Η οικονομία του διαμοιρασμού

ardin-rixi

του Νίκου Ντάσιου από την Ρήξη φ. 145

Η «οικονομία του διαμοιρασμού» ορίζεται από τους Μπόστμαν και Ρότζερς ως «εκείνο το οικονομικό σύστημα που βασίζεται στην κοινή χρήση αγαθών και υπηρεσιών δωρεάν ή έναντι αμοιβής, μεταξύ ομότιμων ιδιωτών» και εντάσσεται στο πλαίσιο της «συνεργατικής οικονομίας», σύμφωνα με σχετική γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών (ΕΕ C51/10-2-2016). Η δωρεάν χρήση ήτοι «οικονομία της δωρεάς», αφορά σε μη κερδοσκοπικές συναλλαγές ενώ οι κερδοσκοπικές δραστηριότητες, συνδέονται με τη λειτουργία διαδικτυακών πλατφορμών υπό την κατοχή ιδιωτών-επενδυτών.

Στον τομέα των καταλυμάτων, σχετικές πλατφόρμες είναι οι: Airbnb, Rentalia, Homeaway, Couchsurfing, Bedycasa, στις οποίες εγγράφονται ιδιοκτήτες ακινήτων για προσωρινό διαμοιρασμό δωματίων, σπιτιών, ακόμα και ξενώνων, πανσιόν και τουριστικών καταλυμάτων. Στον τομέα των μεταφορών, αντίστοιχες πλατφόρμες είναι οι: Blablacar, Umcoche, Liftshare, Karzoo, στις οποίες είναι δυνατή η εγγραφή ιδιοκτητών ΙΧ διατεθειμένων να μοιραστούν με άλλους τις ελεύθερες θέσεις των οχημάτων τους στα ταξίδια εντός και εκτός των πόλεων. Η Uber είναι μια αντίστοιχη πλατφόρμα η οποία, εκτός του διαμοιρασμού των οχημάτων, προτείνει και υπηρεσίες μετακινήσεων με προσφυγή σε επαγγελματίες οδηγούς.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο παγκόσμιος όγκος συναλλαγών που αντιστοιχούν στο κερδοσκοπικό κομμάτι της «οικονομίας του διαμοιρασμού» ήταν, το 2013, 3,5 δισ. $ για να ξεπεράσει σε μόλις 5 χρόνια τα 30 δισ. $, σημειώνοντας μέση ετήσια αύξηση 25%!
Τα βασικά ζητήματα που ανακύπτουν απ’ αυτή την ταχεία επέκταση του εν λόγω οικονομικού μοντέλου αφορούν στη διασφάλιση των εργασιακών δικαιωμάτων, την απόδοση των φορολογικών εσόδων στις κρατικές αρχές, τον βαθμό καταστρατήγησης της εθνικής νομοθεσίας, δεδομένης της απουσίας σχετικών ευρωπαϊκών ή και διηπειρωτικών ρυθμίσεων, αφού πολλές από τις παραπάνω πλατφόρμες έχουν την έδρα τους στις ΗΠΑ.
Αποτελεί όμως το συγκεκριμένο μοντέλο «συνεργατική οικονομία»; Η Airbnb, όταν ξεκίνησε στις ΗΠΑ το 2008, διαφήμιζε μια πλατφόρμα όπου θα μπορούσε κάποιος συνταξιούχος, άνεργος ή απλός άνθρωπος που ήθελε να συμπληρώσει το εισόδημά του, να εκμισθώσει ένα κενό δωμάτιο του σπιτιού του μοιραζόμενος την ταξιδιωτική εμπειρία με έναν επισκέπτη στην πόλη του. Σήμερα στο Λονδίνο ένας ιδιώτης νοικιάζει μέσω του Airbnb 881 ιδιοκτησίες που του αποφέρουν έσοδα 15,6 εκατ €, …ακόμα και στη «σοσιαλιστική» Αβάνα κάποιος ιδιώτης εκμισθώνει 132 σπίτια εισπράττοντας 6,9 εκατ. $.
Στην Ελλάδα, μέσα σε λίγους μήνες, σύμφωνα με τα στοιχεία της ανεξάρτητης υπηρεσίας inside Airbnb, το 44% των αγγελιών αφορούν πολλαπλές καταχωρήσεις από έναν ιδιώτη, με πρώτη στη λίστα την εταιρεία EasyBnB που ειδικεύεται στην εξυπηρέτηση ιδιωτών που ενδιαφέρονται να εκμισθώσουν το ακίνητό τους.
Το λόμπι της Aibnb στις Βρυξέλλες ξόδεψε 500.000€ σε μόλις δύο χρόνια, επιτυγχάνοντας σημαντικές υποχωρήσεις, όπως φαίνεται στο ψήφισμα της 15ης Ιουνίου 2017 του Ευρωκοινοβουλίου, το οποίο «καταδικάζει τους κανόνες που επιβάλλουν ορισμένες δημόσιες αρχές για τον περιορισμό της προσφοράς τουριστικών καταλυμάτων μέσω της συνεργατικής οικονομίας». Η εταιρεία έφτασε μάλιστα στο σημείο να καταγγείλει τις διοικήσεις πόλεων όπως της Βαρκελώνης, του Βερολίνου, του Παρισιού και του Άμστερνταμ για μέτρα που θέσπισαν παραβιάζοντας τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς, παραπέμποντάς τες στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο!
Η «ριζοσπάστρια» δήμαρχος της Βαρκελώνης Άντα Κολάου μαζί με μέτρα για την υποστήριξη νοικοκυριών που πλήττονται από τη φτώχεια και την ανεργία, ανέστειλε τη βραχυχρόνια εκμίσθωση σε όλο το ιστορικό κέντρο της πόλης, ενώ από το 2015 έπαψαν να εκδίδονται νέες τουριστικές άδειες. Στο Παρίσι, η δυνατότητα ενοικίασης περιορίστηκε στις 120 μέρες το χρόνο και καθιερώθηκε το μητρώο κατοικιών με αυστηρές προδιαγραφές εγγραφής στη σχετική πλατφόρμα, ενώ στο Άμστερνταμ ο χρόνος ενοικίασης δεν ξεπερνάει τις 60 μέρες τον χρόνο.
Το Βερολίνο απαγόρευσε τις νέες άδειες, επιστρέφοντας 8.000 σπίτια στην εγχώρια αγορά κατοικίας, με την Ένωση Γερμανών ξενοδόχων να δηλώνει σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές της Ε.Ε: «…το παρόν νομικό κενό αποβαίνει εις βάρος των ενοικιαστών, των κατοίκων και φορολογούμενων, ενώ στρεβλώνει τον ανταγωνισμό εις βάρος της υπέρμετρα ρυθμιζόμενης βιομηχανίας των ξενοδοχείων».
Στις παραπάνω πόλεις η εμπειρία της επέκτασης του Airbnb και της αύξησης των τουριστικών ροών είχε παντού τα ίδια αποτελέσματα: δραματική αύξηση των ενοικίων για τις μακροχρόνιες μισθώσεις, περιορισμό στη διάθεση σπιτιών προς ενοικίαση με αρνητικές επιπτώσεις σε φοιτητές, μετακινούμενους και εποχικά εργαζομένους, ηχορύπανση σε ώρες κοινής ησυχίας, αλλοίωση της τοπικής-πολιτιστικής ταυτότητας των πόλεων.
Στην Ελλάδα, που τα μνημόνια έχουν καταστήσει τη χώρα «προτεκτοράτο», έρμαιο των κερδοσκοπικών τάσεων της παγκόσμιας οικονομίας, κι όπου οι δήμαρχοι της πρωτεύουσας και συμπρωτεύουσας συμπεριφέρονται περισσότερο σαν επιχειρηματίες–μάνατζερ παρά σαν θεματοφύλακες του πολιτιστικού-ιστορικού αποθέματος και των συλλογικών δημόσιων αγαθών, το μέλλον προβλέπεται δυσοίωνο.
Την ώρα που ο κος Καμίνης επιχαίρει που το 2018 η πόλη θα σπάσει το ρεκόρ των 5 εκατομμυρίων τουριστών, μόνο στο κέντρο της Αθήνας ο αριθμός των προς εκμίσθωση ακινήτων μέσω Airbnb έχει φτάσει τα 5.127, ενώ πριν από 9 μήνες δεν ξεπερνούσαν τις 2.500. Ένα ανακαινισμένο διαμέρισμα 80τμ στην Πλάκα μπορεί ν’ αποδώσει στον ιδιοκτήτη περί τα 2.000€/μήνα, ποσό πολλαπλάσιο από τη συμβατική μίσθωση διαρκείας. Αποτέλεσμα: η έξαρση των εξώσεων και η μη ανανέωση των συμβολαίων, βοηθούντος και του νέου θεσμικού πλαισίου, που διευκολύνει τον ιδιοκτήτη σε περίπτωση ακόμη και ελάχιστων οικονομικών εκκρεμοτήτων ή καθυστερήσεων.
Αυτό που διαφαίνεται σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία ως πρώτη απάντηση στο Airbnb είναι το «Fair»bnb, μια πραγματικά συνεργατική πλατφόρμα του Ευρωπαϊκού Συνασπισμού Δράσης για το Δικαίωμα στη Στέγη. Η διαφοροποίηση του Fairbnb έγκειται: στη συλλογική ιδιοκτησία της πλατφόρμας και στον αποκλεισμό των ανώνυμων ιδιωτών –επενδυτών, στην επιστροφή του κέρδους στις τοπικές κοινωνίες και στις κοινότητες, στη συλλογική απόφαση των προγραμμάτων ενοικίασης με τη συμμετοχή της γειτονιάς ή της συνοικίας και, τέλος, στη διαφάνεια και στη λογοδοσία.
Σύμφωνα με τον κ. Λάτελα, εκπρόσωπο της Fairbnb, σε πρόσφατη παρουσίαση του δικτύου στην Αθήνα: «Απαιτείται η διαμόρφωση ενός εναλλακτικού τουριστικού μοντέλου σε τοπική κλίμακα, που να συνδυάζεται μ’ έναν πραγματικό συνεργατισμό, όπου οι χρήστες της πλατφόρμας και οι κάτοικοι της γειτονιάς να συναποφασίζουν».