Σύνταξη
Εύη Τσιριγωτάκη
Πολλοί άνθρωποι έχουν περάσει τον τελευταίο ενάμιση χρόνο κάνοντας doomscrolling. Έγινε μέρος της καθημερινότητας τους σε τέτοιο βαθμό, που το Oxford English Dictionary το ονόμασε λέξη της χρονιάς και την πρόσθεσε στο λεξικό.
Ωστόσο το doomscrolling δεν είναι μια νέα ανθρώπινη συμπεριφορά. Ο όρος φαίνεται να εισήλθε στο λεξικό στις αρχές του 2020- την ίδια εποχή με την πρώτη εφαρμογή των λόκνταουν εξαιτίας της Covid-19- το κοινό έχει από καιρό αυτή την τάση, όταν πρόκειται για την «κατανάλωση» ειδήσεων. Τι είναι όμως το doomscrolling; Είναι η τάση να συνεχίζεις να παρακολουθείς, να διαβάζεις και να ενημερώνεσαι με ειδήσεις που προκαλούν θλίψη και απογοήτευση, με αποτέλεσμα να μη νιώθεις καθόλου καλά, να αγχώνεσαι και να χάνεις μέχρι και τον ύπνο σου.
Εδώ και χρόνια οι άνθρωποι αμφισβητούν τα καθαρά οφέλη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως το Twitter και το Facebook, και ενώ ορισμένες μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι όταν αυτά χρησιμοποιούνται υπεύθυνα; μπορούν να έχουν θετικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, έχει αποδειχθεί ότι μπορούν να οδηγήσουν σε άγχος και κατάθλιψη.
Αυτή τη στιγμή, οι άνθρωποι ζουν σε μια εποχή χωρίς εύκολες λύσεις, μια στιγμή με πολλά αντικρουόμενα γεγονότα σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο τοπίο. Σύμφωνα με τη Νικόλ Έλισον, η οποία μελετά την επικοινωνία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στη Σχολή Πληροφορικής του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι έχουν μεγάλη ανάγκη να βρουν κάποιο νόημα. Δεν υπάρχει μια συνολική αφήγηση που να μας βοηθάει», προσθέτει. Αυτό, λέει, επιτείνει το άγχος και την ανησυχία που ήδη αισθάνονται οι άνθρωποι.
«Σε μια τέτοια κατάσταση, επιδιδόμαστε σε αυτές τις πιο στενές, άμεσες συμπεριφορές που προσανατολίζονται στην επιβίωση. Είμαστε σε κατάσταση μάχης ή φυγής», λέει η Έλισον.
Ωστόσο, δεν φταίνε μόνο τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης για την καταστροφολογία. Ο Μεσφίν Μπεκαλού, ερευνητής στο Κέντρο Lee Kum Sheung για την Υγεία και την Ευτυχία στη Σχολή Δημόσιας Υγείας T. H. Chan του Χάρβαρντ, σημειώνει ότι «οι άνθρωποι έχουν μια φυσική τάση να δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στις αρνητικές ειδήσεις». Αυτό, μαζί με τους αλγόριθμους των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καθιστά την καταστροφολογία -και τις επιπτώσεις της- σχεδόν αναπόφευκτη. «Από τη δεκαετία του 1970, γνωρίζουμε για το σύνδρομο του ‘κακού κόσμου’ -την πεποίθηση δηλαδή ότι ο κόσμος είναι πιο επικίνδυνος απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα- ως αποτέλεσμα της μακροχρόνιας έκθεσης σε περιεχόμενο που σχετίζεται με τη βία στην τηλεόραση», εξηγεί ο ερευνητής.
«Έτσι, το doomscrolling μπορεί να οδηγήσει στις ίδιες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, εκτός αν εφαρμόσουμε κανόνες που να αφορούν τις συμπεριφορές των χρηστών και να καθοδηγήσουν το σχεδιασμό των πλατφορμών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με τρόπους που βελτιώνουν την ψυχική υγεία και την ευημερία».
Οι επιπτώσεις του doomscrolling ποικίλλουν επίσης ανάλογα με το ποιος το κάνει. Η Αλίσα Ρίτσαρντσον, καθηγήτρια στη Σχολή Επικοινωνίας και Δημοσιογραφίας Annenberg του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνια, όταν έκανε έρευνα για το νέο της βιβλίο με τίτλο «Bearing Witness While Black: African Americans, Smartphones, and the New Protest #Journalism», μίλησε με πολλούς ακτιβιστές οι οποίοι δεν συμμετείχαν στο doomscrolling απλώς και μόνο επειδή, όπως είπαν, «δεν μπορώ να βλέπω τον εαυτό μου να πεθαίνει ξανά και ξανά σε αυτό το μικροσκοπικό τετράγωνο του τηλεφώνου μου».
«Το doomscrolling για τους μαύρους λειτουργεί αντίστροφα, καθώς στην πραγματικότητα προσπαθούμε να αναζητήσουμε κάτι ξεχωριστό και πέρα από τις κακές ειδήσεις», λέει η Ρίτσαρντσον. «Για πολλούς μη μαύρους Αμερικανούς, το doomscrolling ήταν μια βαθιά βουτιά σε πράγματα τα οποία ίσως δεν γνώριζαν ή ίσως υποψιάζονταν, αλλά που στην πραγματικότητα, αγνοούσαν».
Σε αυτό το πλαίσιο, υπάρχουν κάποια θετικά στοιχεία. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βοήθησαν τους ανθρώπους να παραμείνουν συνδεδεμένοι κατά τη διάρκεια των λόκνταουν, και καθώς η συζήτηση μετατοπίστηκε από την πανδημία Covid-19 προς τη φυλετική δικαιοσύνη και το κίνημα Black Lives Matter, έγιναν ένα εργαλείο για ενεργή συμμετοχή και όχι απλώς ένα φόρουμ για την παθητική κατανάλωση ειδήσεων για την πανδημία.
Ο παράξενα καταπραϋντικός καταναγκασμός του ‘doomscrolling‘
Γιατί η ατελείωτη αναζήτηση κακών ειδήσεων είναι τόσο παράξενα ικανοποιητική, και πώς μπορούμε να κόψουμε αυτή τη συνήθεια;
Στις ΗΠΑ πριν το διαδίκτυο, οι άνθρωποι παρακολουθούσαν τις ειδήσεις των 11:00 μμ, οι οποίες ήταν τρομακτικές», αναφέρει ο Ντιν Μακ Κέι, καθηγητής ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Fordham στη Νέα Υόρκη, που ειδικεύεται στην καταναγκαστική συμπεριφορά και τις αγχώδεις διαταραχές. Η θέαση αυτών των τρομακτικών ειδήσεων από την άνεση του σπιτιού τους, είχε ένα δυνητικά ηρεμιστικό αποτέλεσμα. Κι αυτό γιατί όπως λέει ο επιστήμονας, αυτοί οι άνθρωποι έλεγαν ότι «τα πράγματα είναι αρκετά φρικτά, αλλά εγώ είμαι άνετα, οπότε θα μπορέσω να κοιμηθώ ήσυχος απόψε γνωρίζοντας ότι μπορώ να νιώθω καλά για τη ζωή μου».
Ο Μακ Κέι προτείνει ότι το doomscrolling θα μπορούσε να είναι κάτι ανάλογο. Αλλά, σε αντίθεση με τις ειδήσεις των 11.00 μμ, δεν σταματάει μια καθορισμένη ώρα. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι πολλοί έκαναν scroll μέχρι αργά τη νύχτα. Χρειάζονταν πληροφορίες για τον ιό, αρχικά επειδή ήταν ελάχιστα διαθέσιμες και στη συνέχεια επειδή απορροφούνταν από τον ατελείωτο κύκλο ειδήσεων σχετικά με αυτόν.
«Το doomscrolling περιγράφει στην πραγματικότητα την ψυχαναγκαστική ανάγκη να προσπαθήσουμε να βρούμε απαντήσεις όταν φοβόμαστε», λέει η Πάμελα Ρούτλετζ, διευθύντρια του Ερευνητικού Κέντρου Ψυχολογίας των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης με έδρα την Καλιφόρνια. «Εξάλλου, πρέπει να αξιολογούμε αν οι νέες πληροφορίες συνιστούν απειλή. Είμαστε βιολογικά αναγκασμένοι να το κάνουμε αυτό», προσθέτει.
«Δυστυχώς, η δημοσιογραφία σε κάποιο βαθμό εκμεταλλεύεται αυτή την τάση», λέει. «Οι προκλητικοί τίτλοι και οι ιστορίες προσελκύουν τους αναγνώστες επειδή προκαλούν φόβο και επείγουσα ανάγκη. Υπάρχει η αίσθηση ότι, αν γνωρίζω όλα τα τελευταία νέα, μπορώ να προστατεύσω καλύτερα τον εαυτό μου και την οικογένειά μου».
Αυτό μοιάζει λογικό – αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι πάνε ακόμη πάρα πέρα. Ο Μακ Κέι βλέπει μια πιθανή εξελικτική εξήγηση γι’ αυτό. Όλες οι ανθρώπινες συναισθηματικές καταστάσεις προέκυψαν επειδή ήταν κατά κάποιο τρόπο προσαρμοστικές. Έτσι, το να θέλουμε να νιώσουμε εικονικά ένα συγκεκριμένο συναίσθημα διαβάζοντας ειδήσεις ή σχόλια, όπως θυμό ή απελπισία, μπορεί να είναι ένας τρόπος για να «εξασκήσουμε τους εξελιγμένους μηχανισμούς αντιμετώπισης» που έχουμε αναπτύξει για τη διαχείριση αρνητικών γεγονότων που συμβαίνουν στη ζωή μας. Το να φοβόμαστε, για παράδειγμα, μας θέτει σε υψηλή επιφυλακή, κάτι που είναι χρήσιμο σε επικίνδυνες καταστάσεις. Υπό αυτή την έννοια, «η καταστροφολογία είναι σχεδόν σαν μια προσέγγιση συλλογής πληροφοριών και στρατηγικής».
Αυτή η συμπεριφορά της παραμονής σε ένα είδος ατελείωτης τροφοδότησης μπορεί να μοιάζει πολύ με τη Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή (ΓΑΔ), λέει η ψυχολόγος Τζέιντ Γου. «Η ΓΑΔ είναι ουσιαστικά μια ‘ροή ανησυχιών’ από το Twitter, στον εγκέφαλό σας». Δεδομένου ότι σχετίζεται με προβλήματα όπως μυϊκές εντάσεις, κόπωση και κατάθλιψη, η ψυχολόγος φαντάζεται ότι «παρόμοια αποτελέσματα» θα μπορούσαν να συμβούν στους doomscrollers.
«Αν κάνεις doomscrolling κάθε μέρα, αυτό θα επηρεάσει την ψυχολογία και τον εγκέφαλό σου», τονίζει.
Το Doomscrolling μιμείται επίσης εξαρτητικές συμπεριφορές, επειδή δεν κάνουμε scrolling μόνο για κακές ειδήσεις, αλλά και για οτιδήποτε ενθαρρυντικό. Η Γου συγκρίνει το doomscrolling με τον τζόγο. Ένας τζογαδόρος συνεχίζει να παίζει, με την ελπίδα ότι θα κερδίσει, αν και είναι πιο πιθανό να χάσει. Για τους doomscrollers, ήττα σημαίνει έκθεση στα ίδια άσχημα νέα και στις αρνητικές ψυχολογικές και σωματικές επιπτώσεις που τα συνοδεύουν.
Η Ρούτλετζ τονίζει ότι η συνειδητοποίηση της συνήθειας του doomscrolling, είναι ο καλύτερος τρόπος για να την κόψουμε. «Παρακολουθείστε πόσο χρόνο ξοδεύετε για να το κάνετε και στη συνέχεια πάρτε μέτρα για να την κόψετε», συστήνει η επιστήμονας.
Το μέλλον του hopescrolling
Η συνεχής ανάγνωση κακών ειδήσεων μέχρι αργά το βράδυ είναι εξαντλητική. Είναι ένας καταναγκασμός που έχει χειροτερέψει και που δείχνει την προσπάθεια της ανθρωπότητας να βρει μηχανισμούς αντιμετώπισης όταν πολλοί από αυτούς, δεν είναι διαθέσιμοι ή εφικτοί στην παρούσα φάση. Ουσιαστικά κάθε άτομο παρακολουθεί τον αφανισμό πολλών, ενώ παράλληλα καταστρέφει σιγά σιγά και τον εαυτό του. Όμως, το doomscrolling δεν θα σταματήσει ποτέ την ίδια την καταστροφή. Το να θέλετε να είστε ενημερωμένοι μπορεί να σας εφησυχάζει, αλλά το να κατακλύζεστε από την τραγωδία, δεν εξυπηρετεί κανέναν σκοπό.
Μία ημέρα με θετικές ειδήσεις, σίγουρα δε μπορεί να διαγράψει όλους τους προηγούμενους μήνες του doomscrolling και την αρνητικότητα που έχει επηρεάσει την ψυχική μας υγεία. Ωστόσο, είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι το να αναζητάμε τις καλές ειδήσεις και να τις διαβάζουμε, μας προκαλεί ευχάριστα συναισθήματα και αυτό είναι απαράιτητο, ειδικά αυτη την περίοδο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου