Ας μην στερήσουμε στα παιδιά τη γνωριμία με την πίστη τους

xristianiki.gr

Από τη στιγμή που εμφανίστηκαν τα νέα Προγράμματα Σπουδών (στο εξής ΠΣ) για τα Θρησκευτικά το 2011, ξεκίνησε από συγκεκριμένους θεολογικούς κύκλους καταρχάς αλλά και εκκλησιαστικούς κατόπιν, μια προσπάθεια απαξίωσής τους μέσω ενός συστηματικού επικοινωνιακού θορύβου με επιδίωξη την απόσυρσή τους από την εκπαιδευτική πράξη. Κύριος λόγος που προβάλλεται μέχρι σήμερα είναι ότι το μάθημα των Θρησκευτικών με τα νέα ΠΣ γίνεται πλέον «πολυθρησκειακό», «συγκρητιστικό», «θρησκειολογική σούπα» και, αφού «ξεμυρώνει και ξεβαπτίζει» τα παιδιά, τα οδηγεί τελικά στην αποδοχή της «πανθρησκείας». Και μόνο μια ανάγνωση του περιεχομένου των Θεματικών Ενοτήτων κάθε τάξης καθώς και των φακέλων υλικού θα έδειχνε στον αντικειμενικό αναγνώστη πόσο μυωπικοί και παραμορφωτικοί της πραγματικότητας είναι όλοι αυτοί οι ισχυρισμοί. Αλλά και δίκιο να είχαν, οι εκπ/κοί είναι δυνατόν να μεταβληθούν εν μια νυκτί σε «συγκρητιστές θρησκειολόγους» και να κάνουν τέτοιου είδους μάθημα;

Το πρώτο και κύριο είναι ότι οι επικριτές δεν κατανοούν πώς λειτουργεί στη διδακτική πράξη όλο το υλικό που έχει ο εκπ/κός στη διάθεσή του για να σχεδιάσει το δίωρο μάθημά του. Γιατί ΚΥΡΙΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ είναι πλέον πρώτον οι Θεματικές Ενότητες του ΠΣ ανά τάξη, κατά δεύτερο λόγο ο Οδηγός Εκπ/κού και κατόπιν έρχονται τα υπόλοιπα υλικά που χρησιμοποιεί ο εκπ/κός (κείμενα στους φακέλους, εικόνες, μουσική, βίντεο κ.ά.). Οι φάκελοι υλικού ΔΕΝ είναι διδακτικά βιβλία κι ούτε είναι διδακτέα ύλη ό,τι υπάρχει μέσα σε αυτούς. Περιέχουν μια πρόταση υλικού (για να μην ψάχνουν και φωτοτυπούν οι εκπαιδευτικοί) για να επεξεργαστούν τα παιδιά. Από αυτό επιλέγει ο εκπ/κός τι θα κάνει (κι αν δεν του αρέσει το προτεινόμενο στους φακέλους δίνει το δικό του που έχει το ίδιο όμως περιεχόμενο με τις Θεματικές Ενότητες), σύμφωνα με τον σχεδιασμό του μαθήματός του. Τα παιδιά δε είτε ασχολούμενα με τα κείμενα είτε με εικόνες ή άλλες πολυποίκιλες δραστηριότητες συμμετέχουν ΟΛΑ στην διεξαγωγή του μαθήματος με κέφι και χαρά, έτσι ώστε η μάθηση να λαμβάνει προσωπικό νόημα για κάθε παιδί. Όσον αφορά στο περιεχόμενο των Θεματικών Ενοτήτων αυτές αποτελούνται από α) λογοτεχνικά κείμενα που έχουν σχέση με τις εμπειρίες και τα βιώματα των παιδιών συναφών με τον τίτλο-ιδέα της Θ.Ε., β) βιβλικές ιστορίες & πρόσωπα (ο κύριος όγκος υλικού), γ) στοιχεία από άλλες θρησκευτικές παραδόσεις, ανάλογα με τη Θ.Ε. (σε κάποιες από αυτές).

Το δεύτερο είναι ότι οι επικριτές, μη μπορώντας να αποδεχθούν το γεγονός ότι πλέον το ΜτΘ δεν έχει κατηχητικό χαρακτήρα, περνάνε στο άλλο άκρο βαφτίζοντάς το «συγκρητιστικό» κ.ά. Το νέο ΠΣ Θρησκευτικών δίνει στα παιδιά τη δυνατότητα να γνωρίσουν την ορθόδοξη πίστη και παράδοση αυτού του Τόπου ως γνωστικό μορφωτικό αγαθό, χωρίς όμως εκπτώσεις και αλλοιώσεις αλλά και στοιχεία άλλων θρησκευτικών παραδόσεων, με τις οποίες έρχονται σε επαφή καθημερινά με πολλούς τρόπους. Για παράδειγμα μπορεί να έχουν –το συνηθέστερο πλέον– συμμαθητή τους ή στη γειτονιά τους μουσουλμανάκι. Πέραν αυτού τα παιδιά σήμερα από τη νηπιακή τους ηλικία είναι εκτεθειμένα σε ένα ετερόκλητο πλήθος παιδικών σειρών στην τηλεόραση ή στα βιντεοπαιχνίδια που παίζουν, τα οποία είναι γεμάτα από θρησκευτικές και παραθρησκευτικές δοξασίες, σύμβολα κ.ά., ώστε ήδη στη Γ΄ Δημοτικού έχουν ένα συνονθύλευμα στο κεφάλι τους σχετικά με τη θρησκεία, ιδιαίτερα τα παιδιά, που δεν βιώνουν εκκλησιαστική ζωή στην οικογένειά τους. Πού αλλού λοιπόν με τρόπο έγκυρο και έγκριτο θα γνωρίσουν και θα αρχίσουν να ξεκαθαρίζουν τα της δικής τους πίστης από διαφορετικές, παρά στο σχολείο τους; Για τον λόγο αυτό δεν γίνεται συστηματική διδασκαλία των άλλων θρησκειών αλλά σε ορισμένες Θεματικές Ενότητες, όπου πρέπει στις μικρές τάξεις του Δημοτικού, γίνεται γνωριμία με σύμβολα και εξωτερικά στοιχεία άλλων θρησκευτικών παραδόσεων, χωρίς αποστηθίσεις, ώστε να ξεχωρίσουν και να κατανοήσουν στοιχεία που ανήκουν σε αυτές. Στις μεγαλύτερες τάξεις του Δημοτικού δίνονται και κάποια στοιχεία από τη διδασκαλία άλλων θρησκευτικών παραδόσεων αλλά και πάλι για να φανεί η διαφορά με την ορθόδοξη πίστη και παράδοση κι όχι για αποστήθιση. Επειδή δε το ΠΣ είναι Πρόγραμμα Διαδικασίας, όταν μιλάμε για άλλες θρησκείες, δεν εννοούμε ότι αρχίζουμε και τελειώνουμε στη διδασκαλία μιας άλλης θρησκείας αλλά ότι χρησιμοποιούμε παραδείγματα από μια άλλη θρησκεία ανάλογα με τη Θεματική Ενότητα, που εξετάζουμε κι ούτε εξαναγκάζουμε τους μαθητές να αποστηθίσουν ονόματα, έννοιες κ.ά. από αυτές. Αυτό που επιδιώκεται είναι να αναγνωρίζουν πράγματα, που ανήκουν σε άλλες θρησκείες και διαφέρουν από την ορθόδοξη χριστιανική πίστη, ώστε να μην γίνονται συγχύσεις. Και, ενδεχομένως, ο εκπ/κός να κρίνει ανάλογα με την τάξη του, ότι δεν χρειάζεται να αναφερθεί σε παράδειγμα από άλλη θρησκεία ή αντίθετα επιβάλλεται να το κάνει. Στην Α΄ Γυμνασίου 2 Θεματικές Ενότητες αφορούν αποκλειστικά άλλες θρησκείες. Πανθρησκειακό μάθημα σημαίνει ότι διδάσκω ισότιμα τα πάντα γύρω από όλες τις θρησκείες (συγκρητισμός) και μάλιστα κατά τέτοιο τρόπο που αναμειγνύω κιόλας πράγματα από τη μια ή την άλλη για να δημιουργήσω κάτι νέο. Π.χ. φτιάχνω μια προσευχή που έχει μέσα επίκληση και στο Χριστό και στην ινδουιστικοβουδιστική φιλοσοφία και στον Αλλάχ. Αυτό είναι πανθρησκεία. Δεν υπάρχει λοιπόν «συγκρητισμός» και «πανθρησκεία», όπως ισχυρίζονται διαστρεβλώνοντας συστηματικά και τα ΠΣ αλλά και τους φακέλους υλικού του μαθήματος των Θρησκευτικών. Το μάθημα δεν είναι θρησκειολογικό αλλά ακόμα πιο ανοιχτό ομολογιακό από τα προηγούμενα ΔΕΠΠΣ-ΑΠΣ του 2003, που αποτυπώθηκαν στα διδακτικά εγχειρίδια του 2006 κι έτσι δεν μπαίνει θέμα αντισυνταγματικότητας. Ο σεβ. Μεσογαίας Νικόλαος (ο οποίος δεν είναι υποστηρικτής των νέων ΠΣ) λέει χαρακτηριστικά για το πώς θέλει να είναι το μτΘ «…να μην είναι κατήχηση… Φυσικά (το μτΘ) θα έπρεπε να είναι ορθόδοξο, το οποίο όμως ταυτόχρονα να πληροφορεί δίκαια για το τι είναι οι άλλες θρησκείες. Γιατί δίπλα μου θα έρθει ένα άλλο παιδί, το οποίο θα έχει άλλη θρησκευτική παράδοση. Θα πρέπει εγώ να σεβαστώ αυτό το παιδί. Όχι να το δω σαν αντίπαλο και εχθρό μου. Και να ξέρω τι πρεσβεύει. Όχι με μια άποψη εμπαθή και φανατική εναντίον του. Αυτό θα το κάνει εχθρό μου αλλά μ’ έναν σεβασμό ότι εκεί που γεννήθηκε, εκεί που μεγάλωσε αυτά πρεσβεύει…» (21.1.2017 newsbomb). Σε αυτή ακριβώς την κατεύθυνση κινούνται και τα νέα ΠΣ.

Αποκορύφωμα των αντιδράσεων τελευταία ήταν και το Συλλαλητήριο της 4ης Μαρτίου. Σέβομαι απολύτως όλους όσους παραβρέθηκαν στο συλλαλητήριο, γιατί εκφράζουν την αγωνία τους για το ΜτΘ ΑΛΛΑ διαφωνώ απολύτως με το σκεπτικό και τα επιχειρήματα εναντίον των νέων ΠΣ Θρησκευτικών. Η υπερβολή, η παρερμηνεία αλλά ακόμη και το ψεύδος έφθασαν στο έπακρο. Θα ασχοληθούμε με κάποια από αυτά. Στο διαφημιστικό σποτ που είχαν βγάλει ισχυρίζονταν ότι πουθενά δεν αναφέρεται το Σύμβολο της Πίστεως. Η αλήθεια εντελώς ενδεικτικά: Α΄ γυμνασίου: Θ.Ε. 4: Πώς παίρνονται οι αποφάσεις, σελ. 95-107 [12 ολόκληρες σελ. και με το Σύμβολο μέσα (σελ. 105)] για τις Συνόδους κ.λπ. Επίσης στην ΣΤ΄ Δημ. στη ΘΕ για τη Θεία Ευχαριστία καθώς και στην Α΄ Λυκείου στη ΘΕ 3 για την Κοινότητα.

Ας δούμε τώρα και για το πρόσωπο του Χριστού, που έλεγαν ότι «Λέμε ΟΧΙ στά Θρησκευτικά πού αυτοαποκαλούνται «ορθόδοξα» καί δέν διδάσκουν το ότι ο Θεός έγινε άνθρωπος και πως ο άνθρωπος καλείται νά γίνει Θεός» και ποια είναι η αλήθεια: Στη Γ΄ Δημοτικού ολόκληρη η 4η Θεματική Ενότητα με 4 δίωρα επιγράφεται ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ. Ο ΘΕΟΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ. Η 6η ΘΕ με 4 δίωρα επιγράφεται ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ; και φυσικά το πέμπτο προσδοκώμενο μαθησιακό αποτέλεσμα μιλάει για τον ΘΕΑΝΘΡΩΠΟ ΧΡΙΣΤΟ. Εκτός αυτών υπάρχουν άλλες 4 Θεματικές Ενότητες στο Δημοτικό και 1 στο Γυμνάσιο που επιγράφονται ή εννοούν στον τίτλο τους τον Χριστό. Μιλάμε μόνο για τίτλους ολόκληρων ΘΕ και αφήνουμε ένα μεγάλο αριθμό Προσδοκώμενων Μαθησιακών Αποτελεσμάτων σε πολλές ΘΕ, που αναφέρονται ευθέως στον Χριστό καθώς και στις Επάρκειες και τους Γενικούς Στόχους τάξεων, όπου κι εκεί έχουμε κατευθείαν αναφορά στον Χριστό. Αλλά και πολύ περισσότερο στο περιεχόμενο όλων των Θεματικών Ενοτήτων. Για πρώτη φορά έχουμε ανάλυση της Θ. Λειτουργίας (τα κυριότερα μέρη της) από την Γ΄ Δημοτικού και πληρέστερη ανάλυση στην ΣΤ΄ Δημοτικού, ώστε να διακρίνουν από νωρίς τα παιδιά τι είναι αυτά που γίνονται στο μεγάλο αυτό Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Ο Χριστός είναι ο ΘΕΑΝΘΡΩΠΟΣ και σε αυτά τα Θρησκευτικά και δεν είναι ένας απλός δάσκαλος, όπως "οι δάσκαλοι των θρησκειών". Στη Γ΄ και στη Δ΄ Δημοτικού, έχουν γνωρίσει ακριβώς τι είναι σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας μας ο Χριστός ενώ στην Ε΄ τάξη και στην 1η ΘΕ, που επιγράφεται ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΑΣΚΑΛΟΙ, οι μαθητές ασχολούνται με αυτή την ιδιότητα του Χριστού με την επί του ‘Ορους Ομιλία του, τις παραβολές καθώς και την κλήση και την αποστολή των μαθητών του και στο τέλος γίνεται αναφορά μόνο σε αποφθέγματα δασκάλων άλλων θρησκειών. Πού είναι η σύγχυση, το ίδιο επίπεδο και η διαστρέβλωση της αλήθειας; Πού είναι η «Χριστομαχία», το κύριο σύνθημα της συγκέντρωσης;

Πέραν όλων αυτών κυκλοφορούν διάφορα επιχειρήματα του τύπου ότι τα παιδιά τώρα λένε: «αφού υπάρχουν κι άλλοι θεοί, γιατί να προσευχόμαστε στον Χριστό;» Δηλαδή το παιδί της Γ΄ Δημοτικού, στην ιστορία που μαθαίνει με λεπτομέρειες τους 12 θεούς του Ολύμπου αρχίζει να προσεύχεται σε αυτούς; Είναι σοβαρά αυτά τα επιχειρήματα του τύπου «μου είπε η ξαδέρφη του αδερφού της γυναίκας μου ότι έγινε εκείνο και το άλλο με τα Θρησκευτικά...» Ακόμη αναπαράγουν το ψεύδος ότι οι αλλόδοξοι/θρησκοι διδάσκονται τη δικιά τους μόνο πίστη. Αυτό συμβαίνει μόνο στη Θράκη και σε ορισμένα δημόσια σχολεία της Αθήνας (στη Λάρισα πλέον δεν υφίσταται, αφού διέκοψε τη λειτουργία του λόγω ελλείψεως μαθητών το τελευταίο εβραϊκό δημόσιο σχολείο, που λειτουργούσε στη Χώρα μας) και των Κυκλάδων όπου έχουν συναφθεί ειδικές συνθήκες από τη 10ετία του 1950 για αυτά τα συγκεκριμένα σχολεία και για κανένα άλλο στην επικράτεια. Σε όλα τα υπόλοιπα δημόσια σχολεία της Χώρας μας στο μάθημα των Θρησκευτικών όποιος είναι αλλόδοξος/θρησκος μπορεί να πάρει απαλλαγή αλλά όχι να διδαχθεί τη δικιά του πίστη.

Φυσικά δεν ισχυρίζομαι ότι όλα είναι καλώς ή πολύ περισσότερο τα Νέα Προγράμματα είναι «αλάθητα» ή τέλεια. Αλλά επειδή πρόκειται για ΠΣ Διαδικασίας μπορεί να υπόκεινται σε αλλαγές σύμφωνα με την ανατροφοδότηση, που θα λαμβάνουν από την εκπαιδευτική κοινότητα. Το να φωνασκεί όμως ο καθένας που μπορεί να μην είναι μέσα στη σχολική τάξη και να κατηγορεί τα ΠΣ για πράγματα που ο ίδιος νομίζει γι’ αυτά, ενώ απέχουν από την πραγματικότητα, αυτό είναι «μένος» και συκοφαντία, τα οποία έχουν κοντά ποδάρια…
Οι επικριτές των ΠΣ Θρησκευτικών ας σκύψουν κι ας αφουγκραστούν τι συμβαίνει στο ελληνικό σχολείο και στην ελληνική κοινωνία αυτή τη στιγμή. Από τη μια η πλειοψηφία των παιδιών ζει σε αδιάφορο θρησκευτικά οικογενειακό περιβάλλον και από την άλλη πόσοι εκπ/κοί (ειδικά οι δάσκαλοι/ες) έκαναν ή είναι διατεθειμένοι να κάνουν «ορθόδοξη χριστιανική αγωγή» στο δημόσιο σχολείο; Τότε ίσως δουν ότι το ΜτΘ με τη μορφή αυτή, παρ’ όλες τις αδυναμίες του υπηρετεί κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο τους μαθητές της πατρίδας μας. Γιατί το σχολείο ΜΟΝΟ σε γνωστικό επίπεδο μπορεί να γνωρίσει στα παιδιά τον κόσμο της πίστης τους και να την ξεχωρίσουν από τις άλλες. Ευκαιρία που ίσως δεν θα έχουν πάλι στο βίο τους. Ας μην τους το στερήσουμε κι ας κινηθούμε με προσευχή, προσοχή και διάκριση κι όχι με μικροψυχία και στρουθοκαμηλισμό.

Ο Αντώνης Παναγάκης είναι Δάσκαλος και Θεολόγος. Διδάσκει στο 17ο Δημ. σχολείο Καλλιθέας Αττικής