Μια διεθνής ομάδα επιστημόνων ξεκίνησε πρόσφατα ένα φιλόδοξο έργο με στόχο την αποκρυπτογράφηση της γλώσσας των φαλαινών και την επικοινωνία με αυτά τα μεγαλοπρεπή θαλάσσια θηλαστικά. Η έρευνα είναι γνωστή ως Project CETI (The Cetacean Translation Initiative).
Προκειμένου να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, οι επιστήμονες θα χρησιμοποιήσουν μηχανική μάθηση και μη επεμβατική ρομποτική για να ακούσουν και να μεταφράσουν τη γλώσσα των φαλαινών πριν επιχειρήσουν να επικοινωνήσουν μαζί τους.
Η φάλαινα φυσητήρας έχει τον μεγαλύτερο εγκέφαλο στη Γη (πάνω από πέντε φορές βαρύτερο από τον ανθρώπινο εγκέφαλο), ζει σε στενά συνδεδεμένες οικογενειακές ομάδες και διαθέτει ένα πολύπλοκο σύστημα επικοινωνίας. Οι φάλαινες είναι ζωτικής σημασίας για το περιβάλλον μας, καθώς υποστηρίζουν την παροχή οξυγόνου και κρατούν τον άνθρακα μακριά από την ατμόσφαιρα.
Πώς γεννήθηκε η ιδέα
Η ιδέα γεννήθηκε το 2017, όταν μια διεθνής ομάδα επιστημόνων πέρασε ένα χρόνο μαζί στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ στο Κέιμπριτζ της Μασαχουσέτης, στο πλαίσιο μιας υποτροφίας. Μια μέρα, η Σάφι Γκόλντβασσερ, μια επιστήμονας υπολογιστών και ειδική στην κρυπτογραφία επισκέφθηκε τον Ντέιβιντ Γκρούμπερ, έναν θαλάσσιο βιολόγο στο City University of New York. Η ερευνήτρια είχε ακούσει μια σειρά από ήχους που της θύμιζαν τον θόρυβο που κάνει ένα ελαττωματικό ηλεκτρονικό κύκλωμα – ή τον κώδικα Μορς. Ο Γκρούμπερ της εξήγησε ότι έτσι επικοινωνούν μεταξύ τους οι φάλαινες φυσητήρες. Τότε η Γκόλντβασσερ του είπε αστειευόμενη, ότι ίσως θα έπρεπε να φτιάξουμε ένα πρόγραμμα που θα μεταφράζει τους ήχους των φαλαινών ώστε να μπορούμε να τους καταλάβουμε και εμείς οι άνθρωποι.
Οι δυο ερευνητές παρουσίασαν την ιδέα στον Μάικλ Μπρόνστιν, επιστήμονα πληροφορικής στο Imperial College του Λονδίνου και ειδικό στη μηχανική μάθηση. Ο Μπρόνστιν ήταν πεπεισμένος ότι αυτοί οι ήχοι που κάνουν οι φάλαινες, έχουν μια δομή που τους επιτρέπει αυτού του είδους την ανάλυση.
«Τα ζώα αυτά αναπαράγουν έναν ήχο σαν κλικ σε διάφορες συχνότητες όταν βρίσκονται σε παρέα με άλλες φάλαινες. Είναι αυτός ένας απλός κώδικας ή μια πραγματική γλώσσα όμως», λέει ο συν-επικεφαλής του προγράμματος Νταν Τσέρνοβ, καθηγητής Θαλάσσιας Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Χάιφα.
«Αυτή τη στιγμή, η βάση δεδομένων μας δεν είναι αρκετά πλήρης για να γνωρίζουμε την απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Ωστόσο, με την πρόοδο της μηχανικής μάθησης, και της προηγμένης γλωσσολογίας συνειδητοποιήσαμε ότι αν συγκεντρώσουμε αρκετά δεδομένα σχετικά με τους ήχους, το πλαίσιο στο οποίο χρησιμοποιούνται και κατανοούνται, καθώς και τη συμπεριφορά και τα κίνητρα που κρύβονται πίσω από αυτούς τους ήχους, μπορούμε στη συνέχεια να αναπτύξουμε έναν αλγόριθμο που θα καθορίσει αν έχουν μια αυθεντική γλώσσα».
Έχουν τα ζώα τη δική τους γλώσσα;
Τα ζώα επικοινωνούν αλλά δεν μιλούν, ισχυρίζεται ο αυστριακός βιολόγος Κόνραντ Λόρεντζ, ένας από τους πρωτοπόρους της επιστήμης της συμπεριφοράς των ζώων.
«Νομίζω μάλλον ότι δεν έχουμε κοιτάξει αρκετά προσεκτικά», αντιτείνει ο Κάρστεν Μπρένσινγκ, ένας Γερμανός θαλάσσιος βιολόγος που έχει γράψει πολλά βιβλία για την επικοινωνία των ζώων. Ο ερευνητής είναι πεπεισμένος ότι οι εκφράσεις πολλών ζώων μπορούν σίγουρα να χαρακτηριστούν γλώσσα. Θα πρέπει ωστόσο να πληρούνται διάφορες προϋποθέσεις. «Πρώτα απ’ όλα, η γλώσσα έχει σημασιολογία. Αυτό σημαίνει ότι ορισμένες φωνές έχουν ένα σταθερό νόημα που δεν αλλάζει».
Η δεύτερη προϋπόθεση είναι η γραμματική, κανόνες δηλαδή για τον σχηματισμό προτάσεων. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι επιστήμονες ήταν πεπεισμένοι ότι η επικοινωνία των ζώων στερείται οποιασδήποτε δομής πρότασης. Αλλά το 2016, μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο «Nature Communications» κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ένα τουλάχιστον πουλί, ο ιαπωνικός καλόγερος (ένα είδος παπαδίτσας), που φημίζεται για το φωνητικό ρεπερτόριο του, έχει αναπτύξει σύνταξη. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα πουλιά αυτά χρησιμοποιούν δύο διαφορετικές φωνές για να προειδοποιήσουν το ένα το άλλο όταν πλησιάζει ένας θηρευτής.
Σύμφωνα με το τρίτο κριτήριο, οι φωνές ενός ζωικού είδους δεν αποτελούν γλώσσα αν είναι εντελώς έμφυτες. Ο Λόρεντζ πίστευε ότι τα ζώα γεννιούνται με ένα ρεπερτόριο εκφράσεων και δεν μαθαίνουν πολλές νέες στη διάρκεια της ζωής τους. Αρκετά είδη ζώων έχουν αποδειχθεί ότι μπορούν να μάθουν νέο λεξιλόγιο, να αναπτύξουν διαλέκτους και να αναγνωρίζουν το ένα το άλλο με το όνομά του. Ορισμένα πτηνά μαθαίνουν ακόμη και να μιμούνται τους ήχους κλήσης του κινητού τηλεφώνου.
Οι γλωσσικοί ήχοι «κλικ» των φαλαινών φυσητήρων είναι ιδανικοί για την προσπάθεια αποκωδικοποίησης των νοημάτων τους επειδή, σε αντίθεση με τους συνεχείς ήχους που παράγουν άλλα είδη φαλαινών, είναι εύκολο να μεταφραστούν σε μονάδες και μηδενικά. Τα ζώα καταδύονται στα μεγαλύτερα βάθη των ωκεανών και επικοινωνούν σε μεγάλες αποστάσεις, οπότε δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη γλώσσα του σώματος και τις εκφράσεις του προσώπου, που αποτελούν σημαντικά μέσα επικοινωνίας για άλλα ζώα.
Αν η ιδέα του Μπρόνστιν λειτουργήσει, θα μπορούσε να αναπτυχθεί ένα σύστημα ανάλογο με τα ανθρώπινα γλωσσικά μοντέλα που θα παράγει γραμματικά σωστές εκφράσεις φαλαινών. Το επόμενο βήμα θα ήταν ένα διαδραστικό chatbot που θα προσπαθούσε να εμπλακεί σε διάλογο με τις φάλαινες. Θα πρέπει να αναπτυχθούν και αισθητήρες για την καταγραφή των μεμονωμένων φαλαινών και την παρακολούθηση των τοποθεσιών τους. Αυτοί είναι απαραίτητοι για να αντιστοιχίσουν με σαφήνεια μεμονωμένους ήχους σε ένα συγκεκριμένο ζώο.
Κατά τη διάρκεια μιας περιόδου πέντε ετών, το έργο CETI θα συγκεντρώσει μια διεθνή ομάδα κρυπτογράφων, ρομποτιστών, γλωσσολόγων, θαλάσσιων βιολόγων και τεχνολόγων, προκειμένου να αναπτύξει μη επεμβατικές συσκευές και να τις χρησιμοποιήσει για τη συλλογή και ερμηνεία των ήχων που παράγει ένας μεγάλος αριθμός φαλαινών. Σύμφωνα με τον καθηγητή Τσέρνοβ, ο απώτερος στόχος αυτού του έργου θα είναι η επικοινωνία με τις φάλαινες, με τους δικούς τους όρους.
«Το έργο CETI είναι ένα ανθρώπινο ταξίδι στη σχέση μας με τα άλλα πλάσματα του πλανήτη», δήλωσε ο Γκρούμπερ.
«Μέσα από την κατανόηση ενός μη ανθρώπινου είδους και τη δύναμη της συνεργατικής έρευνας, ελπίζουμε να πυροδοτήσουμε ένα παγκόσμιο κίνημα για την αναδιαμόρφωση της σχέσης μας με τη ζωή στη Γη και τη σύνδεση με τη φύση και τη μάθηση από αυτήν. Νομίζω ότι είναι πολύ αλαζονικό να πιστεύουμε ότι ο Homo sapiens είναι το μόνο ευφυές και ευαίσθητο πλάσμα στη Γη», λέει ο Μπρόνστιν.
ΠΗΓΗ: Smithsonian, Earth
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου