Ναζαρηνή αγιογραφία,βαυαρική ή ελληνική;

zalmoxis

Το 1809, μια παρέα 6 φοιτητών της Ακαδημίας της Βιέννης, ίδρυσαν την Αδελφότητα του Αγίου Λουκά, την Lukasnund όπως ονομάζονταν στον Μεσαίωνα και οι συντεχνίες των αγιογράφων, από το όνομα του Απόστολου Λουκά που θεωρείται ο πρώτος αγιογράφος. Αναφορές για μια τέτοια αδελφότητα έχουμε στην πόλη Αντβέρπ ήδη από το 1382, με τους πιστοποιημένους αγιογράφους, τους λεγόμενους Liggeren, να αποκτούν το προνόμιο της αποκλειστικότητας στην προμήθεια των πιστών με εικόνες το 1442.
Το 1810, οι 4 από αυτούς τους 6 φοιτητές, οι Johann Friedrich Overbeck, Franz Pforr, Ludwig Vogel και Johann Konrad Hottinger κατέφυγαν στο εγκαταλελειμμένο μοναστήρι του San Isidoro στην Ρώμη και εκεί ενώθηκαν με τους Philipp Veit, Peter von Cornelius, Julius Schnorr von Carolsfeld, Friedrich Wilhelm Schadow και μερικούς ακόμη Γερμανούς καλλιτέχνες, καθώς και τον Αυστριακό (και εκπρόσωπο του ρομαντικού ρεύματος) τοπιογράφο Joseph Anton Koch, ενώ στον κύκλο τους το 1827 προστέθηκε και ο Joseph von Führich.
Αυτή η avant-garde κίνηση είχε σκοπό να δημιουργήσει αρχικά μια εθνική Γερμανική και κατόπιν μια διεθνή σχολή, με στοιχεία νατουραλισμού αναγεννησιακού πνεύματος, με έμφαση στον αντισχολαστικισμό, κάτι που τους καθιστά και πρόδρομους των Προραφαηλιτών μερικές δεκαετίες αργότερα στην Αγγλία.
Στην Ελλάδα η Ναζαρηνή αγιογραφία (σημειωτέον ότι ονομάστηκε έτσι μάλλον αυθαίρετα λόγω των συχνών αναφορών του κύκλου στον «Ναζωραίο» Ιησού) 


άντλησε στοιχεία αφενός από την γερμανική σχολή και αφετέρου από την Αδελφότητα των Ιωασαφαίων όπως ονομάστηκε η ομάδα του μοναχού Ιωάσαφ (κατά κόσμον Ιορδάνης Ελεμίνογλους, 1832-1880) η οποία δούλεψε «φυσιοκρατικά» ως το 1927 πάνω από 7.000 φορητές εικόνες, με ελαιογραφία σε μουσαμά, αντίθετα με την παραδοσιακή μέθοδο της αυγοτέμπερας των Βυζαντινών.
Πρώτος ακαδημαϊκός Έλληνας εκφραστής του κινήματος στον Ελλαδικό χώρο ήταν στα χρόνια του Όθωνα ο καθηγητής της Ιστορίας των καλών Τεχνών στο Πολυτεχνείο μεταξύ 1844 και 1863 Γρηγόριος Παπαδόπουλος, ενώ το νεοαναγεννησιακό αυτό ρεύμα εισήγαγε πιστά στην Ελλάδα ο Γερμανός ζωγράφος Ludwig Thiersch (Λουδοβίκος Θείρσος) ο οποίος δίδαξε ανωτέρα ζωγραφική στο Πολυτεχνείο μεταξύ 1852 και 1855, έχοντας μαθητές μεταξύ άλλων το Σπυρίδωνα Χατζηγιαννόπουλο και Νικηφόρο Λύτρα. Είχαν προηγηθεί πάντως και άλλοι ζωγράφοι όπως ο Κωνσταντίνος Φανέλλης με σπουδές στην Φλωρεντία ενώ στα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα δημιούργησε ο Κωνσταντίνος Αρτέμης.
Ο Φανέλλης ταξίδεψε από Άγιον Ορος μέχρι Παλαιστίνη και από Ιταλία μέχρι Βαυαρία προτού έλθει στην ηπειρωτική Ελλάδα και γίνει ο «εισαγωγέας» της δυτικίζουσας τεχνοτροπίας φιλοτεχνώντας μετά το 1830 φορητές εικόνες.
Το κίνημα των Ναζαρηνών στόχευσε στην τεχνική βελτίωση της βυζαντινής τέχνης, παραμερίζοντας την αυγοτέμπερα και τη δισδιάστατη ζωγραφική της παράδοσης και εισάγοντας την τρισδιάστατη ελαιογραφία και την φυσιοκρατική απόδοση των μορφών, με έμφαση στην ανθρωποκεντρική τέχνη της Δύσης αντί της υπερβατικής βυζαντινής τεχνοτροπίας, προκειμένου να προκαλέσουν στον πιστό συγκίνηση και μεταβάλλοντας την πίστη σε συναίσθημα..
Δείγματα Ναζαρηνής αγιογραφίας συναντάμε στον Άγιο Γεώργιο Καρύτση, την Αγία Φωτεινή στη Νέα Σμύρνη , στον Άγιο Αθανάσιο Μυτιλήνης και αλλού.
Χρειάστηκε να αντλήσει έμπνευση από το Άγιον Όρος που έπαιξε ρόλο θεματοφύλακα της Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής αγιογραφικής παράδοσης μια ομάδα επιφανών ζωγράφων, όπως οι Φώτης Κόντογλου, Γιάννης Τσαρούχης, Νίκος Εγγονόπουλος, Σπύρος Παπαλουκάς και άλλοι για να επικρατήσει ξανά η «ελληνικότητα» της βυζαντινής αγιογραφίας. Με αποτέλεσμα οι Ναζαρηνοί να θεωρούνται από πολλούς κάτι σαν «ξένο σώμα» στην ελληνική αγιογραφία  ή ως «παρένθεση» αν όχι -για κάποιους ιδιαίτερα φανατικούς- και «Δούρειος Ίππος» της Καθολικής Δύσης.
Μεταξύ των πιο διάσημων Ελλήνων καλλιτεχνών που δεν είναι ευρέως γνωστό ότι υπήρξαν και Ναζαρηνοί αγιογράφοι, ήταν και ο Κωνσταντίνος Παρθένης. Έργο του είναι ο εικονιζόμενος «Ανιστάμενος Χριστός» μια φορητή εικόνα – ελαιογραφία σε ξύλο του 1904.