Ο Καποδίστριας όταν χρειάστηκε έκλεισε τις εκκλησίες
του Γιώργου Καραμπελιά
Αν η σημερινή ελληνική κοινωνία μοιάζει να έχει μείνει κυριολεκτικώς αποσβολωμένη μπροστά σε μία κρίση όπως η πανδημία του κορωνοϊού, που ξεπερνάει την ίδια την αντιληπτική της δυνατότητα, εν τούτοις οι πρόγονοί μας, στο παρελθόν, έζησαν στενά δεμένοι με την επιδημία, την καραντίνα και τον θάνατο κυρίως με την πανώλη (πανούκλα ή θανατικό), την χολέρα, τον τύφο κ.λπ.
Η πρώτη ελληνική αναφορά στην πανούκλα ήταν αυτή της Τραπεζούντας, το 1346 και ακολούθησαν αναρίθμητες επιδημίες στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Έτσι το 1751, ξέσπασε μια τρομακτική επιδημία στην Κωνσταντινούπολη με 150.000 νεκρούς, ενώ λίγο πριν την Επανάσταση, η πανούκλα του 1812-1819 υπήρξε η πλέον θανατηφόρα και ίσως να αποτελεί μια από τις αιτίες που έσπρωξαν τους Έλληνες να επαναστατήσουν. Σύμφωνα με τον Πουκεβίλ, «οι επιδημίες πανώλους στα 1814-1819 έπληξαν το ένα έκτο του πληθυσμού της Ευρώπης και το ένα πέμπτο των άλλων περιοχών».
Υπ’ αυτές τις συνθήκες, η Επανάσταση του 21 δεν αντιμετώπιζε μόνο το τουρκικό γιαταγάνι, τους διωγμούς και τις σφαγές αλλά, ίσως, οι θάνατοι που προκλήθηκαν από τις δύσκολες υγειονομικές συνθήκες να προκάλεσαν ισάριθμο ή τουλάχιστον συγκρίσιμο αριθμό θυμάτων με εκείνα που έπεσαν στα πεδία των μαχών.
Η τελευταία μεγάλη επιδημία την οποία αντιμετώπισαν οι αγωνιζόμενοι Έλληνες το 1828-1829 συνέβη μόλις τρεις μήνες μετά την έλευση στην Ελλάδα, ως κυβερνήτη, του Ιωάννη Καποδίστρια.
Εσχάτως, λοιπόν, στη δημόσια συζήτηση γύρω από το ζήτημα της πραγματοποίησης των θρησκευτικών τελετών, καθώς άρχιζε η κρίση του κορωνοϊού, επιστρατεύτηκε και αυτός.
Μάλιστα, ένα άρθρο του καθηγητή Αριστείδη Χατζή με τον προκλητικό τίτλο, «Πώς ο Καποδίστριας έκλεισε τις εκκλησίες και νίκησε την επιδημία», (https://www.protagon.gr/apopseis/pws-o-kapodistrias-ekleise-tis-ekklisies-kai-nikise-tin-epidimia-44342021929) που συνοδεύτηκε και από σχετική συνέντευξή του στο πάντα πρόθυμο Mega, πυροδότησε μια έντονη δημόσια διαμάχη στην οποία και έλαβα μέρος με αρκετές δημοσιεύσεις.
Ακολούθησε, στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση, στην ιστοσελίδα της «Ενωμένης Ρωμιοσύνης», το άρθρο του Γεωργίου Έξαρχου (εκπαιδευτικού), στις 28 Μαρτίου, με τον επίσης προκλητικό τίτλο «Καὶ ὅμως, ὁ Καποδίστριας ΔΕΝ ἔκλεισε τὶς ἐκκλησίες!»
Αρχίζω από την «τῶν πράγματων ἐπίσκεψιν»: Την Άνοιξη του 1828, ξέσπασε μια επιδημία πανώλους που την μετέδωσαν οι Αιγύπτιοι του Ιμπραήμ, που μεταδόθηκε αρχικώς στα νησιά, Αίγινα, Ύδρα, Σπέτσες, και εν συνεχεία στο Άργος και την Αργολίδα, την περιοχή των Καλαβρύτων καθώς και στο στρατόπεδο των Μεγάρων. Για την αντιμετώπισή της ο Καποδίστριας πήρε ιδιαίτερα ενεργητικά μέτρα, συνεπικουρούμενος από την υπόλοιπη διοίκηση, μια πλειάδα Ελλήνων γιατρών και από τον φίλο του φιλέλληνα, Ελβετό γιατρό, Louis-André Gosse. Το σχετικό βιβλίο του αποτελεί και τη βασικότερη ιστοριογραφική πηγή μας. [Βλ. Louis-André Gosse, Relation De La Peste Qui A Régné En Grèce En 1827 Et 1828: Contenant Des Vues Nouvelles Sur La Marche Et Le Traitement De Cette Maladie….]
Από τον Απρίλιο του 1828 στις περιοχές που είχαν προσβληθεί ή κινδύνευαν από την επιδημία επιβλήθηκε καραντίνα και απαγορεύτηκε και κάθε συνάθροιση σε δημόσιο χώρο, μέτρο που συμπεριέλαβε και τις εκκλησίες. Τέλος, στις 20 Αυγούστου, εξεδόθη ψήφισμα «περί υγειονομικών διατάξεων» (Ψήφισμα 15 /20.8.1828) όπου, στο άρθρο 285, αναφέρεται ότι, σε περίπτωση λοιμού, απαγορεύεται πάσα θρησκευτική τελετή.
Στα πλαίσια της λεγόμενης «ιδεολογικής χρήσης της ιστορίας», δηλαδή της… διαστρέβλωσής της με το «γάντι», το κείμενο του Χατζή αναπαράγει μόνο εν μέρει το σχετικό άρθρο, ως εάν το σημαντικότερο μέτρο για την καταπολέμηση της επιδημίας να ήταν το γενικευμένο κλείσιμο των εκκλησιών! Διαβάζουμε: «Εκεί προβλέπεται το εξής στο άρθρο 285, εδ. 3. “Εμποδίζεται πάσα θρησκευτική τελετή. Δεν σημαίνονται οι κώδωνες”. Οι δε κάτοικοι υποχρεώνονται να μείνουν κλεισμένοι στα σπίτια τους». ΄Όμως, ολόκληρο το άρθρο του νομοθετήματος, το οποίο δεν παραθέτει o Χατζής, έχει ως εξής:
«Ἄν περιστάσεως τυχούσης, πόλις τις ἤ χωρίον εἶναι ὕποπτα λοιμοῦ, συγχρόνως μετὰ τὴν περιστοίχησιν των ὑπό υγειονομικῆς γραμμῆς, ἀνάγκη πᾶσα νὰ ληφθῶσιν εὐθέως τὰ ἑξῆς μέτρα: Ὑποχρεοῦνται οἱ κάτοικοι νὰ μένουν εἰς τὰ ἴδια, ἐμποδίζεται πᾶσα θρησκευτικὴ τελετή. Δὲν σημαίνονται οἱ κώδωνες».
Δηλαδή, παράλληλα με τα υγειονομικά μέτρα, τα οποία έχουν εκτεθεί στα υπερτριακόσια άρθρα της υγειονομικής Διάταξης, εφαρμόζονται και αυτά τα μέτρα.
Η μεγάλη επιδημία αντιμετωπίστηκε από τον Καποδίστρια, και όλους τους συνεργάτες του, με τρόπο ιδιαίτερα αποφασιστικό και αποτελεσματικό.
και όπως λέει ο Gosse «η Α.Ε. ο κυβερνήτης Καποδίστριας έδειξε την ύψιστη ενεργητικότητα… Από την πρώτη εμφάνιση της ασθένειας, δημιουργήθηκαν παντού επιτροπές υγιεινής, κατασκευάστηκαν καραντίνες σε όλα τα μέρη και καταρτίστηκε κώδικας υγιεινής…» (ό.π., σ. 157).
Θα μπορούσα να συνεχίσω επί μακρόν για τα δρακόντεια και ταυτόχρονα γεμάτα ενσυναίσθηση μέτρα που ελήφθησαν και τις υπεράνθρωπες προσπάθειες που κατεβλήθησαν. Και πράγματι, η επιδημία, σε όλη την έκταση του τότε ελληνικού κράτους, και τα καταγεγραμμένα κρούσματα περιορίστηκαν στα 1113, οι δε θάνατοι στους 783, τεράστιο επίτευγμα για την εποχή και τις τότε συνθήκες.
Ο Σπυρίδων Τρικούπης και η «συνοπτική» αναφορά του
Από την πλευρά μου θεώρησα έτσι το θέμα λήξαν. Ωστόσο, η συζήτηση αναζωπυρώθηκε με την δημοσίευση του άρθρου του Γεωργίου Έξαρχου, στις 28 Μαρτίου, «Καὶ όμως, ὁ Καποδίστριας ΔΕΝ ἔκλεισε τὶς ἐκκλησίες!» – άρθρο το αναπαρήχθη από πολλές ιστοσελίδες, ιδιαίτερα εκκλησιαστικές, ανάμεσά τους και τη «Ρομφαία». Δηλαδή, ενώ ο Χατζής απέδιδε το ξερίζωμα της επιδημίας αποκλειστικά στο κλείσιμο των ναών, ο Έξαρχος αρνούνταν αυτό τούτο το κλείσιμο! Και καθώς όχι μόνο είχα αναμιχθεί στη σχετική συζήτηση αλλά και γιατί το θεωρώ ενδεικτικό μιας ορισμένης αντίληψης, που πρέπει να καταδικαστεί, αποφάσισα να επανέλθω.
Ας ξεκινήσουμε με τα πραγματολογικά δεδομένα: Γράφει ο Γεώργιος Έξαρχος μεταξύ άλλων:
Πολύς λόγος ἔγινε τελευταία γιὰ τὸ δῆθεν κλείσιμο τῶν ναῶν ὅταν ξέσπασε ἡ πανώλη ἐπί Καποδίστρια. Ὁ καθηγητὴς τοῦ ΕΚΠΑ Ἀριστείδης Χατζής, … Ὑποστήριξε καταρχὰς ὅτι ἡ πανώλη διήρκεσε 1 μὲ 1,5 ἔτος. Πράγμα ἀστεῖο, αφοῦ, ὅπως θὰ δοῦμε παρακάτω, ὁ Καποδίστριας γράφει σὲ ἐπιστολή του ὅτι κράτησε σχεδὸν τέσσερις μῆνες.
Πώς ο αρθρογράφος είναι τόσο βέβαιος και κατηγορηματικός ότι κάτι τέτοιο δεν το είχε πράξει ο Καποδίστριας; Αρχίζουμε από το εκτενέστερο των «επιχειρημάτων» του, απόσπασμα του οποίου παραθέτουμε:
Ὁ Σπυρίδων Τρικούπης στὸ ἔργο του «Ἱστορία τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως» περιγράφει τὴν ἀντιμετώπιση τῆς πανώλης ἀπὸ τὸν Κυβερνήτη Ἰ. Καποδίστρια… Αὐτὰ ἀναφέρει συνοπτικὰ ὁ Σπυρίδων Τρικούπης, καταλήγοντας πὼς μετὰ ἀπὸ λίγο καιρό, χάρη στὶς ἐνέργειες τῆς Κυβέρνησης, ὁ μολυσμὸς εξαλείφθηκε (1). Ἀπὸ αὐτὰ ποὺ παραθέτει παραπάνω ὁ ἱστορικὸς Τρικούπης, συνάγεται ὅτι δὲν ὑπῆρχε κλείσιμο τῶν ἱερῶν ναῶν, ἀφοῦ δὲν ἀναφέρεται πουθενὰ κάτι τέτοιο. (Σπυρίδωνος Τρικούπη, Ἱστορία τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως, ἔκδ. Β΄, Τ. Δ΄, ἐκ τῆς… Τυπογραφίας Ταϋδόρου καὶ Φραγκίσκου, Λονδίνο 1862, σσ. 273-274.)
Μια λοιπόν και δεν το αναφέρει ο Τρικούπης, στη «συνοπτική» κατά τα άλλα αναφορά του, «συνάγεται» και ότι δεν υπήρξε κλείσιμο των ναών! Ράβδος εν γωνία άρα βρέχει. Ας δούμε όμως τι αναφέρει «συνοπτικά» ο Τρικούπης:
Καθ’ ὅν δὲ καιρὸν ὠργανίζετο τὸ ἐσωτερικὸν τῆς Ἑλλάδος, πανώλης ἀνεφάνη περὶ τὰ μέσα τοῦ ἀπριλίου κατὰ πρῶτον ἐν Ὕδρᾳ, μετ’ ὀλίγον ἐν Σπέτσαις, καὶ μετὰ ταῦτα ἐν Πελοποννήσῳ καὶ ἐν αὐτῇ τῇ καθέδρᾳ τῆς κυβερνήσεως. Ἡ πανώλης ἐθέριζεν ἐν τοῖς μεσσηνιακοῖς φρουρίοις, καὶ ἡ ἐκεῖθεν μετακόμισις ἀνταλλαγέντων αἰχμαλώτων μετέδωκε τὸ κακόν.Διατρίβων δὲ ὁ κυβερνήτης ἐν Ναυπλίῳ, καθ’ ὅν καιρὸν ἀνεφάνησαν τὰ πρῶτα συμπτώματα τοῦ μολυσμοῦ, ἐπεσκέφθη αὐτοπροσώπως τὴν Ὕδραν καὶ τὰς Σπέτσας μὴ πατήσας γῆν, καὶ τὴν 1 μαΐου ἐπανῆλθεν εἰς Αἴγιναν·καὶ κατ’ αρχὰς μὲν ἐκάθησε ἐν τῇ Περιβόλᾳ εὑρὼν τὴν πόλιν ὑπὸ κάθαρσιν· μετὰ δέ τινας ἡμέρας ἀνέβη εἰς τὴν πόλιν καὶ ἀνεχώρησε τὴν 14 εἰς Πόρον ἐπὶ τοῦ ἑλληνικοῦ δικατάρτου Νέλσωνος· συνέπλευσαν δὲ καὶ ἡ γαλλικὴ φρεγάτα Ἥρα και ἡ ἀγγλικὴ Δρυὰς μὴ συγκοινωνοῦσαι ἐξ αἰτίας τοῦ μολυσμοῦ· χάριν δὲ εἰς τὴν ἀντίληψιν τῆς κυβερνήσεως ὁ μολυσμὸς ἐξηλείφθη ἐντὸς ὀλίγου.
Όπως μπορεί να διαπιστώσει ο αναγνώστης, ο Τρικούπης στη μικροσκοπικό του απόσπασμα δεν παραδίδει κανένα συγκεκριμένο μέτρο. Περισσότερα γράφει ο Έξαρχος περί Τρικούπη παρά ο Τρικούπης για την… αντιμετώπιση της επιδημίας.
Ο Ανδρέας Μάμουκας και ο… Γεώργιος Έξαρχος
Όμως αυτό είναι το ελαφρότερο ατόπημά διότι, στη συνέχεια, ακολουθεί μια απόλυτη παραθεώρηση των ιστορικών στοιχείων. Διαβάζουμε στον Έξαρχο:
Τὸ ἔγγραφο ποὺ παραθέτει ὁ Ἀριστείδης Χατζής… εἶναι μεταγενέστερο τῆς πανώλης! Τὸ νομοθέτημα αὐτὸ ἀποτελεῖ τὴν μοναδικὴ πηγὴ γιὰ τὸ ὑποτιθέμενο κλείσιμο τῶν ναῶν ἀπὸ τὸν Κυβερνήτη. Σύμφωνα μὲ τὸν Ανδρέα Μάμουκα (1801-1884), βουλευτῆ τοῦ νεοσυσταθέντος Ἑλληνικοῦ κράτους, τὸ δημοσιευμένο ἀπ’ αὐτὸν κείμενο προέρχεται ἀπὸ δικό του αντίγραφο (9), διότι τὸ πρωτότυπο δὲν βρέθηκε! Ἐκτὸς τῶν ἄλλων ὁ ἴδιος μᾶς πληροφορεῖ ὅτι τὸ νομοθέτημα αὐτὸ δὲν δημοσιεύθηκε ποτὲ στὴν Γενικὴ Ἐφημερίδα!!! Γεγονὸς ποὺ γίνεται ἀντιληπτὸ ἄν ἀνατρέξουμε στὸ ΦΕΚ τῆς ἐποχῆς.
Εδώ παραβιάζεται σκανδαλωδώς η ιστορική αλήθεια. Κατ’ αρχάς, η Συλλογή Νόμων, Αποφάσεων και λοιπών ντοκουμέντων που είχε συγκεντρώσει ο Ανδρέας Μάμουκας (εξέδωσε ένδεκα τόμους τελικώς, μέχρι το 1829) είναι ίσως η βασικότερη ιστοριογραφική πηγή για τους Νόμους, τις Αποφάσεις και τα διατάγματα της επαναστατικής περιόδου. ( Ἀνδρέα Μάμουκα, Τὰ κατὰ τὴν αναγέννησιν τῆς Ἑλλάδος, ἤτοι συλλογήν τῶν περὶ τὴν ἀναγεννωμένην Ἑλλάδα συνταχθέντων πολιτευμάτων, νόμων καὶ ἄλλων ἐπισήμων πράξεων, ἀπὸ τοῦ 1821 μέχρι τέλους τοῦ 1832, εδώ Τ. ΙΑ, 1852) .Ο δε Μάμουκας δεν είναι ένας απλός «βουλευτής» αλλά αγωνιστής και λόγιος μεγάλου διαμετρήματος. Αρκούμαι ακόμα και στην wikipedia:
Ο Ανδρέας Ζ. Μάμουκας (Χίος, 1801–Αθήνα, 1884) ήταν Έλληνας λόγιος με σημαντικό συγγραφικό έργο αρχειακού χαρακτήρα, βουλευτής και στέλεχος του νεοσυσταθέντος Ελληνικού κράτους. Γεννήθηκε στη Χίο… Στις 29 Μαΐου του 1821 θα επιστρέψει από τη Σμύρνη… και θα συλληφθεί από τους Τούρκους. Θα συλληφθεί και ο πατέρας του και θα απαγχονιστεί. Την άνοιξη του 1822… απέδρασε, θα καταταγεί εθελοντικά στο σώμα του Λυκούργου Λογοθέτη και του Αντώνη Μπουρνιά. … Διορίστηκε από τον ναύαρχο Μιαούλη γραμματέας στον Σπετσιώτικο στόλο… Όταν έγινε η δεύτερη εκστρατεία στη Χίο, εγκατέλειψε τη θέση του για να συμμετάσχει σε αυτήν. Το 1834 διορίσθηκε τμηματάρχης στο υπουργείο των Εκκλησιαστικών και Δημόσιας Εκπαιδεύσεως και το 1836 ήταν Διευθυντής του Α΄ Τμήματος. Από την θέση αυτή εργάστηκε κατά καιρούς στο Αρχείο της Ιεράς Συνόδου. Το 1837 ήταν υπουργικός σύμβουλος επί των εκκλησιαστικών… Εκλέχθηκε Βουλευτής Σύρου το 1847 και το 1850. Το 1856 πήρε τη θέση του Γενικού γραμματέα στο υπουργείο των Εκκλησιαστικών και Δημόσιας Εκπαιδεύσεως, όπου και παρέμεινε μέχρι το θάνατό του, στις 13 Μαρτίου 1884.
Ο Μάμουκας, ανάμεσα στα πολλά έργα του, έχει γράψει την πρώτη βιογραφία του δασκάλου του στη Χίο, Αθανασίου Πάριου και έχει εκδώσει αρκετά έργα που αφορούν τα εκκλησιαστικά πράγματα, όπως «Τὰ Μοναστηριακά, ἤτοι ὁδηγίαι, νόμοι, Βασιλικὰ διατάγματα, Συνοδικαὶ καὶ ὑπουργικαὶ ἐγκύκλιοι, περὶ τῆς διοικήσεως τῶν ἐν τῇ Ἑλλάδι μοναστηρίων….»· τους πέντε πρώτους τόμους «Ἐγκύκλιων μαθημάτων διὰ τὰς ἱερατικὰς σχολάς», κ.ά.
Αυτόν τον άνθρωπο, που είχε φάει κυριολεκτικώς τη ζωή του για να διασώσει τα τεκμήρια της πολιτικής και εκκλησιαστικής Ιστορίας μας, αφήνει ο Έξαρχος να εννοηθεί πως παραχάραξε το σχετικό έγγραφο[1]: «Σύμφωνα μέ τὸν Ανδρέα Μάμουκα (1801-1884), βουλευτῆ τοῦ νεοσυσταθέντος Ἑλληνικοῦ κράτους, τὸ δημοσιευμένο ἀπ’ αὐτὸν κείμενο προέρχεται ἀπὸ δικό του αντίγραφο, διότι τὸ πρωτότυπο δὲν βρέθηκε!». Και η «εξαπάτηση» του κυρίου Έξαρχου από τον… Ανδρέα Μάμουκα συνεχίζεται: «Ἐκτὸς τῶν ἄλλων ὁ ἴδιος μᾶς πληροφορεῖ ὅτι τὸ νομοθέτημα αὐτὸ δὲν δημοσιεύθηκε ποτὲ στὴν Γενικὴ Ἐφημερίδα!!! Γεγονὸς ποὺ γίνεται ἀντιληπτὸ ἄν ἀνατρέξουμε στὸ ΦΕΚ τῆς ἐποχῆς».
Ωστόσο, ένα από τα πράγματα που γνωρίζουν όσοι αναλαμβάνουν να ασχοληθούν με την ιστορία της Επαναστάσεως είναι πως η Γενική Εφημερίς δημοσίευε μικρό μόνο μέρος των αποφάσεων και νομοθετημάτων της κυβερνήσεως. Μόνο μετά τον Φεβρουάριο του 1833 δημιουργείται η Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Κατά συνέπεια, δεν υπήρχε «ΦΕΚ τῆς ἐποχῆς»(!).
Όσο για τη Γενική Εφημερίδα (1825-1832), θα αρκούσε να διατρέξει κανείς ένα φύλλο της για να καταλάβει ότι δεν δημοσίευε μόνον επίσημα έγγραφα αλλά περιλάμβανε και ειδήσεις, όπως μία σημερινή εφημερίδα, και συχνά αυτές κατελάμβαναν το μεγαλύτερο μέρος της ύλης της. (Βλ και Αικατερίνη Κουμαριανού Ιστορία της Εκδοτικής Αθηνών -τόμος ΙΒ΄, σσ. 585-586). Ανεπίτρεπτη άγνοια ή κάτι χειρότερο;
Ας έλθουμε όμως στο επίδικο και αμφισβητούμενο νομοθέτημα. Πρόκειται για το υπ. αρ. 5646 ψήφισμα ΙΕ΄ και περιλαμβάνει την «Διάταξιν Ὑγειονομικήν», που περιέχει 310 άρθρα και άλλες συναφείς διατάξεις (σσ. 405-465). Ίσως πρόκειται για την εκτενέστερη υγειονομική διάταξη που είχε ποτέ εκδοθεί έως τότε. Ένα από τα άρθρα της διατάξεως, το 285, περιλαμβάνει, ανάμεσα σε εκατοντάδες άλλες, και την περί ης ο λόγος διάταξη.
Ἄν περιστάσεως τυχούσης, πόλις τις ἤ χωρίον εἶναι ὕποπτα λοιμοῦ, συγχρόνως μετὰ τὴν περιστοίχησίν των ὑπὸ ὑγειονομικῆς γραμμῆς, ἀνάγκη πᾶσα νὰ ληφθῶσιν εὐθέως τὰ ἑξῆς μέτρα: Ὑποχρεοῦνται οἱ κάτοικοι νὰ μένουν εἰς τὰ ἴδια, ἐμποδίζεται πᾶσα θρησκευτικὴ τελετή. Δὲν σημαίνονται οἱ κώδωνες.
Ο Μάμουκας στενά δεμένος με την Εκκλησία κρατικός λειτουργός, εφηύρε λοιπόν και παραχάραξε ένα τεράστιο κείμενο 60 σελίδων για να εξαπατήσει (!) τον Έξαρχο, ο οποίος συνεχίζει με ένα ακόμα ατράνταχτο επιχείρημα:
Τὸ νομοσχέδιο αὐτό, σύμφωνα πάντα μὲ τὸν Μάμουκα, συζητήθηκε καὶ ψηφίσθηκε σχεδὸν ἕνα χρόνο μετὰ τὴν παρέλευση τῆς νόσου, στὴν Δ΄ Ἐθνοσυνέλευση τοῦ Ἄργους, ἡ ημερομηνία ὅμως εἶναι προγενέστερη. Ἄρα, δὲν εὐσταθεῖ ὁ ἰσχυρισμός, ὅτι ὁ Ι. Καποδίστριας ἔκλεισε τοὺς ἱεροὺς ναοὺς κατὰ τὴν πανώλη τοῦ 1828 βάσει αὐτοῦ τοῦ Ψηφίσματος ἀφοῦ ὅλα συζητήθηκαν(;) καὶ ψηφίστηκαν(;) μετὰ ἀπὸ ἕνα χρόνο!
Ωστόσο η Δ΄ Εθνοσυνέλευση του Άργους απλώς επικύρωσε προγενέστερες αποφάσεις και διατάξεις, και το υγειονομικό ψήφισμα του Αυγούστου του 1828. Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα πολύ συχνά, πόσο μάλλον που η Βουλή, τότε, δεν συνεδρίαζε διαρκώς. Η προηγούμενη σύνοδός, η Γ΄ Εθνική Συνέλευση της Τροιζήνας, πραγματοποιήθηκε από τις 19 Μαρτίου μέχρι τις 5 Μαΐου 1827. Επομένως η Δ΄ Εθνοσυνέλευση του Άργους, που συνήλθε από τις 11 Ιουλίου έως τις 6 Αυγούστου 1829, έπρεπε να επικυρώσει όλες τις πράξεις και νόμους που είχαν εκδοθεί κατά τους προηγούμενους 26 μήνες! Επομένως, το επιχείρημα της μεταχρονολογήσεως του ψηφίσματος παραβιάζει την ίδια την κοινή λογική. Πράγματι, στη συνεδρίαση της 17ης Ιουλίου του 1829, επικυρώθηκαν 14 παλαιότερες κυβερνητικές αποφάσεις, αρχίζοντας από την 1η Πράξη δηλαδή τον διορισμό του Καποδίστρια ως Κυβερνήτου και φθάνοντας μέχρι το 14ο και τελευταίο, της 6ης Μαΐου του 1829. Δηλαδή, στις 17 Ιουλίου του 1829, επικυρώθηκαν πράξεις και ψηφίσματα μιας περιόδου 17 μηνών. Ανάμεσά τους, 9ο στη σειρά, και εκείνο της 20ής Αυγούστου 1828.
Τις εν λόγω πράξεις και ψηφίσματα παραθέτει ο Μάμουκας ως παραρτήματα στις εργασίες της Δ΄ Εθνοσυνελεύσεως, ανάμεσά τους και το ψήφισμα των 60 σελίδων, αναφέροντας μάλιστα ότι αποτελεί «ἔκτυπο» του πρωτοτύπου και ο Έξαρχος αμφισβητεί τη γνησιότητά του.
Μια πλειάδα τεκμηρίων
Σε αντίθεση δε με τη διαβεβαίωση του Γ.Ε πως «τὸ νομοθέτημα αὐτὸ ἀποτελεῖ τὴν μοναδικὴ πηγὴ γιὰ τὸ ὑποτιθέμενο κλείσιμο τῶν ναῶν ἀπὸ τὸν Κυβερνήτη», διαθέτουμε και μια άλλη πηγή, μη επιδεχόμενη αμφισβήτηση. Πρόκειται για τα Διατάγματα του Ιωάννη Κωλέττη στις Σπέτσες, τα οποία αναπαράγει στο σύνολό τους ο Gosse. Διαβάζουμε λοιπόν στο «Δεύτερο Διάταγμα» του τον Μάιο του 1928 (Gosse, σσ. 174-175)
Άρθρο 1ο. Ουδείς κάτοικος, εκτός των υπαλλήλων και των υπηρετών του κράτους, δύναται να εξέλθη της κατοικίας του επί πέντε ημέρας μετά την δημοσίευσιν της παρούσης.2 Μετά την προθεσμίαν των πέντε ημερών οι πολίτες επιτρέπεται να εξέρχονται των οικιών των, χωρίς εν τούτοις να επιτρέπεται οιαδήποτε επαφή μεταξύ των, άμεσος ή έμμεσος…4.Απαγορεύονται όλαι αι συναθροίσεις τόσον εις τας εκκλησίας όσον και εις τας αγοράς μέχρι νεωτέρας…
Κατά συνέπεια, όλες οι βασικές κατευθύνσεις που περιέχονται στη Διάταξη της 20ής Αυγούστου περιλαμβάνονται ήδη στα διατάγματα του Κωλέττη για τις Σπέτσες, που είχαν ήδη εκδοθεί εν θερμώ.
Ο Έξαρχος, στην προσπάθειά του να υποβαθμίσει τη χωρική επέκταση και τη χρονική διάρκεια της επιδημίας και τα μέτρα τα οποία έλαβε η Κυβέρνηση αναφέρει:
«…ὁ Καποδίστριας γράφει σὲ ἐπιστολὴ του ὅτι (η επιδημία) κράτησε σχεδὸν τέσσερις μῆνες… ὅλα τὰ μέτρα τὰ ὁποῖα πῆρε ὁ Καποδίστριας ἀπὸ τὴν ἀρχή της πανώλης (Ἀπρίλιος 1828) μέχρι τὴν πλήρη ἐξάλειψή της (Αὔγουστος 1828)».
Δηλαδή, ο Έξαρχος υποστηρίζει πως η επιδημία κράτησε μόλις τέσσερις μήνες. Όμως αυτοδιαψεύδεται από τις ίδιες τις πηγές τις οποίες υποτίθεται ότι «παραθέτει». Γράφει επί παραδείγματι:
«Μία ἐπίσης πολὺ σημαντικὴ πηγὴ ἀποτελεῖ τὸ δημοσίευμα (2) τῆς ἐφημερίδας «ΕΣΤΙΑ» στὶς 11/03/1879, τὸ ὁποῖο αναφέρεται στὶς λοιμικὲς νόσους τῶν περιόδων 1828 καὶ 1837».
Ανατρέξαμε λοιπόν στο σχετικό απόσπασμα της Εστίας, το οποίο και αναγράφει πως «κατὰ τὸν Δεκέμβριον τοῦ 1828 ἡ πανώλης ἀνεφάνη καὶ εἰς Καλάβρυτα καὶ εἰς τὸ οὐ μακρὰν τῶν Καλαβρύτων ἀπέχον χωρίον Βράχοι» (Εστία, 11/03/1879, σ. 139).
Τον Δεκέμβριο του 1828, δηλαδή περίπου τέσσερις ή πέντε μήνες μετά το, κατά Έξαρχον, «τέλος της επιδημίας», η εφημερίδα Εστία, σημειώνει πως αυτή μόλις επεξετάθη και στα Καλάβρυτα και το χωριό Βράχοι(Βραχνί)! Αναρωτιέμαι εάν ο Γ.Ε που παραπέμπει στο συγκεκριμένο άρθρο της Εστίας, είχε όντως διαβάσει το περιεχόμενο του! Στην πραγματικότητα η επιδημία που ξέσπασε τον Απρίλιο του 1828 συνεχιζόταν στην περιοχή των Καλαβρύτων μέχρι και τον Φεβρουάριο του 1829 και μόλις τον Μάρτιο του 1829, ένδεκα μήνες μετά την έναρξη της επιδημίας, ο απεσταλμένος του Καποδίστρια, ιατρός Κλάδος, ήρε τα μέτρα της καραντίνας στα Καλάβρυτα στις 13 Μαρτίου, και στο Βραχνί στις 15 Μαρτίου. (Gosse σ. 49).
Ανάλογη, τουλάχιστον ακατανόητη, χρήση των παραπομπών από τον Γ.Ε. θα συναντήσουμε και σε άλλη παραπομπή του κειμένου του: «4, Ἐπιστολή τῆς 14 Μαΐου 1928 πρὸς τὸν Βιάρο Καποδίστρια καὶ Ἰ. Κωλέττη, Ἐπιστολαί, σσ. 90-92».
Ας δούμε λοιπόν τι περιλαμβάνει αυτή η επιστολή την οποία αναφέρει απλώς ο Έξαρχος χωρίς να παραθέτει το περιεχόμενό της;
«Παραγγέλεσθε λοιπὸν νὰ ἐξείπητε εὐρώστως τε καὶ στρογγύλως πρός τε τοὺς προεστῶτας τῆς Διοικήσεως καὶ πρὸς τὴν ὑγειονομικὴν ἐπιτροπὴν καὶ πρὸς τοὺς ἀρχηγοὺς τῶν ἐνοριῶν καὶ πρὸς τὴν φρουρὰν καὶ πρὸς τὸν κλῆρον, ὅτι συλλογάδην βαστάζουσιν τὴν εὐθύνην ἐπὶ πάσῃ ὁποιᾳδήποτε ἀταξίᾳ» (Ἐπιστολαί, τ. Β΄, Αθήνα 1941, σσ. 90-92).
Η επιστολή δεν αφήνει καμία αμφιβολία ότι καλεί τους πάντες να πειθαρχήσουν στα ληφθέντα αυστηρά μέτρα, ανάμεσά τους και τους «ἀρχηγοὺς τῶν ἐνοριῶν» και «τὸν κλῆρον» και υπογραμμίζει πως αυτή η έκκληση πρέπει να γίνει σε αυστηρό τόνο, εὐρώστως. Γιατί άραγε; Και πώς δήθεν παραπέμπει σε αυτήν ο Έξαρχος αποδίδοντας της την αντίθετη σημασία από αυτή που όντως έχει;
Εξάλλου ο ίδιος ο Γ. Έξαρχος αφήνει ίσως ένα παράθυρο στην τόσο προφανή ιστορική αλήθεια, καθώς γράφει:
«Πάντως, ὅλα τὰ μέτρα ποὺ πῆρε ὁ Κυβερνήτης εἶχαν καθαρὰ τοπικὸ χαρακτῆρα καὶ ἐφαρμόσθηκαν κατὰ κόρον στὴν Ὕδρα καὶ στὶς Σπέτσες καὶ πιὸ ἐλαστικὰ σὲ περιοχὲς τῆς Πελοποννήσου».
Να υποθέσουμε, δηλαδή, πως, στην Ύδρα και τις Σπέτσες, όπου τα μέτρα εφαρμόστηκαν «κατά κόρον»(!), ίσως να περιλάμβαναν το κλείσιμο των ναών ενώ αλλού δεν συνέβη κάτι τέτοιο!;
Όμως και εδώ η σχετική διαβεβαίωση του αρθρογράφου είναι εσφαλμένη! Για να έχουμε μια εικόνα της εξάπλωσης της επιδημίας, παραθέτω μερικά στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των θυμάτων ανά περιοχή. Στην Αίγινα, απ’ όπου ξεκίνησαν όλα, οι νεκροί έφθασαν τους 65 ενώ, στην Ύδρα, που ακολούθησε, τα θύματα έφθασαν μόλις τα 2 και στις Σπέτσες τα 13. Όμως τα πράγματα ξέφυγαν στα χωριά της Πελοποννήσου. Έτσι είχαμε 21 θύματα στο Πόρτο Χέλι, 18 στο Λιγουριό, 43 στο Άργος κ.λπ. Μεγάλος αριθμός θυμάτων στη Μεγαρίδα, όπου βρισκόταν το ελληνικό στρατόπεδο, και έφθασε τους 127. Όσο για την περιοχή Καλαβρύτων, θρήνησε ακόμα μεγαλύτερο μεγάλο αριθμό, 50 θύματα στα Καλάβρυτα, 70 στο Βραχνί, 65 στην Περιστέρα κ.λπ.
Η εθνομηδενιστική αφήγηση
Επέμεινα ιδιαίτερα στην παράθεση ενός σημαντικού μέρους των σχετικών με την επιδημία της πανώλους του 1828 στοιχείων για πολλούς λόγους.
Αρχικώς, διότι είχα εμπλακεί ο ίδιος στη συζήτηση θέλοντας να απαντήσω στον ιδεολογικό πόλεμο που έχουν εξαπολύσει ποικίλοι εθνομηδενιστικοί κύκλοι κατά της ορθοδοξίας, καθοριστικού παράγοντα της εθνικής μας συνοχής. Σε αυτή την εκστρατεία, όπως έχω καταδείξει, η λαθροχειρία συνίσταται στο ότι διαστρέφουν πολλά στοιχεία ώστε να εμφανίσουν το συγκεκριμένο μέτρο, δηλαδή το πρόσκαιρο κλείσιμο των ναών, ως το μόνο σχεδόν, αλλά πάντως το αποφασιστικότερο, μέτρο για τη σίγαση της επιδημίας. Χαρακτηριστικός είναι ο τίτλος του άρθρου του Αριστείδη Χατζή, «Πώς ο Καποδίστριας έκλεισε τις εκκλησίες και νίκησε την επιδημία» (Protagon.gr) Όμως, ο άρτι εκτιναχθείς στο προσκήνιο, κ. Αριστείδης Χατζής, προχωράει πιο πέρα σε δύο τουλάχιστον σημεία. Πρώτον, αμφισβητεί το πανθομολογούμενο γεγονός ότι η επιδημία προκλήθηκε από την επαφή μέσω ανταλλαγής αιχμαλώτων με τους Άραβες του Ιμπραήμ, γιατί κάτι τέτοιο δεν θα ήταν πολιτικά ορθό! Έτσι, υποστηρίζει πως οι προφανώς εθνικιστές «Έλληνες κατηγορούν τους Αιγύπτιους, ότι απ’ αυτούς το κολλήσαμε. Δύσκολο πια αυτό να διαπιστωθεί πλέον» (Συνέντευξη στην πρωινή εκπομπή του Mega, 26 Μαρτίου 2020).
Όμως, είναι επιστημονικά διαπιστωμένο και διασταυρωμένο από πληθώρα πηγών πως η επιδημία προήλθε από τους Αιγυπτίους, ενώ γνωρίζουμε και το πώς και ποιοι ακριβώς την μετέφεραν. Διαβάζουμε στον Gosse:
Αλλά περίπου στα μέσα Μαρτίου 1828, ο νέος πρόεδρος Ι. Καποδίστριας, μη γνωρίζοντας την κατάσταση της υγείας των Αιγυπτίων, θεώρησε πως ήταν εφικτό να πραγματοποιήσει μια ανταλλαγή ανάμεσα σε ορισμένους Άραβες κρατούμενους, που κρατούνταν στον Πόρο, με κάποιες ελληνικές οικογένειες που κρατούνταν ως δούλοι στο Ναβαρίνο.Ο πλωτάρχης κ. Prokesch,… συνόδευσε με το αυστριακό μπρίκι Veneto τη υδριώτικη σκούνα Αφροδίτη, με καπετάνιο τον Αλέξανδρο Κιοσσέ…. Στον δρόμο της επιστροφής, το αυστριακό μπρίκι Veneto έχασε τρεις άντρες του πληρώματος, ενώ και στην υδραίικη σκούνα πέθαναν επίσης τρία ή τέσσερα άτομα.Κατά την άφιξή τους στην Αίγινα… τα πλοία αποβίβασαν τους επιβάτες τους στο λιμάνι του Περβολιού, μισή ώρα από την πόλη της Αίγινας, χωρίς να προειδοποιήσουν τις αρχές… Οι ελληνικές αρχές, τρομοκρατημένες.., ανέλαβαν να στείλουν τη φρουρά για να αποκλείσει τους νεοφερμένους (Louis-André Gosse, Relation De La Peste…, ό.π., σσ. 7-10.)
Αυτοί όμως είχαν ήδη διασκορπιστεί και η ασθένεια μεταδόθηκε στο νησί όπου τα θανατηφόρα κρούσματα έφθασαν τα 65. Δηλαδή, η επιδημία δεν ξεκίνησε από την Ύδρα, όπως υποστηρίζει ο κ. Χατζής (που είχε μόλις 2 θύματα), ούτε από τις Σπέτσες (13 θύματα) αλλά από την Αίγινα. Απλώς, ήταν υδραίικο το σκάφος που την μετέδωσε, έχοντας μολυνθεί από την επαφή με τα αραβικά στρατεύματα.
Επί πλέον, αναφέρει απολύτως ανακριβώς, ότι η Ύδρα έμεινε σε καραντίνα επί έναν ολόκληρο χρόνο, ενώ στην πραγματικότητα και η Ύδρα και οι Σπέτσες βγήκαν από την καραντίνα τον Ιούλιο του 1828!
Ο Γ. Έξαρχος παραποιεί την πραγματικότητα προς την κατεύθυνση της υποβάθμισης της επιδημίας και των μέτρων που ελήφθησαν, συρρικνώνοντας και τη διάρκειά της, για να γίνει και πιο εύκολα πιστευτός ο ισχυρισμός το ότι «ο Καποδίστριας δεν έκλεισε τους ιερούς ναούς». Ο δε Α. Χατζής τη διαστρέφει προς τη συμμετρικά αντίθετη πλευρά, ανάγοντας σε καθοριστικό μέτρο το κλείσιμο των «εκκλησιών», αμφισβητώντας την μετάδοσή της από τους Αιγυπτίους και επιμηκύνοντας τον χρόνο της διάρκειάς της στην Ύδρα ώστε να φανεί πως οι «εκκλησίες» έμειναν κλειστές για έναν ολόκληρο χρόνο! Δεν είναι λοιπόν άξιο απορίας ότι έχει επάξια κερδίσει τη συμμετοχή του στην «Επιτροπή για το 1821», δίπλα στον Νίκο Μουζέλη, τον Marc Mazauer, ή τον Στάθη Καλύβα, μια και καταβάλλει άοκνες προσπάθειες για να διαστρεβλώσει σε εθνομηδενιστική κατεύθυνση την ελληνική Ιστορία – minor αλλά ταχύς.
[Ο κύριος Χατζής, μαζί με τον Στάθη Καλύβα και ορισμένους άλλους, είναι ένας από τους εκφραστές της νέας φουρνιάς του νεο-φιλελευθέρου εθνομηδενισμού (χαρακτηρίζει μάλιστα την Επανάσταση του ’21 όχι εθνικοαπελευθερωτική αλλά «φιλελεύθερη»!). Η δε πρόσφατη υπερπροβολή τους, με αποκορύφωμα την ένταξή τους και στην «Επιτροπή για τον εορτασμό του ’21» , δεν οφείλεται απλώς στη συμπόρευσή τους με την κυβέρνηση, αλλά εντάσσεται σε μία ευρύτερη προσπάθεια φιλελεύθερων κύκλων να ανταγωνιστούν, και εν μέρει να υποκαταστήσουν, τον μέχρι σήμερα ηγεμονικό αριστερόστροφο εθνομηδενισμό των Λιάκου, Κουλούρη, Ρεπούση κ.ά.]
Η διαμάχη γύρω από τα μέτρα για τον κορωνοϊό
Κατά την πρόσφατη διαμάχη –που προς στιγμήν έλαβε μεγάλες διαστάσεις– γύρω από το θέμα των συναθροίσεων στις εκκλησίες, η ιεραρχία της Εκκλησίας, όπως έχει συμβεί και σε πάρα πολλά άλλα θέματα την τελευταία περίοδο, έδειξε εντελώς ανέτοιμη. Τους δισταγμούς και τις ολιγωρίες της έσπευσαν να εκμεταλλευτούν με επιτηδειότητα οι ποικίλες δυνάμεις του εθνομηδενισμού και κάλεσαν σε κυριολεκτική πανστρατιά. Ήταν μια ευκαιρία «να απαντήσουν» στα αλλεπάλληλα πλήγματα της τελευταίας περιόδου, αρχίζοντας από το Μακεδονικό και φτάνοντας στον Έβρο, καθώς και η ίδια η κρίση του κορωνοϊού καταδεικνύει τον έωλο χαρακτήρα των παγκοσμιοποιητικών ιδεολογημάτων τους. Επομένως, η αμφιθυμία της Εκκλησίας τους προσέφερε την ευκαιρία που αναζητούσαν.
Από την απέναντι πλευρά, κάποιοι φονταμενταλιστικοί κύκλοι αντέδρασαν με τρόπο ανορθολογικό, εμφανίζοντας τα μέτρα ως μία ακόμα επίθεση του άθρησκου Κράτους, επηρεάζοντας αρνητικά και έναν αριθμό πιστών που λοιδορούνται συστηματικά για την την πίστη τους,
Και όμως, τα πράγματα θα ήταν πολύ πιο απλά, αν αντιμετωπίζαμε το πρόβλημα σε όλη την ιστορική του διάσταση.
Στις παλαιότερες κοινωνίες, οι μεταδοτικές ασθένειες και οι επιδημίες αποτελούσαν σχεδόν καθημερινή εμπειρία και πραγματικότητα. Οι άνθρωποι περνούσαν από καραντίνα τουλάχιστον ορισμένες φορές στη ζωή τους, ενώ όπου ξεσπόυσε κάποια επιδημία, περιορίζονταν όλες οι επαφές και, οι εκκλησίες, όπως και όλοι οι δημόσιοι χώροι, παρέμεναν κλειστές.
Το εκκλησιαστικό βίωμα και η θρησκεία νοηματοδοτούσαν λιγότερο ή περισσότερο τη ζωή όλων των ανθρώπων και το κλείσιμο των εκκλησιών δεν ήταν δυνατό να εκληφθεί από οποιονδήποτε ως ένδειξη «αθεΐας» των ιθυνόντων σε αντίθεση με τον σημερινό εκκοσμικευμένο κόσμο, όπου κάποιοί θεωρούν πως θα πρέπει να προβληθεί «αντίσταση» στο κλείσιμο των εκκλησιών.
Χαρακτηριστικά, τότε, ακόμα και ο Κολυβάς ασκητής, Νικόδημος Αγιορείτης, δίνει συμβουλές στο «Πηδάλιον» για να μη μολύνουν οι μεταλαμβάνοντες ασθενείς: «Με άλλα λόγια, οι ασθενείς από πανώλη δεν κοινωνούν από το κοινό άγιο ποτήριο, αλλά σε ξέχωρο σκεύος, στο οποίο δεν γίνεται κατάλυση από τον ιερέα και απλώς πλένεται με ξύδι». (Τι έγραφε ο Νικόδημος Αγιορείτης για την μετάληψη σε περιπτώσεις επιδημίας).
Αλλά και σήμερα αρκεί να διαβάσουμε σχετικό κείμενο που κυκλοφόρησε στις 29 Μαρτίου 2020 η Εκκλησία της Ελλάδος:
«Η Ιερά Μητρόπολή μας, απαντώντας προ ημερών σε δημοσιεύματα ότι ουδέποτε σε πανώλεις ή επιδημίες έκλεισαν οι ιεροί ναοί μας, έφερε στη δημοσιότητα την είδηση ότι ο Καποδίστριας, την εποχή της διακυβέρνησής του, όπου παρουσιαζόταν η πανώλη, έδινε την εντολή να κλείνουν και οι ναοί… ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδος Ιωάννης Καποδίστριας έδωσε την εντολή να κλείνουν οι εκκλησίες και να μην χτυπούν οι καμπάνες για να καλούν το λαό σε προσευχή, όπου εμφανιζόταν η πανώλη». (https://www.pentapostagma.gr/ekklisia/ekklisia-tis-ellados/6932122_o-kapodistrias-edose-entoli-na-kleisoyn-oi-ekklisies-kai-na).
Αυτή η ανακοίνωση αποτελεί ευθεία απάντηση στις αντίθετες φήμες που τροφοδοτήθηκαν εν πολλοίς από τις ψευδείς «πληροφορίες» του κ. Έξαρχου.
Για να κλείνουμε, λοιπόν, πιστεύουμε πως η ορθοδοξία δεν μπορεί και δεν πρέπει να μεταβληθεί σε πολιτική ιδεολογία και φονταμενταλισμό, διότι έτσι παίζει το παιγνίδι των αντιπάλων της, διαιρεί τις πατριωτικές και αντιπαγκοσμιοποιητικές δυνάμεις και, υιοθετώντας «ιστοριογραφικές» πρακτικές παραχάραξης της Ιστορίας, κινδυνεύει να αυτοσυρρικνωθεί σε μια ισχνή φονταμενταλιστική μειοψηφία. [Στην πρόσφατη δημοσκόπηση της Opinion Poll, στις 27/3/2020, το 90% των ερωτηθέντων συμφωνεί με το κλείσιμο των εκκλησιών (78,6% απολύτως και 11,4% αρκετά), συμφωνεί «λίγο» το 4% και διαφωνεί πλήρως μόλις το 3,1%! Δηλαδή, σε μια χώρα στην οποία το 90% του πληθυσμού αυτοχαρακτηρίζονται Ορθόδοξοι, υπάρχουν μόλις 3,1% «αποφασισμένων» πιστών; (https://www.ethnos.gr/ellada/96626_dimoskopisi-anagkaia-theorei-tin-apagoreysi-kykloforias-881). Αλλά ακόμα και αυτοί συμφωνούν με τη χρήση ψευδών στοιχείων;
Ο φονταμενταλισμός και ο δημοκρατικός πατριωτισμός
Δυστυχώς, ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε εδώ και χρόνια δεν είναι οι εθνομηδενιστές, αριστερής ή δεξιάς απόχρωσης, που αποτελούν μια μικρή μειοψηφία, αλλά η έλλειψη ενός πλειοψηφικού, συνεκτικού και επιστημονικά τεκμηριωμένου λόγου που να απαντά στην «αποστασία» των ελίτ. Το λαϊκό σώμα, η λαϊκή πλειοψηφία, συχνά παρασύρεται από μια φονταμενταλιστική επιχειρηματολογία ή, ακόμα χειρότερα, διαβουκολείται από τυχοδιώκτες, απατεώνες, εμμονικούς, κ.λπ..
Ο Κ. Πλεύρης και η ακραία αρχαιολατρία στη δεκαετία του 1980-1990 διέστρεψαν το αρχαίο ελληνικό πνεύμα στρέφοντάς το σε μία κατεύθυνση εχθρική προς την ορθοδοξία και γέννησαν το πολιτικό έκτρωμα της παγανιστικής Χρυσής Αυγής και του απατεώνα Σώρρα στη δεκαετία 2010.
Στη δεκαετία του 2010, βαρουφάκηδες, καζάκηδες, καμμένοι, με κορυφαίο τον μετρ του είδους Αλέξη Τσίπρα, παρέσυραν την αντιμνημονιακή πλειοψηφία του ελληνικού λαού σε μία απάτη/αυταπάτη μιας ως εκ θαύματος απελευθέρωσης από τα δεσμά της παγκόσμιας οικονομικής τάξης.
Σήμερα, όμως η ανάδειξη των πατριωτικών αξιών αναδεικνύεται στο επίκεντρο της νέας ιστορικής περιόδου. Η μεγάλη λαϊκή κινητοποίηση ενάντια στη συμφωνία των Πρεσπών θα βρει τη συνέχειά της στην καθολική αντιπαράθεση του ελληνικού λαού απέναντι στον οθωμανικό επεκτατισμό, και τη χρήση του μεταναστευτικού ως όπλου του και απειλή για την ίδια την εθνική μας συνοχή. Και βασικά όπλα γι’ αυτή την πλειοψηφική πατριωτική ανάταση συνιστούν η εμμονή στην ελληνική ταυτότητα και τη γλώσσα μας, η εμμονή στην ιστορία μας, η εμμονή στην ορθόδοξη παράδοση.
Σε ό,τι αφορά στην ιδεολογική διαπάλη, εμείς από το «Άρδην» και εγώ προσωπικά, αφιερώσαμε μεγάλο μέρος του χρόνου και των προσπαθειών μας για να συγκροτηθεί ένα ιδεολογικό οπλοστάσιο στηριγμένο στην επιστημονική γνώση και τη μελέτη της Ιστορίας, καθώς και στη διατύπωση μίας έλλογης και συνεκτικής πρότασης για την επιβίωση του ελληνισμού. Και πολλές ήταν οι μάχες που δόθηκαν και αρκετές από αυτές κερδήθηκαν όπως ενάντια στο σχέδιο Ανάν, ή ενάντια στον ιστορικό μηδενισμό (Ρεπούση, κ.λπ.). Και σε αυτό τον αγώνα ουσιαστική υπήρξε η συμβολή δυνάμεων της Εκκλησίας και προπαντός η άδολη συμμετοχή του ορθοδόξου λαϊκού σώματος.
Αλλά, σε συνθήκες κυριολεκτικής αποστασίας των ελίτ, και καθημερινών επιθέσεων ενάντια στην εθνική ταυτότητα και στο ορθόδοξο φρόνημα, αναδεικνύεται ο πειρασμός σε κάποιους να μεταβάλουν την πίστη σε υποκατάστατο πολιτικής ιδεολογίας, αν όχι και σε πολιτικό κόμμα, πίσω από το προκάλυμμα της πίστης. Η πίστη μεταβαλλόμενη σε πολιτική ιδεολογία, η οποία αντιπαρατίθεται με άλλες ιδεολογίες και κόμματα οδηγεί στον φονταμενταλισμό.
Και οι φονταμενταλιστικές αντιλήψεις οδηγούνται αναπόφευκτα στη χρήση μεθόδων παραχάραξης της Ιστορίας, διότι, εάν κινδυνεύει η άποψή μας, τότε όλα τα μέσα είναι κατάλληλα διότι «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Οι σταλινικοί «ιστορικοί» έσβηναν τον Τρότσκυ από τις φωτογραφίες του μεγάλου ηγέτη, οι χιτλερικοί παρουσίαζαν τον Χίτλερ ως μεγάλο «ζωγράφο», κ.λπ. κ.λπ. Πιο κοντά μας, οι εθνομηδενιστές ιστορικοί παραχαράσσουν τα ιστορικά στοιχεία για να καταδείξουν πως ο Σαμουήλ δεν ανατίναξε το Κούγκι, ή πως η Επανάσταση του 1821 δεν κηρύχθηκε στις 25 Μαρτίου, κ.λπ. Θα ακολουθήσουμε άραγε τις μεθόδους τους για να τους αντικρούσουμε, όπως κάνει ο Γ. Έξαρχος στο κείμενό του;
Στο παρελθόν προειδοποιούσαμε ενάντια σε όλους εκείνους που κατέστρεψαν το αντιμνημονιακό κίνημα και την ίδια τη χώρα εκμεταλλευόμενοι τα αντι-ολιγαρχικά και αντιιμπεριαλιστικά αισθήματα των Ελλήνων. Παρομοίως και η μεταβολή της πίστης σε πολιτική ιδεολογία θα επιτρέψει τελικώς τη μακροημέρευση των κυρίαρχων μειοψηφικών ελίτ. Εξάλλου, το ίδιο συνέβη στο παρελθόν και με τις όποιες πολιτικές ιδεολογίες. Η μαρξιστική ανάλυση της καπιταλιστικής οικονομίας, όταν μεταβλήθηκε σε καθεστωτική ιδεολογία, στραγγάλισε την ίδια την αλήθεια μέσα από τον σταλινισμό. Η πίστη και το θρησκευτικό συναίσθημα δια της μεταβολής τους σε πολιτική ιδεολογία, οδήγησαν στον καισαροπαπισμό και την Ιερά Εξέταση, άλλοτε, και σήμερα οδηγούν στον ισλαμισμό και την τρομοκρατία, στη μουσουλμανική Ανατολή. Η Ορθοδοξία δεν είχε δείξε ποτέ παρόμοιες φονταμενταλιστικές συμπεριφορές. Τις χρειαζόμαστε;
Υ.Γ. Το κείμενο αυτό, παρότι μακροσκελές, αποτελεί την συντετμημένη, –για τις ανάγκες της διαδικτυακής δημοσίευσης– μορφή μελέτης μου που θα δημοσιευτεί προσεχώς στην ολότητά του. Εξάλλου διαθέτουμε καπως περισσότερο χρόνο, μέρες που είναι.
Γ.Κ., 7 Απριλίου 2020
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου