Οι τελευταίες "μπουρνέσες" της Αλβανίας

Της ΕΛΛΗΣ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ 

Έχεις σκεφτεί, πόσο διαφορετική θα ήταν η ζωή σου, αν είχες γεννηθεί σε κάποιο άλλο σημείο του πλανήτη ή σε  άλλη οικογένεια; Πόσο αλλιώς θα ήταν τα πράγματα αν είχες γεννηθεί σε κάποια άλλη χρονική στιγμή ή αν δεν είχες γνωρίσει κάποια πρόσωπα; Πόσο, διαφορετική θα ήταν, άραγε, η ζωή της Ντιάνας Ρακίπη, αν είχε γεννηθεί σε άλλη χώρα; «Δεν έχω μετανιώσει που έχω δώσει  τον όρκο της αγαμίας, αλλά δεν ξέρω και πως θα ήταν η ζωή μου, αν είχα γεννηθεί σε κάποια άλλη χώρα», εξομολογείται ,  μία από τις τελευταίες «μπουρνέσες» της Αλβανίας, Νταιάνα Ρακίπη ή αλλιώς Λάλι. … Η Νταιάνα Ρακίπη, είναι μια από τις τελευταίες «ορκισμένες παρθένες» της Αλβανίας.  

Ο «όρκος της αγαμίας» δεν έχει κάποια σχέση με τη  σεξουαλικότητα των συγκεκριμένων γυναικών αλλά με την «ελευθερία», γιατί τελικά η γεωγραφία, αποτελεί «ριζικό»… Στην περιοχή της βόρειας Αλβανίας, του Κοσσόβου και του Τετόβου, κάθε σύνολο εθιμικών ανθρώπων ρυθμιζόταν, από ένα σύνολο κανόνων, που ονομαζόταν  «Κανούν», όπου και στερούσε στις γυναίκες μία σειρά δικαιωμάτων πολύ σημαντικών, για τις αγροκτηνοτροφικές κοινωνίες εκείνων των εποχών. 


Οι γυναίκες δεν είχαν κληρονομικά δικαιώματα, δεν μπορούσαν να αγοράσουν γη, να είναι ιδιοκτήτριες κοπαδιών, δεν είχαν το δικαίωμα της οπλοκατοχής , σε μια περιοχή που πολλές φορές διαφορές τις έλυναν με το έθιμο της «βεντέτας». Σε μια οικογένεια, που δεν ερχόταν ο πολυαναμενόμενος «διάδοχος» κι ο πατέρας πέθαινε,  η μητέρα ή θα καθίστατο υπηρέτρια στο σόι του συζύγου της ή θα επέστρεφε με την προίκα της στον πατέρα της, ή στους διαδόχους του. Για να μη βρεθούν λοιπόν, κάποια στιγμή άστεγοι και χωρίς δικαιώματα, η οικογένεια, αποφάσιζε, συνήθως το μεγαλύτερο κορίτσι της οικογένειας, να δώσει «όρκο αγαμίας»  ενώπιον δώδεκα ηλικιωμένων ανδρών του χωριού ή της οικογενείας τους. 

Ο όρκος ήταν αμετάκλητος και η παραβίαση του, έφερνε τη θανατική ποινή. Κι αφού  το κορίτσι, ορκιζόταν,  κούρευε την κοτσίδα κι έδινε ανδρική κώμη στα μαλλιά της. Ντυνόταν με ανδρικά ρούχα  και καθίστατο ο αρχηγός της οικογένειας μετά το θάνατο του πατέρα της. Συμπεριφερόταν σαν άνδρας κι αποκτούσε κάθε ανδρικό δικαίωμα. Μπορούσε να καπνίσει και να πιει αλκόολ δημοσίως , να παίζει μουσικά όργανα και να τραγουδά δημόσια, να κάθεται στο καφενείο με τους άλλους άνδρες αλλά και να συζητά μαζί τους. 

Στο πέρασμα, των χρόνων όμως, κάποιες γυναίκες επέλεγαν τον «όρκο της αγαμίας» όχι μόνο για θέματα περιουσίας, αλλά για να μπορούν να εργάζονται, να ψηφίζουν, να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων που αφορούσαν την οικογένεια τους, μ’ άλλα λόγια για να ζουν πιο «ελεύθερες». Διαφορετικά, θα ζούσαν πρώτα ως σκλάβες του πατέρα τους ή των διαδόχων του κι αργότερα, του συζύγου τους, ο οποίος θα ήταν αρκετά χρόνια μεγαλύτερος και σαφώς θα ήταν επιλογή του πατέρα τους, όπου την πρώτη τη νύχτα του γάμου, ο πατέρας του κοριτσιού, έβαζε μία σφαίρα στη βαλίτσα της γυναίκας, όπου ο σύζυγος της θα μπορούσε να τη χρησιμοποιήσει αν εκείνη δεν ήταν παρθένα. Η γυναίκα, επίσης δεν είχε κανένα λόγο και κανένα δικαίωμα στο σπίτι, ακόμα και για τα παιδιά που η ίδια γέννησε ή θα γεννούσε… 

Η Νταιάνα ή αλλιώς Λάλι, ήταν στρατιωτικός και δίδασκε στους φοιτητές πώς να συναρμολογούν, ένα καλάσνικοφ , πριν ενταχθεί στην αστυνομία. « Το κομμουνιστικό καθεστώς, με θεωρούσε πάντα άνδρα», λέει με καμάρι. Είχα παρακολουθήσει και στο παρελθόν συνεντεύξεις της Νταιάνας,  είχα δει φωτογραφίες της, όμως ομολογώ ό, τι όταν πραγματοποιήσαμε τη συνομιλία μας, μέσω βιντεοκλήσης,  σοκαρίστηκα. 

Περίμενα να δω μια γυναίκα που να μοιάζει σε άνδρα ή το αντίστροφο. Κάτι που το οποίο έστω θα πρόδιδε τη γυναικεία της, ταυτότητα. Είδα όμως έναν «άνδρα» που ήταν άνδρας. Κανένα χαρακτηριστικό της, δεν θύμιζε τη γυναίκα , το κορίτσι εκείνο… Σάστισα, δεν ήξερα, πώς να την προσφωνήσω.. Ποιο ήταν το όνομα της Νταιάνα ή Λάλι; Η φωνή της, ανδρίκια. Τα χέρια της, ταλαιπωρημένα. Χέρια στιβαρά. Στρατιωτικό μπερέ, γραβάτα, με συμπεριφορά αρχηγού. Μιλούσε με υπερηφάνεια για τον εαυτό της αν και δεν θέλησε να αποκαλύψει, για πιο λόγο έγινε, «μπουρνέσα». 

Μια λέξη μόνο, «ελευθερία». Και συνέχισε, « έχω ταξιδέψει σε πολλές χώρες. «Έχω ταξιδέψει και στην Αμερική. Κι από τον Ιανουάριο μέχρι το Μάρτιο, δεν μένω εδώ, μένω στην Αθήνα.  Κι όλοι όταν μαθαίνουν, την ιστορία μου, αν θες, θέλουν να μάθουν, για την απόφαση μου αυτή, τη ζωή μου κι αν το έχω μετανιώσει. Όχι, δεν το έχω μετανιώσει. Δεν ξέρω βέβαια αν γεννιόμουνα σε άλλη χώρα πως θα ήταν η ζωή μου. Ποιες θα ήταν οι συνθήκες. Νομίζω, πως όσες ορκιστήκαμε, καμιά δεν το έχει μετανιώσει. Κι η αδερφή μου, «ορκίστηκε». Ήταν ερωτευμένη με ένα αγόρι, κι ο πατέρας μου, είχε επιλέξει έναν άλλο άνδρα για εκείνη. Κι έτσι επέλεξε κι εκείνη τη ζωή της, όπως κι εγώ..» 

Σημείωμα: Σύμφωνα με πληροφορίες, από το προξενείο στην Αλβανία, οι «ορκισμένες παρθένες» είναι ελάχιστες, γυναίκες οι οποίες ζουν στα βόρεια βουνά της Αλβανίας. Κι αν θα συνεχιστεί η παράδοση, πιθανόν, θα είναι διαφορετική.
Πηγή: Η Νταιάνα Ρακίπη, είναι μία από τις «ορκισμένες παρθένες» της Αλβανίας, εξομολογείται… https://hellasjournal.com/2019/03/i-ntaiana-rakipi-einai-mia-apo-tis-orkismenes-parthenes-tis-alvanias-exomologeitai/