Η απειλή του καλοκαιριού

https://ardin-rixi.gr/archives/236911

 Του Jonathan Watts, πρώτη δημοσίευση: Guardian, 24/07/21.

Περιλαμβάνεται στη Ρήξη Ιουλίου (#170) που κυκλοφορεί

Φοβού το καλοκαίρι! Η εποχή που κάποτε προσμέναμε, και που ήταν η φωτεινότερη, και λαμπρότερη στιγμή της χρονιάς, συνοδεύεται τώρα από οξείες προειδοποιήσεις.

Για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο, η Μετεωρολογική Υπηρεσία εξέδωσε μια ισχυρή προειδοποίηση για την έλευση ασυνήθιστα υψηλών θερμοκρασιών. Η προειδοποίηση ήταν πολύ νηφάλια και βρετανική, αλλά ταυτόχρονα συνιστούσε και μια παρέκκλιση από το βρετανικό ήθος του «Keep Calm and Carry On». Ο πορτοκαλί συναγερμός απηύθυνε έκκληση, ώστε να ληφθούν προφυλάξεις, ιδίως για τους ευάλωτους πληθυσμούς,  προειδοποιούσε για πιέσεις στα αποθέματα νερού, για πιθανές διακοπές ρεύματος, και καθυστερήσεις στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Οι προβλεπόμενες θερμοκρασίες μόλις που θα ξεπερνούσαν τους 30 βαθμούς, και αυτό μπορεί να φαίνεται κάπως αστείο για ανθρώπους που ζουν σε θερμότερα μέρη του πλανήτη. Αλλά ταυτόχρονα είναι και πολύ ενδεικτικό, για το πως σκεφτόμαστε για την εποχή του καλοκαιριού σε μια εποχή κλιματικών ανατροπών.

Στα μεσαία γεωγραφικά πλάτη του Βορείου Ημισφαιρίου, όπου ζει ένα μεγάλο μέρος του ανθρώπινου πληθυσμού, οι μήνες του Ιουνίου, του Ιουλίου και του Αυγούστου ήταν μέχρι πρότινος μια περίοδος χαράς, χαλάρωσης και εορτασμών. Τότε οι άνθρωποι πραγματοποιούν τις μεγαλύτερες διακοπές της χρονιάς, προγραμματίζονται οι περισσότεροι γάμοι, διεξάγονται οι Ολυμπιακοί και τα Παγκόσμια Κύπελλα. […]

Τις τελευταίες όμως, εβδομάδες, μια ανησυχητική προειδοποίηση θα εκδηλωθεί με ένα κύμα εξαιρετικά βίαιων καιρικών φαινομένων, που συνέτριψαν κάθε ρεκόρ θερμοκρασίας και βροχοπτώσεων, σκότωσε εκατοντάδες ανθρώπους, και δημιούργησε τον φόβο ότι τα καλοκαίρια μας δεν θα είναι ποτέ πια αυτά που ήταν. Ξαφνικά, η κλιματική κρίση, με όλη της την έκταση και ένταση, φαίνεται να εμφανίζεται παντού απότομα.

Πριν τρεις εβδομάδες, το θανάσιμο κύμα καύσωνα που ξέσπασε στην βορειοδυτική Αμερική, ξεπέρασε κάθε ρεκόρ θερμοκρασίας στον Καναδά κατά 5ο Κελσίου, και προκάλεσε τον θάνατο τουλάχιστον 500 ανθρώπων στην Βρετανική Κολομβία, και τις αμερικάνικες πολιτείες του Όρεγκον και της Ουάσιγκτον. Την προηγούμενη εβδομάδα, ήταν οι καταστροφικές πλημμύρες που μετέτρεψαν τους δρόμους σε χειμάρρους, και οδήγησαν τον εγκλωβισμό ανθρώπων στα υπόγεια στην Γερμανία, την Πολωνία, την Ολλανδία, την Τσεχία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Πριν λίγες μέρες είχαμε τις τρομακτικές εικόνες των Κινέζων επιβατών του μετρό, που ασφυκτιούσαν, καθώς τα πλημμυρισμένα βαγόνια, τους περιόριζαν το οξυγόνο. Τουλάχιστον 33 άνθρωποι πέθαναν στην συγκεκριμένη πόλη, καθώς μέσα σε 4 μέρες έβρεξε όσο συνήθως βρέχει μέσα σε μια ολόκληρη χρονιά. 

Θερμοκρασίες-ρεκόρ καταγράφηκαν επίσης στην Τουρκία, την Φινλανδία, την Εσθονία και αλλού, την ίδια στιγμή που μαίνονται εκτεταμένες πυρκαγιές στην Σιβηρία και την Βόρειο Αμερική, γεμίζοντας τους ουρανούς με τοξικά νέφη, και στέλνοντας στην ατμόσφαιρα τόνους άνθρακα.

Οι επιστήμονες του κλίματος έχουν προβλέψει εδώ και πάρα πολλά χρόνια ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα καθίστανται περισσότερο έντονα και συχνά, σαν αποτέλεσμα των ανατροπών που φέρουν τα καυσαέρια, η βιομηχανική δραστηριότητα, η αποψίλωση των δασών και άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες σε παγκόσμια κλίμακα. Θερμοκρασίες ή βροχοπτώσεις ρεκόρ, καταγράφονται ήδη με ολοένα και αυξανόμενη συχνότητα σε όλο τον κόσμο, αλλά τα φαινόμενα αυτά παρατηρούνται περισσότερο κατά το καλοκαίρι, στο Βόρειο και το Νότιο Ημισφαίριο. Είναι η στιγμή του χρόνου, όπου ο παγκόσμιος καύσωνας ωθεί τους κατοίκους των εύκρατων περιοχών στα όρια των συνηθειών τους, προς αχαρτογράφητες κλιματικά, συμπεριφορές. Η προσαρμογή σε αυτά τα φαινόμενα θα είναι μια διανοητική καθώς και μια φυσική πρόκληση. 

 

Οι Βρετανοί και οι άλλοι λαοί του Βορρά έχουν ιστορικά στερηθεί τόσο πολύ τον ήλιο, ώστε έχουμε τη φήμη ότι είμαστε διατεθειμένοι να εκτεθούμε στον καυτό ήλιο, ακόμα κι αν κατακαούμε. Ωστόσο, ήδη οι θερμοκρασίες στις χώρες μας αγγίζουν επίπεδα κοινά με του Ισημερινού και τις ερήμους. Εκεί, οι κάτοικοι έχουν μάθει να προφυλάσσονται από τον ήλιο, να μένουν μέσα, να καλύπτουν το δέρμα τους, να περπατούν στην σκιά και να περιορίζουν τις δραστηριότητές τους το πρωί ή το απόγευμα, που έχει περισσότερη δροσιά.  […]

Ο Ρίτσαρντ Μπέτς, επικεφαλής του τμήματος διερεύνησης των κλιματικών συνεπειών στο Μετεωρολογικό Γραφείο του Κέντρου Χάντλεϊ, υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι στο Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να αρχίζουν να προσιδιάζουν στους Αυστραλούς, οι οποίοι περιγράφουν τον ζεστό, ηλιόλουστο καιρό ως «απαίσιο» και όχι ως «θαυμάσιο». Οι εποχές έχουν ήδη τροποποιηθεί σε ανησυχητικό βαθμό σε ό,τι αφορά στα μεσαία γεωγραφικά πλάτη του Βορρά. Μια πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι η διάρκεια του καλοκαιριού αυξήθηκε από 78 σε 95 μέρες κατά το 1952-2011. Δίχως μια αποφασιστική μείωση των εκπομπών, αυτό το κομμάτι του κόσμου ενδέχεται να φτάσει να έχει έξι μήνες καλοκαίρι και μόνο δύο μήνες χειμώνα κατά τα τέλη του παρόντος αιώνα. […]

Οι αλλαγές στις εποχές επηρεάζουν αρνητικά την αγροτική παραγωγή, τους ρυθμούς ανάπτυξης των φυτών, τα έντομα, τα πουλιά και άλλα είδη με τα οποία βρισκόμαστε σε αλληλεξάρτηση. Οδηγεί επίσης, στην αποξήρανση των εδαφών, και στην εμφάνιση μεγάλων περιόδων ξηρασίας. Όλα αυτά, έχουν τεράστιες συνέπειες για τον άνθρωπο.

Στην Αμερική, η καλοκαιρινή περίοδος των πυρκαγιών διευρύνεται και εντείνεται, καθώς οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν, ενώ τα χιόνια του χειμώνα λιώνουν νωρίτερα, κι έτσι τα εδάφη αποστραγγίζονται γρηγορότερα. Για κάθε αύξηση κατά 1ο Κελσίου, σύμφωνα με το Κέντρο Κλιματικών Επιστημών του UCLA, υπάρχει 20% μεγαλύτερη πιθανότητα να ξεσπάσει μια μεγάλη πυρκαγιά σε άγρια δάση. Ο Άλεξ Χάλλ, διευθυντής του κέντρου αυτού, είχε καταγράψει παλαιότερα μια αύξηση στις πυρκαγιές της τάξης του 64%-77% από τον προηγούμενο αιώνα. Αλλά τώρα υποψιάζεται ότι υποεκτίμησε την αύξηση, καθώς ήδη ο ρυθμός των πυρκαγιών έχει ξεπεράσει τις προβλέψεις του.

 

 «Η Καλιφόρνια και η δυτική ακτή των ΗΠΑ γενικότερα, θεωρείται από πολλούς ένας παράδεισος της φύσης. Αλλά κατά τα τελευταία καλοκαίρια, ζούμε ξανά και ξανά το εφιαλτικό σενάριο ενός παρατεταμένου καύσωνα, των πυρκαγιών στα άγρια δάση, και του μολυσμένου αέρα», σημειώνει ο Χώλ. «Καθώς και φέτος επαναλαμβάνονται τα ίδια φαινόμενα, αρχίζει και διαφαίνεται ότι αυτή θα είναι η νέα κανονικότητα. Πιστεύω ότι αυτό θα αρχίσει να μεταβάλει και την εικόνα που έχουν οι άνθρωποι για την περιοχή, ανατρέποντας την ιδέα του ‘‘παραδείσου’’».

Οι ψυχικές συνέπειες που προκαλούνται από τα ακραία καιρικά φαινόμενα, και τα παρατεταμένα καλοκαίρια δεν έχουν ερευνηθεί αρκετά. Ο Ντέιβηντ Άϊζενμαν, καθηγητής των Κοινοτικών Επιστημών Υγείας στην Καλιφόρνια, έχει μελετήσει τον ψυχολογικό αντίκτυπο της παρατεταμένης περιόδου πυρκαγιών, καθώς οι άνθρωποι αναγκάζουν να παραμείνουν σπίτια τους επί μακρόν για να αποφύγουν τους τοξικούς καπνούς: «Όταν ο περιορισμός εκτείνεται σε μερικές εβδομάδες, οι περισσότεροι άνθρωποι αντέχουν. Αλλά αν μιλάμε για μήνες, και μια κατάσταση που επαναλαμβάνεται κάθε καλοκαίρι, τότε η εικόνα είναι ολότελα διαφορετική, και το χειρότερο είναι πως η παράταση αυτών των φαινομένων για μήνες είναι κάτι που σίγουρα θα αντιμετωπίσουμε». «Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι οι άνθρωποι θα παραμείνουν σωματικά ασφαλείς, βασικά, το πρόβλημα έχει να κάνει με την κοινωνική αποστασιοποίηση. Θα είναι δύσκολο κανείς να γευτεί τις χαρές του καλοκαιριού. Είναι σαν να ζούμε ξανά και ξανά την εμπειρία του κοινωνικού αποκλεισμού που είχαμε με τον κορωνοϊό». 

Μια πολιτική αντιμετώπισης θα μπορούσε να πάρει την μορφή δημιουργίας κατάλληλων υποδομών, οι οποίες θα πρέπει να σχεδιάζονται, ώστε να είναι ανθεκτικότερες και δροσερότερες. Πέραν της καλύτερης οχύρωσης από τις πλημμύρες, τον καλύτερο εξοπλισμό των νοσοκομείων και των οίκων ευγηρίας, οι πόλεις θα χρειαστούν περισσότερα πάρκα, ρυάκια και φυσικές σκιές· οι δρόμοι θα πρέπει να σχεδιάζονται, ώστε να μην λιώνουν και κατακερματίζονται κατά την διάρκεια του καύσωνα. Ο Μπέτς ισχυρίζεται ότι η τεχνολογία του κατασκευαστικού τομέα δεν θα πρέπει να στηρίζεται στα παλαιότερα πρότυπα θερμοκρασίας, καθώς αυτά δεν μπορούν πια να αποτελέσουν πιλότο: «Καθώς οι κλιματικές μεταβολές τροποποιούνται σε σχέση με την παρελθούσα εμπειρία, οι υποδομές έρχονται στα όριά τους –είναι περισσότερο πρόβλημα του ανθρώπινου και όχι του κλιματικού συστήματος. Πρέπει, επομένως, να επιταχύνουμε επειγόντως τους ρυθμούς προσαρμογής, καθώς υστερούμε κατά πολύ σε σχέση με τις κλιματικές μεταβολές που λαμβάνουν χώρα αυτήν την περίοδο.