Ο Στράτος Μεϊντανόπουλος γράφει από τις Βρυξέλλες Ρήξη φ. 112
Άλλο πράγμα η οικολογία του Νότου κι άλλο η οικολογία του Βορρά. Ακούγοντας τη λέξη «οικολογία» στην Ελλάδα, ο πολίτης δεν ξέρει αν θα πρέπει να καγχάσει για τις συναλλαγές στο όνομα της «πράσινης ανάπτυξης», αν θα πρέπει να νιώσει συμπάθεια για ένα εναλλακτικό κίνημα που αλλάζει την καθημερινή ζωή του ή αν θα πρέπει να ειρωνευτεί κάποια σύγχρονη μόδαμ η οποία, στο κάτω-κάτω, δεν λύνει κάποια άμεσα προβλήματά του. Ο Αλγερινός φιλόσοφος Μοχάμεντ Ταλέμπ απαντά σε αυτήν την απορία στο πρόσφατο βιβλίο του με τίτλο «Η οικολογία από τη σκοπιά του Νότου». (Ειρήσθω εν παρόδω: είναι φυσιολογικό ένας Αραβας διανοούμενος να λύνει μιαν ελληνική απορία, μια απορία που διατυπώνεται δηλαδή στο μεταίχμιο Ανατολής και Δύσης και στη γκρίζα ζώνη μεταξύ αποικιοκρατουμένων και αποικιοκρατών). Σταχυολογώ αποσπάσματα από τη σχετική συνέντευξη που έδωσε στο τεύχος Φεβρουαρίου του γαλλικού περιοδικού Decroissance (‘’Απανάπτυξη’’):
«Πιστεύω ακράδαντα ότι οι ελίτ από τον χώρο της πολιτικής, της οικονομίας, του πολιτισμού και των μέσων ενημέρωσης θέλουν να πιστεύουμε ότι η παγκοσμιοποίηση αποτελεί κάτι το αναπόφευκτο. Ορισμένοι πιστεύουν ότι είναι προς όφελος όλων μας, άλλοι ότι πρέπει να γίνει πιο ηθική και άλλοι, τέλος, ότι πρέπει να υπάρξει μια ‘’άλλη’’ παγκοσμιοποίηση. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε το εξής: πίσω από την πλανητική οικονομία, την πλανητική επικοινωνία, τον πλανητικό μοντερνισμό, υπάρχει, ουσιαστικά, η δυτική οικονομία, η δυτική επικοινωνία, ο δυτικός μοντερνισμός. Η παγκοσμιοποίηση είναι, νομίζω, μία λέξη που εξαπατά. Πρόκειται ουσιαστικά περί εκδυτικισμού.
Η παγκοσμιοποίηση βασίζεται στην αρχή των άνισων ανταλλαγών στις σχέσεις Βορρά-Νότου. Δεν πρόκειται για δύο διαφορετικά και ανεξάρτητα συστήματα (ανεπτυγμένος Βορράς και υπανάπτυκτος Νότος) αλλά για ένα και μοναδικό σύστημα όπου η ανάπτυξη του Βορρά και η υπανάπτυξη του Νότου είναι αλληλένδετα. Η άνιση σχέση μεταξύ των είναι δομική. Ακόμα κι αν ο Νότος αυξήσει την παραγωγή και την κατανάλωση θα παραμείνει εσαεί στο στάδιο του εξηρτημένου καπιταλισμού.
Αυτή η εισαγωγή ήταν απαραίτητη για να δούμε τη διαφορά της οικολογίας του Νότου και της οικολογίας του Βορρά. Η πρώτη είναι απαραίτητη για την επιβίωση του πληθυσμού, η δεύτερη αποτελεί απλώς (πλην μιας συνεπούς μειοψηφίας) μία ενασχόληση, μία ψυχική διάθεση. Εν μέρει η διαφορά είναι και ταξική: ο λαϊκός χαρακτήρας της οικολογίας του Νότου (αγροτες και φτωχά στρώματα των πόλεων) έρχεται σε χτυπητή αντίθεση με την οικολογία του Βορρά στην οποία κυριαρχούν οι εύπορες μεσαίες τάξεις και η οποία είνα συνώνυμη με τον πράσινο καπιταλισμό.
Και μιά ακόμη θεμελιώδης διαφορά των δύο: η πνευματική διάσταση, η οποία σχεδόν απουσιάζει στον Βορρά. Η οικολογία στην Ινδία, στη Βραζιλία, στην Μπουρκίνα Φάσο, στην Παλαιστίνη είναι αδιαχώριστη από την έννοια του ιερού. Ασφαλώς η θρησκεία αλλοτριώνει και η σχέση της με την πολιτική είναι επαμφοτερίζουσα. Συγχρόνως όμως πρέπει να είναι κανείς τυφλός για να μη δει ότι η θρησκεία διαδραμάτιζε και διαδαματίζει ρόλο στη δυναμική της οικολογίας, της δημοκρατίας, της αλληλέγγυας οικονομίας. Στη Δύση πάλι – ακόμα κι αν ορισμένοι προωθούν την οικολογία ως χαρούμενη λιτότητα, ως εκούσια απλότητα – η οικολογία είναι συνήθως τεχνοκρατική και ο ρόλος των εμπειρογνωμόνων υπέρ του δέοντος σημαντικός και όχι πάντα νομιμοποιημένος.
Στο Βορρά το περιβάλλον αποτελεί «πόρο». Στο Νότο το περιβάλλον ανήκει στην κοινότητα. Ο δεσμός με τη γη είναι ωφελιμιστικός αλλά και πνευματικός. Στο Νότο οι οικολογικοί αγώνες είναι έκφραση:
• ταξικής πάλης, αφενός, μεταξύ καταπιεσμένων λαών ή αδύναμων κοινοτήτων και, αφετέρου, πολυεθνικών, νεοαποικιακών και ιμπεριαλιστικών κρατών και τοποτηρητών τους (παρασιτική αστική τάξη, γαιοκτήμονες κ.ά.)
• πολιτισμικού αγώνα, ώστε να διασωθει η προγονική τεχνογνωσία και οι πολιτιστικές παραδόσεις από τη δυτική επέλαση
• πνευματικού αγώνα, ώστε να προφυλαχθεί η θρησκευτική κληρονομιά και η έννοια του ιερού από την τυποποίηση και τον βιασμό του φαντασιακού
• περιβαλλοντικού αγώνα για την προστασία του χώρου οπου ζουν οι ντόπιοι πληθυσμοί.
Δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε τον οικολογικό αγώνα των κινημάτων από το ιμπεριαλιστικό κεφάλαιο του Βορρά, από τις ντόπιες κοινωνικές τάξεις που το στηρίζουν.
Το κίνημα της απανάπτυξης μοιράζεται μεγάλο κομμάτι από τις ανησυχίες της οικολογίας του Νότου. Δυστυχώς όμως η απανάπτυξη θεωρείται ως ποσοτικό θέμα ενώ είναι ποιοτικό.
Η πρόκληση, ενάντια στη βιώσιμη ανάπτυξη που προωθεί ο Βορράς, είναι να οικοδομήσουμε συμμαχίες με τη θεολογία της απελευθέρωσης, τον οικοσοσιαλισμό, την κοινωνική και ελευθεριακή οικολογία, τον οικοφεμινισμό, τον ρομαντικό μαρξισμό.»
Η παγκοσμιοποίηση βασίζεται στην αρχή των άνισων ανταλλαγών στις σχέσεις Βορρά-Νότου. Δεν πρόκειται για δύο διαφορετικά και ανεξάρτητα συστήματα (ανεπτυγμένος Βορράς και υπανάπτυκτος Νότος) αλλά για ένα και μοναδικό σύστημα όπου η ανάπτυξη του Βορρά και η υπανάπτυξη του Νότου είναι αλληλένδετα. Η άνιση σχέση μεταξύ των είναι δομική. Ακόμα κι αν ο Νότος αυξήσει την παραγωγή και την κατανάλωση θα παραμείνει εσαεί στο στάδιο του εξηρτημένου καπιταλισμού.
Αυτή η εισαγωγή ήταν απαραίτητη για να δούμε τη διαφορά της οικολογίας του Νότου και της οικολογίας του Βορρά. Η πρώτη είναι απαραίτητη για την επιβίωση του πληθυσμού, η δεύτερη αποτελεί απλώς (πλην μιας συνεπούς μειοψηφίας) μία ενασχόληση, μία ψυχική διάθεση. Εν μέρει η διαφορά είναι και ταξική: ο λαϊκός χαρακτήρας της οικολογίας του Νότου (αγροτες και φτωχά στρώματα των πόλεων) έρχεται σε χτυπητή αντίθεση με την οικολογία του Βορρά στην οποία κυριαρχούν οι εύπορες μεσαίες τάξεις και η οποία είνα συνώνυμη με τον πράσινο καπιταλισμό.
Και μιά ακόμη θεμελιώδης διαφορά των δύο: η πνευματική διάσταση, η οποία σχεδόν απουσιάζει στον Βορρά. Η οικολογία στην Ινδία, στη Βραζιλία, στην Μπουρκίνα Φάσο, στην Παλαιστίνη είναι αδιαχώριστη από την έννοια του ιερού. Ασφαλώς η θρησκεία αλλοτριώνει και η σχέση της με την πολιτική είναι επαμφοτερίζουσα. Συγχρόνως όμως πρέπει να είναι κανείς τυφλός για να μη δει ότι η θρησκεία διαδραμάτιζε και διαδαματίζει ρόλο στη δυναμική της οικολογίας, της δημοκρατίας, της αλληλέγγυας οικονομίας. Στη Δύση πάλι – ακόμα κι αν ορισμένοι προωθούν την οικολογία ως χαρούμενη λιτότητα, ως εκούσια απλότητα – η οικολογία είναι συνήθως τεχνοκρατική και ο ρόλος των εμπειρογνωμόνων υπέρ του δέοντος σημαντικός και όχι πάντα νομιμοποιημένος.
Στο Βορρά το περιβάλλον αποτελεί «πόρο». Στο Νότο το περιβάλλον ανήκει στην κοινότητα. Ο δεσμός με τη γη είναι ωφελιμιστικός αλλά και πνευματικός. Στο Νότο οι οικολογικοί αγώνες είναι έκφραση:
• ταξικής πάλης, αφενός, μεταξύ καταπιεσμένων λαών ή αδύναμων κοινοτήτων και, αφετέρου, πολυεθνικών, νεοαποικιακών και ιμπεριαλιστικών κρατών και τοποτηρητών τους (παρασιτική αστική τάξη, γαιοκτήμονες κ.ά.)
• πολιτισμικού αγώνα, ώστε να διασωθει η προγονική τεχνογνωσία και οι πολιτιστικές παραδόσεις από τη δυτική επέλαση
• πνευματικού αγώνα, ώστε να προφυλαχθεί η θρησκευτική κληρονομιά και η έννοια του ιερού από την τυποποίηση και τον βιασμό του φαντασιακού
• περιβαλλοντικού αγώνα για την προστασία του χώρου οπου ζουν οι ντόπιοι πληθυσμοί.
Δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε τον οικολογικό αγώνα των κινημάτων από το ιμπεριαλιστικό κεφάλαιο του Βορρά, από τις ντόπιες κοινωνικές τάξεις που το στηρίζουν.
Το κίνημα της απανάπτυξης μοιράζεται μεγάλο κομμάτι από τις ανησυχίες της οικολογίας του Νότου. Δυστυχώς όμως η απανάπτυξη θεωρείται ως ποσοτικό θέμα ενώ είναι ποιοτικό.
Η πρόκληση, ενάντια στη βιώσιμη ανάπτυξη που προωθεί ο Βορράς, είναι να οικοδομήσουμε συμμαχίες με τη θεολογία της απελευθέρωσης, τον οικοσοσιαλισμό, την κοινωνική και ελευθεριακή οικολογία, τον οικοφεμινισμό, τον ρομαντικό μαρξισμό.»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου