέρει να δείξει τον δρόμο προς την επιτυχία. Το μόνο που χρειάζεται να κάνει μία εταιρεία, είναι να εφαρμόσει απαρέγκλιτα ό,τι πράττουν οι μοναχοί.

Ίδιο Σύνταγμα από το 1924

Το Σύνταγμα του Άγιου Όρος φέρει την ονομασία «Καταστατικός Χάρτης» και περιλαμβάνει όλους τους κανόνες για τη διοίκηση της αθωνικής χερσονήσου. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο «Καταστατικός Χάρτης» δημιουργήθηκε το μακρινό… 972 μ.Χ. και η αναθεώρησή του λαμβάνει χώρα με χαρακτηριστική φειδώ, καθώς η τελευταία χρονολογείται από τις 10 Μαΐου του 1924.

Καταμερισμός της εργασίας 

Στις 20 συνολικά μονές του Άγιου Όρους, κάθε μοναχός αναλαμβάνει μία συγκεκριμένη εργασία, η οποία όμως κάθε ημέρα αλλάζει. Τη μία ημέρα, για παράδειγμα, καλείται να μαγειρέψει, την επομένη να καθαρίσει και τη μεθεπόμενη να πάει για ψάρεμα.

«Έτσι, όλοι μαθαίνουν να κάνουν τα πάντα, στο πλαίσιο της ισότητας, αλλά και της ταπεινότητας, καθώς ακόμη και ο ηγούμενος, δηλαδή ο επικεφαλής της μονής, οφείλει να καθαρίσει, να πλύνει και να κάνει ό,τι και οι υπόλοιποι» σχολιάζει ο κ. Σπηλιώτης.

Αν σας θυμίζει κάτι, πρόκειται για το γνωστό «rotation model», όπου ένας εργαζόμενος ανά τακτά χρονικά διαστήματα αναλαμβάνει διαφορετικό εταιρικό πόστο, αποκτώντας γνώση και εμπειρία σε μία σειρά τομέων. Πρόκειται για ένα μοντέλο, το οποίο καλλιεργεί πολυσχιδείς εργαζόμενους, οι οποίοι αποδεικνύονται μακροπρόθεσμα εξαιρετικά χρήσιμοι για την ίδια την εταιρεία.

Επίπεδη οργάνωση

Την ίδια ώρα, ο μοναχός κάθε μονής, όταν ανακύπτει ένα πρόβλημα, οποιασδήποτε φύσεως, απευθύνεται κατευθείαν στον ηγούμενο, δηλαδή στην κεφαλή της μονής. Δεν υπάρχουν ενδιάμεσα, επομένως, στάδια επικοινωνίας, αποφεύγοντας ως εκ τούτου τις γραφειοκρατικές δυσλειτουργίες και τη χρονοτριβή.

Στο λεξιλόγιο των επιχειρήσεων αυτό συνίσταται στο λεγόμενο «flat management», δηλαδή την επίπεδη οργάνωση μίας εταιρείας, μέσω της οποίας επιτυγχάνεται η ευελιξία και η ταχύτητα στη λήψη αποφάσεων.

Οικογενειακό κλίμα

Στο μεταξύ, ένα ακόμη χαρακτηριστικό γνώρισμα του Αγίου Όρους έγκειται στο οικογενειακό κλίμα. Οι μοναχοί λειτουργούν ως ένας ενιαίος οργανισμός, ως μία οικογένεια, όπου ο ένας προσέχει και νοιάζεται για τον άλλο.

Αντίστοιχα, το οικογενειακό κλίμα συνιστά πρωτεύουν συστατικό της επιτυχίας και για κάθε επιχείρηση. Οι καλές σχέσεις ανάμεσα στους εργαζόμενους, αλλά και μεταξύ των υπαλλήλων και της διοίκησης, συνεπάγονται την καλλιέργεια τον πρώτων και κρισιμότερων σπόρων για την υλοποίηση ενός ορθού επιχειρηματικού μοντέλου.

«Ένα καλό παράδειγμα οικογενειακού κλίματος, είναι το να τρώνε όλοι οι εργαζόμενοι μαζί. Έτσι, επιτυγχάνεται η σύσφιγξη των εργασιακών σχέσεων» επισημαίνει ο κ. Σπηλιώτης. Άλλωστε, όπως πιστοποιείται από μία σειρά επιστημονικών ερευνών (σ.σ. Harvard University), η θετική διάθεση των υπαλλήλων και το καλό εργασιακό κλίμα διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην αύξηση της παραγωγικότητας και της αποδοτικότητας μιας επιχείρησης.

Ο ρόλος του δοκίμου

Αυτός που αποφασίζει να εισέλθει στο Άγιο Όρος, δεν γίνεται κατευθείαν μοναχός, καθώς προηγείται η διαδικασία του δοκίμου, δηλαδή του ατόμου που δοκιμάζεται ώστε να καταστεί και επισήμως μοναχός.

Αυτή η περίοδος διαρκεί έως και τρία ή και περισσότερα χρόνια. Κατά το επίμαχο διάστημα, δεν δοκιμάζεται μόνο ο υποψήφιος μοναχός. Δοκιμάζεται και η μονή, στο αν δηλαδή, ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του.

Η δοκιμαστική περίοδος, όπως και ο ρόλος του δοκίμου, συναντώνται και στον κόσμο των επιχειρήσεων, όπου εργαζόμενος και εταιρεία «τεστάρουν» τη νέα επαγγελματική τους σχέση. Εκτός της εταιρείας, η οποία δοκιμάζει τις ικανότητες τους εργαζόμενου και ο τελευταίος «ελέγχει» την εταιρεία, κατά πόσο δηλαδή συνάδει με τα «θέλω» του.

Ο «καθοδηγητής» του εργαζόμενου

Σε κάθε μονή, ο ηγούμενος ή οι παλαιότεροι μοναχοί αναλαμβάνουν το έργο του καλωσορίσματος και της αφομοίωσης-ενσωμάτωσης του νέου μοναχού ή του δοκίμου. Ως εκ τούτου, ο τελευταίος καταφέρνει να υιοθετήσει άμεσα τη φιλοσοφία και την κουλτούρα, προσφέροντας σε σύντομο χρονικό διάστημα στην κοινότητα ό,τι περισσότερο μπορεί.

Την ίδια ώρα, σε κάθε επιχείρηση, την «εκπαίδευση» κάθε νέου εργαζόμενου συνήθως την αναλαμβάνουν οι πιο πεπειραμένοι συνάδελφοί του, οι οποίοι έχοντας τα εχέγγυα της εμπειρίας και της γνώσης, εισάγουν σταδιακά τον νεοφερμένο στην κουλτούρα του νέου του εργασιακού περιβάλλοντος.

Χωρίς… ΔΕΗ και ΕΥΔΑΠ

Η απομόνωση του Άγιου Όρους συνίσταται σε μεγάλο βαθμό στην αυτάρκειά του. Ό,τι χρειάζεται, το παράγει μόνο του. Ό,τι προϊόν επιθυμεί, το κατασκευάζει μόνο του. Η εξάρτηση από τον «έξω κόσμο» περιορίζεται στο ελάχιστο και αφορά σε υπηρεσίες και αγαθά, τα οποία είναι αδύνατο να καλυφθούν από τις μονές.

Είναι χαρακτηριστικά μάλιστα, ότι στην αθωνική χερσόνησο δεν υπάρχει τίποτα, το οποίο να μαρτυράει την ύπαρξη της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού. «Δεν υπάρχουν πουθενά καλώδια και κολώνες της ΔΕΗ» επιβεβαιώνει ο κ. Σπηλιώτης.

Ο λόγος; Η ηλεκτρική αυτάρκεια, η οποία εξασφαλίζεται με φωτοβολταϊκά και υδροηλεκτρική ενέργεια. Το ίδιο ισχύει και με την Εταιρεία Ύδρευσης, η οποία λάμπει δια της απουσίας της, καθώς οι μοναχοί προτιμούν το… βουνίσιο νερό.

Το συγκεκριμένο δόγμα (σ.σ. της αυτάρκειας), σύμφωνα με τον κ. Σπηλιώτη, θα πρέπει να υιοθετείται και από κάθε επιτυχημένη επιχείρηση, η οποία οφείλει να ασκεί το επιχειρείν με την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αυτονομία, μένοντας μακριά από τις υπηρεσίες «out-sourcing» και εστιάζοντας στην εσωτερική κάλυψη των αναγκών της.

Ηγούμενος ως… CEO

Οι ομοιότητες μεταξύ Αγίου Όρους και επιχείρησης δεν σταματούν εδώ, καθώς παρεμφερή στοιχεία συναντώνται και στη δομή. Χαρακτηριστικά, ο ηγούμενος κάθε μονής λειτουργεί ως τον διευθύνοντα σύμβουλο της κάθε εταιρείας (CEO). Λαμβάνει δηλαδή, όλες τις εκτελεστικές αποφάσεις που σχετίζονται με τη μονή.

Την ίδια ώρα, το σώμα της γεροντίας, δηλαδή το όργανο εποπτείας της λειτουργίας της εκάστοτε μονής, εκτελεί τα καθήκοντα του διοικητικού συμβουλίου (δ.σ.). Και στις δύο περιπτώσεις, ο ηγούμενος-CEO ασκεί την εκτελεστική διοίκηση, ενώ η γεροντία-διοικητικό συμβούλιο τη νομοθετική εξουσία.

Συναλλαγές χωρίς χρήματα

Ένα από τα εντυπωσιακά γνωρίσματα της λειτουργίας του Άγιου Όρους έγκειται στην απουσία του χρήματος κατά τις συναλλαγές των μονών. «Ανταλλάσσουν προϊόντα χωρίς την υποχρέωση καταβολής αντιτίμου» επισημαίνει χαρακτηριστικά ο κ. Σπηλιώτης.

Και προσθέτει: «Δεν υπάρχει η αίσθηση της συναλλαγής. Αντίθετα υπάρχει η αίσθηση της ανταλλαγής και κυρίως, η αίσθηση της αλληλεγγύης». Άλλωστε, ακόμη και στις ανταλλαγές προϊόντων, δεν ανακύπτει η αίσθηση της ισοτιμίας μεταξύ των ανταλλασσόμενων αγαθών. Μπορεί για παράδειγμα να υπάρξει ανταλλαγή μίας καρφίτσας με… 20 ψάρια.

Βέβαια, δεν ισχύει το ίδιο με τις συναλλαγές εκτός Άγιου Όρους, κατά τις οποίες οι μονές καταβάλλουν κανονικά το αντίτιμο για κάθε προϊόν ή υπηρεσία που χρειάζεται να αγοράσουν.

Η ιδέα της σύλληψης

Η ιδέα της σύλληψης όλων των παραπάνω αποτέλεσε απόρροια της τυχαίας απουσίας του ηγούμενου μίας συγκεκριμένης μονής του Άγιου Όρους. «Ο ηγούμενος ήταν εκτός του Άγιου Όρους, αλλά όλα δούλευαν τέλεια, παρότι έλειπε ο επικεφαλής» αφηγείται ο κ. Σπηλιώτης.

«Μού έκανε εντύπωση η οργάνωση, η πειθαρχία και η όλη λειτουργία της μονής» σπεύδει να συμπληρώσει, προτού αποκαλύψει ότι οι συγκεκριμένες σκέψεις τον οδήγησαν αμέσως στη σύλληψη του τίτλου «Ο Μοναχός που έγινε CEO».

«Πρώτα μου ήρθε ο τίτλος και μετά έκατσα να ερευνήσω το θέμα και να συγγράψω το βιβλίο» επισημαίνει χαρακτηριστικά, μιλώντας στο Sputnik. Μετά από την επίμαχη επίσκεψη, η οποία χρονολογείται τον Οκτώβριο του 2015, τα ταξίδια στο Άγιο Όρος έγιναν ολοένα και πιο συχνά και έφθασαν τον αριθμό των 8-9 σε διάστημα μόλις ενός έτους.

Δύο χρόνια αργότερα, και ειδικότερα τον Δεκέμβριο του 2017, ο κ. Σπηλιώτης παρουσίασε το βιβλίο του, το οποίο αμέσως κατέστη εξαιρετικά δημοφιλές, προσελκύοντας το ενδιαφέρον των αναγνωστών.

Σήμερα, ο ίδιος έχει αναπτύξει σημαντικές συνεργασίες με μία σειρά εγχώριων και αλλοδαπών πανεπιστημίων, ενώ διοργανώνει ειδικά σεμινάρια και ομιλίες, με στόχο την επικοινωνία του αθωνικού μοντέλου διοίκησης.

Επόμενος στόχος είναι η έκδοση του βιβλίο σε αγγλόφωνη και ρωσόφωνη έκδοση, καθώς όπως παραδέχεται, το ενδιαφέρον από το εξωτερικό και ιδίως τη Ρωσία, είναι μεγάλο. Άλλωστε, διόλου τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι η πλειονότητα των ξένων επισκεπτών του Άγιου Όρους είναι ρωσικής καταγωγής.

Το αθωνικό «rotation» σε μαλτέζικη πολυεθνική

«Ο Μοναχός που έγινε CEO» και το μοντέλο του «rotation» αποτέλεσε έμπνευση για τη μεγάλη πολυεθνική εταιρεία WHSmith». «Διάβασα το βιβλίο και μου έκανε μεγάλη εντύπωση ο παραλληλισμός μεταξύ του Άγιου Όρους και του κόσμου των επιχειρήσεων» δηλώνει στο Sputnik, o Βαγγέλης Παπαδήμας, επιχειρησιακός διευθυντής της WHSmith, η οποία δραστηριοποιείται στον κλάδο του Τύπου.

Κατόπιν ανάλυσης και ώριμης σκέψης, ο κ. Παπαδήμας αποφάσισε να εισαγάγει και στην εταιρεία, της οποίας προεδρεύει, το σύστημα του «rotation» «Βοηθάει στην ανάπτυξη του εργαζόμενου και της επιχείρησης» επισημαίνει χαρακτηριστικά, υπεραμυνόμενης της απόφασής του.

Οι περίπου 90 υπάλληλοι της μαλτέζικης πολυεθνικής στην Ελλάδα, μέσω της εναλλαγής εργασιακών πόστων, καταφέρνουν να αποκομίσουν νέες και χρήσιμες εμπειρίες, αναλαμβάνοντας καινούριες ευθύνες και αρμοδιότητες.

«Η αλλαγή των θέσεων εργασίας συνεπάγεται νέες αντιλήψεις και νέες ιδέες για τους υπάλληλους και την εταιρεία, ευρύτερα» σπεύδει να προσθέσει. Κατά τον ίδιο άλλωστε, η ανταπόκριση των εργαζομένων είναι κάτι παραπάνω από θετική, καθώς πέρα από την ανάπτυξη των προσωπικών ικανοτήτων τους, κατορθώνουν να ξεφύγουν από τη ρουτίνα της καθημερινότητας και να ανακαλύψουν νέα ταλέντα.

«Αυτός που εργάζεται στην αποθήκη, μπορεί να ανακαλύψει ότι έχει ταλέντο στην επικοινωνία και τις πωλήσεις, ενώ αυτός που εργάζεται στις πωλήσεις μπορεί να διαπιστώσει ότι έχει ταλέντο στην οργάνωση και την αρχειοθέτηση» εξηγεί αναλυτικά ο κ. Παπαδήμας.

Όλο αυτό, μάλιστα, όπως παραδέχεται, έχει σημαντικά μακροπρόθεσμα οφέλη και στην ίδια την εταιρεία. «Η ανάπτυξη του εργαζόμενου σημαίνει και ανάπτυξη της εταιρείας, καθώς έρχονται καλύτερες ιδέες, καλύτερες αντιλήψεις και καλύτερες λύσεις» τονίζει, χαρακτηριστικά.

Το σύστημα του «rotation» τέθηκε σε εφαρμογή στη WHSmith τον τελευταίο μήνα, ενώ το επόμενο χρονικό διάστημα αναμένεται να επεκταθεί σε όλες τις ιεραρχικές βαθμίδες της εταιρείας.

Μπορεί να εφαρμοστεί σε κρατικό επίπεδο;

Ο δήμαρχος της Ίου, Μιχάλης Πετρόπουλος, μιλώντας στο Sputnik, εστιάζει στην πολιτική διάσταση του αθωνικού management, καθώς ο ίδιος εφαρμόζει ήδη ορισμένες βασικές πτυχές του στη διοίκηση του κυκλαδίτικου δήμου.

«Εάν το βάλεις σ' ένα πολιτικοποιημένο πλαίσιο, τότε το αθωνικό management είναι σαν να προτείνει μια πολιτική πράξη» σχολιάζει χαρακτηριστικά. Και προσθέτει: «Πρόκειται για μια πολιτική πρόταση, την οποία αν την ακολουθήσεις βήμα-βήμα, μπορεί να έχει εφαρμογή στην πράξη».

Δεν παρέλειψε βέβαια, να επισημάνει ότι η υλοποίηση σε επίπεδο κράτους, προϋποθέτει τη στήριξη και την αποδοχή εκ μέρους των δημόσιων υπαλλήλων, όπως επίσης και την ύπαρξη ενός ικανοποιητικού επιπέδου εκπαίδευσης.

«Πρόκειται για ένα ανθρωποκεντρικό σύστημα, το οποίο ήδη εφαρμόζω ως δήμαρχος» σπεύδει να συμπληρώσει, στο ίδιο πλαίσιο.

Τι θα γινόταν αν ο υπουργός Οικονομικών ήταν μοναχός

Ο κ. Σπηλιώτης υπεραμυνόμενος του αθωνικού μοντέλου διοίκησης, προχωράει και ένα βήμα παραπέρα, επιχειρώντας να αναγάγει το συγκεκριμένο εγχειρίδιο σε τρόπο λειτουργίας του κράτους.

«Το μόνο σίγουρο είναι ότι αν κάποιος μοναχός ήταν υπουργός Οικονομικών, δεν θα είχαμε την οικονομική κρίση» επισημαίνει, μιλώντας στο Sputnik, προσθέτοντας ότι «το μοντέλο της ανθρωποκεντρικής φιλοσοφίας θα μπορούσε να επιλύσει τα προβλήματα των πολιτών».

Κατά τον ίδιο μάλιστα, παρά τα οκτώ χρόνια μνημονίων, η νοοτροπία της ελληνικής κοινωνίας δεν έχει αλλάξει. «Η αναξιοκρατία και η έλλειψη κοινωνικής πειθαρχίας εξακολουθούν να συνιστούν γνωρίσματα της κοινωνίας μας» παρατηρεί στο πλαίσιο αυτό.

«Το μήνυμα του βιβλίου, αλλά και το δικό μου, είναι ότι το αθωνικό μοντέλο έχει πλήρη εφαρμογή στις επιχειρήσεις και την οικονομία» αποφαίνεται εν κατακλείδι, σπεύδοντας να σημειώσει ότι το μείζον συνίσταται στην ικανότητά του (σ.σ. του βιβλίου) να «αλλάξει τη νοοτροπία μας».