Προβληματισμοί για το σημερινό τρόπο τέλεση της Λειτουργίας του Ιακώβου

romfea

Του Αρχιμ. Βασιλείου Μπακογιάννη στην Romfea.gr

---

Στήν ἐποχή τοῦ Ἁγίου Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου (στό ξεκίνημα δηλαδή τῆς Ἐκκλησίας), ἡ τέλεση τῆς Λειτουργίας περιοριζόταν στόν «Καθαγιασμό», καί σέ δυό-τρεῖς εὐχαριστιακές εὐχές.

Δέν ὑπῆρχε ἡ Προσκομιδή, δέν ὑπῆρχαν ἡ Μικρή καί Μεγάλη Εἴσοδος κ.λ.π., κ.λ.π., στοιχεῖα πού «ἀπαρτίζουν» τήν ἐν χρήσει «Λειτουργία τοῦ Ἰακώβου».

Πρᾶγμα πού σημαίνει πώς ἡ Λειτουργία αὐτή, δέν εἶναι «ἔργο» τοῦ Ἰακώβου, γιατί ἀκριβῶς ἄλλο τυπικό ἴσχυε στήν ἐποχή του, γι' αὐτό «καί ὁ 85ος τῶν ἁγίων Ἀποστόλων καί ὁ 39ος τῆς ἐν Λαοδικείᾳ, ἀπαριθμῶντας τά βιβλία τῆς Παλαιᾶς καί Καινῆς Διαθήκης καί τά ἀποστολικά, δέν ἀναφέρουν Λειτουργία τοῦ ἁγίου Ἰακώβου ἤ τοῦ ἁγίου Μάρκου» (Περισσότερα καί ἐνδιαφέροντα: Πρεσβυτέρου, Βασιλείου Σπηλιόπουλου. Θεία Λειτουργία τοῦ Ἁγίου Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου-Ὁ Δούειος ἵππος τῆς Λειτουργικῆς Ἀναγεννήσεως.

Σέ πολλές Ἱερές Μητροπόλεις τῆς πατρίδος μας, ἀλλά καί τοῦ ἐξωτερικοῦ, ἀνήμερα στή μνήμη τοῦ Ἁγίου Ἰακώβου τοῦ Ἀδερφοθέου (23 Ὀκτωβρίου) ἐπιτελεῖται ἡ ὁμώνυμη Λειτουργία.

Καί ἐπιτελεῖται (λένε) σύμφωνα μέ τήν ἀρχαία τάξη. Μακάρι νά γινόταν, ἀλλά δέν γίνεται.

1. Σ' αὐτή τή Λειτουργία, ὁ λειτουργός κοιτάει πρός τό λαό, πρός δυσμάς (ἔτσι κάνει καί ὁ Πάπας, ὅταν λειτουργεῖ).

Ἔτσι, κοιτώντας πρός δυσμάς, ἐπιτελοῦσαν τή Λειτουργία στήν ἀρχαία Ἐκκλησία;

Καί ὅμως εἶναι ἀρχαία παράδοση νά προσευχόμαστε, κοιτώντας πρός ἀνατολάς. (Μ. Βασίλειος, Περί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ΚΖ, 66 P.G: 192). Καί νά ἦταν μόνο αὐτό; Εἶναι σωστό νά ὑπάρχει δίπλα μας τό Ἅγιο Θυσιαστήριο (πού ἐγκαινιάζεται εἰδικά πρός ἐπιτέλεση τῆς Θ.Λειτουργίας), καί ἐμεῖς νά τό καταφρονοῦμε, καί νά λειτουργοῦμε σ' ἕνα τραπεζάκι;

Εἶναι σάν νά προσφέρουμε νερό στό βασιλιά σέ χάλκινο ποτῆρι, ἐνῶ ἔχουμε μπροστά μας ἕνα ὁλόχρυσο ποτῆρι!
Ἀλήθεια. Ἄν ζοῦσε σήμερα ὁ Ἀδελφόθεος Ἰάκωβος, θά καταφρονοῦσε τό Ἅγιο Θυσιαστήριο, καί θά ἐπιτελοῦσε τό Φρικτό Μυστήριο σ΄ἕνα τραπεζάκι;!

Ἄς μήν σχολιάσουμε, ὅτι μερικοί φθάνουν στό σημεῖο νά λειτουργοῦν καί στό προαύλιο τοῦ Ναοῦ, καταφρονώντας ἔτσι ὄχι μόνο τό Ἅγιο Θυσιαστήριο, ἀλλά καί ὁλόκληρο τόν Ἅγιο Οἶκο τοῦ Κυρίου, πού ἔγινε ἀποκλειστικά πρός λατρεία τοῦ Κυρίου! (Γ΄ Βασιλ. 8: 29. Γ΄ Βασιλ.9: 3).

2. Στήν ἀρχαία Ἐκκλησία δέν μποροῦσε ὁ ὁποιοσδήποτε νά παρακολουθήσει τή Λειτουργία.

«Συναχθέντες κλάσατε ἄρτον καί εὐχαριστήσατε προεξομολογησάμενοι τά παραπτώματα ὑμῶν, ὅπως καθαρά ἡ θυσία ὑμῶν εἴη» (Διδαχή τῶν Δώδεκα Ἀποστόλων 14,1).

Δηλαδή, οἱ Πιστοί πού θά παρακολουθοῦσαν τό Μυστήριο, ἔπρεπε πρωτίστως νά εἶναι καθαροί ἀκόμα καί ἀπό ἐλαφρά ἁμαρτήματα, γι'αὐτό καί πρό τῆς Λειτουργίας, ἐξομολογοῦντο δημοσίως.

Οἱ μή καθαροί δέν ἐπιτρεπόταν νά παραμείνουν οὔτε στόν Πρόναο· γιά νά μήν ἀκοῦνε τά λόγια τοῦ Μυστηρίου! (ΙΑ΄& ΙΒ΄τῆς Α΄).

Ὅμως, στή «Λειτουργία τοῦ Ἰακώβου», ὁ ὁποιοσδήποτε μπορεῖ, ὄχι μόνο νά ἀκούει τά λόγια τοῦ Μυστηρίου, ἀλλά καί νά τό βλέπει!

Τό πιό ἱερό πρᾶγμα πού εἶχαν οἱ Ἰσραηλῖτες, ἦταν ἡ Κιβωτό τῆς Διαθήκης. Ὅμως, ὁ Θεός ἔδωσε ἐντολή στό Μωυσῆ, νά τήν «ἐξαφανίσει» ἀπό τά μάτια τοῦ λαοῦ!

«Κατακαλύψεις τῷ καταπετά­σματι τήν κιβωτόν τοῦ μαρτυρίου» (Ἔξ. 26:34). Καί ὅταν χρειάσθηκε νά περάσουν τόν Ἰορδάνη, οἱ λαϊκοί ἔπρεπε νά στέκονται 800-1.000 μέτρα μακρυά ἀπό τήν Κιβωτό! (Ναυῆ 3:4). Ἔτσι ἔκρινε ὁ Κύριος· ἔτσι ἤθελε!

Τό πνεῦμα αὐτό (αὐτή ἡ «ἀπόσταση» ἀνάμεσα στό λαό καί στά «Ἅγια» ), εἰσῆλθε ἐξ ἀρχῆς καί στήν Ἐκκλησία.

«Οἱ Ἀπόστολοι καί οἱ Πατέρες (λέει ὁ Μ. Βασίλειος) πού ἐξ ἀρχῆς ρύθμισαν κάθε τι πού ἀφορᾶ τίς Ἐκκλησίες, προστάτευαν τήν ἱερότητα τῶν Μυστηρίων, μέ τό νά τά κρατᾶνε κρυφά». (Περί Ἁγίου Πνεύματος, ΚΖ', 66. P.G. 32:189).

Ἔτσι, μπορεῖ τό Τέμπλο στά πρωταχριστιανικά χρόνια νά ἦταν χαμηλό, ὅμως πάνω ἀπό τήν Ἁγία Τράπεζα ὑπῆρχε κάτι σάν κουβούκλιο, μέ κουρτίνες γύρω-γύρω, ἀποκρύβοντας ἔτσι τό τελούμενο Μυστήριο (Γεωργίου Ἀντουράκη, Χριστιανική ἀρχαιολογία καί ἐπιγραφική, Ἀθήνα 1987, σελ. 66 &340.).

Ὁ Ἱερέας ἔσκυβε μέσα στό κουβούκλιο, καί «κρυμμένος» λειτουργοῦσε. Ἦταν ὁ μόνος πού ἔβλεπε τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Κυρίου.

«Ὁ καί ἐμέ τόν ταπεινόν καί ἁμαρτωλόν καί ἀνάξιον δοῦλον σου (...) καλέσας εἰς τόν ἅγιον καί ὑπερμέγιστον βα­θμόν τῆς ἱερωσύνης, καί εἰσελθεῖν εἰς τό ἐνδ­ότερον τοῦ καταπετάσματος, εἰς τά Ἅγια τῶν Ἁγίων (...) καί θεάσασθαι αὐτοψεί τό πρόσωπον τῆς ἁγίας ἀναφορᾶς, καί ἀπολαῦσαι τῆς θείας καί ἱερᾶς Λειτουργίας». (Εὐχή ἀπό τήν Ἀκολουθία τοῦ Εὐχελαίου).

3ον. Στή λεγομένη «Λειτουργία τοῦ Ἰακώβου», ὁ λαός κοινωνεῖ ξεχωριστά τό Σῶμα τοῦ Κυρίου, καί ξεχωριστά τό Αἷμα, ὅπως γίνεται μέ τούς Ἱερεῖς.

Ὅμως, στήν ἀρχαία Ἐκκλησία γινόταν κάτι τό διαφορετικό, πού «ἀναβάθμιζε» τήν ἱερή αὐτή στιγμή.

Τό ἐκκλησίασμα κοινωνοῦσε γονατιστό! Καί παρέμενε γονατιστό, ὥσπου νά κοινωνήσουν ὅλοι οἱ Πιστοί, ἐξ οὗ καί ἡ προτροπή «ὀρθοί οἱ μεταλαβόντες...».

Κοινωνοῦσαν βέβαια καί οἱ Ἱερεῖς γονατιστοί, ἀλλά δέν κοινωνοῦσαν ἀπό μόνοι τους. Ὁ ἕνας κοινωνοῦσε τόν ἄλλον.

Ἄν λ.χ. λειτουργοῦσε ὁ Ἐπίσκοπος, γονάτιζε, καί ὁ Πρεσβύτερος τοῦ πρόσφερε τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Κυρίου.
Στή συνέχεια γονάτιζε ὁ Πρεσβύτερος, καί δεχόταν ἀπό τόν Ἐπίσκοπο τή Θεία Κοινωνία κ.ο.κ.

Δείχνοντας ἔτσι, πώς ἦταν μέλη ἑνός σώματος· καί πώς τό ἕνα μέλος ἔχει τήν ἀνάγκη τοῦ ἄλλου. (Περισσότερα: Πρωτοπρεσβυτέρου Παύλου Κουμαριανοῦ, «Σύναξη», τ.119, σελ. 55. Ἀπό τή μελέτη τοῦ R. Taft «Receiving Communion- a Forgotten Symbol» , Worship 57 (1983) σ. 412-418).

Θά ἦταν πράγματι διδακτικό, ἄν ἡ «Λειτουργία τοῦ Ἰακώβου» γινόταν μέ τήν ἀρχαία τάξη.

Οἱ Πιστοί νά ἐξομολογοῦνται δημόσια πρός τῆς Λειτουργίας· ὁ Ἐπίσκοπος νά τελεῖ «ἐν τῷ κρυπτῷ» τό Μυστήριο, νά γονατίζει, καί νά λαμβάνει τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ ἀπό τόν Πρεσβύτερο· νά γονατίζουν καί οἱ Πιστοί, καί νά κοινωνοῦν· ὅλη ἡ Σύναξη νά στέκεται γονατιστή ἐνώπιον τῆς Θείας Μεταλήψεως.

Μήπως τελικά, μέ τόν τρόπο πού κάνουμε σήμερα αὐτή τή Λειτουργία, ἀντί νά ὠφελήσουμε τό ποίμνιο, τό σκανδαλίζουμε;

Μήπως τό ὑποσυνείδητο μήνυμα, πού«ἐκπέμπεται» μέσα ἀπό αὐτό τό τυπικό, εἶναι ἡ καταφρόνηση τοῦ Μυστηρίου, καί ὄχι τό δέος καί ὁ σεβασμός του;